Gezondheidspsychologie samenvatting

GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE
HOOFDSTUK 1: WAT IS GEZONDHEID?.............................................................2
HOOFDSTUK 2: SOCIALE VERSCHILLEN IN ZIEKTE EN GEZONDHEID...................7
HOOFDSTUK 3: ONGEZOND GEDRAG..............................................................10
HOOFDSTUK 4: GEZOND GEDRAG..................................................................23
HOOFDSTUK 5: MODELLEN VOOR HET VOORSPELLEN VAN
GEZONDHEIDSGEDRAG.................................................................................28
HOOFDSTUK 6: GEDRAGSVERANDERING: MECHANISMEN EN METHODEN.........32
HOOFDSTUK 7: PREVENTIE VAN GEZONDHEIDSPROBLEMEN............................32
HOOFDSTUK 10: STRESS...............................................................................37
HOOFDSTUK 15: PIJN....................................................................................45
HOOFDSTUK : SLAAP....................................................................................54
HOOFDSTUK : CVS: CRONISCH VERMOEIDHEIDSSYSYNDROOM........................62
HOOFDSTUK : E-HEALTH...............................................................................68




1

,HOOFDSTUK 1: WAT IS GEZONDHEID?

1.1 WAT IS GEZONDHEID? VERANDERENDE PERSPECTIEVEN.

Van oudsher hebben mensen een relatie gezien tussen:

 Geest
 God(en)
 Fysieke gesteldheid




1.1.1 RELATIE TUSSEN LICHAAM EN GEEST.
 Hippocrates (oudheid: 460-377 v.Chr.):
 Ziekte: een verstoord evenwicht tussen 4 circulerende
lichaamsvloeistoffen (humores):
 Gele gal  te veel: boosaardig temperament
 Slijm  te veel: kalm
 Bloed  te veel: optimistische persoonlijkheid
 Zwarte gal  te veel: droefnis
 Genezing: opnieuw balans brengen via aderlaten, vasten,
dieet, geneesmiddelen, …
 Lichaam en geest = 1 eenheid
 Hoeveelheid sappen  persoonlijkheid

 Galenus (129-199 n.Chr.):
 Gaat verder op Hippocrates
 De etiologische basis voor alle ziekten (geestelijk en lichamelijk) is puur lichamelijk.
 4 lichamelijke humores  4 temperaturen  specifieke ziekten
bv. melancholieke vrouwen hadden grotere kans op borstkanker door een grote hoeveelheid zwarte gal.
 De geest speelt dus geen rol in de etiologie1 van ziekten.

 Vroege middeleeuwen: geloof en spiritualiteit:
 Ziekte is een straf van God of gevolg van kwade geesten die de ziel binnendrongen.
 Lichaam en geest werken samen.
 Verbod op wetenschappelijk onderzoek  beperkte medische vooruitgang.
 Religieuze gezichtspunten hielden stand tot de ‘renaissance’ begon.
 Het individueel denken werd veel belangrijker.
 1600 n.Chr.: wetenschappelijke revolutie.

 Descartes (1596-1650):
 Lichaam en geest zijn 2 afzonderlijke/onafhankelijke entiteiten = dualisme.
 Geest: niet-materieel: niet objectief of zichtbaar.
 Lichaam: materieel: opgebouwd uit mechanisch materiaal  ‘machine’
 mechanisch standpunt
 ‘Onze ziel verlaat het lichaam als we dood zijn’.
 Op een lichaam mag dus wel onderzoek worden gedaan.



1
Oorzaak van een ziekte.

2

, 1.1.2 BIOMEDISCH ZIEKTEMODEL.
= reductionistisch: reduceren, verminderen, verkleinen
 reduceert ons gedrag tot de cellen.

 Gezondheid = afwezigheid van ziekte.
 Ook wel diagnose-receptmodel genoemd: ziekte heeft een oorzaak die via medische interventie kan
worden genezen.
 Wegnemen van de oorzaak van de ziekte zal leiden tot het verdwijnen van de symptomen en dus
herstel van de gezondheid.
 Ziekte en symptomen hebben een achterliggende fysiologische verklaring genezing werkt
mechanistisch en rechtlijnig.
 maar… waarom dan verschillende reacties van mensen?
 Iedereen reageert anders op ziekten, virussen, …
bv. Corona
 hoe kan dit?



1.1.3 VRAAGTEKENS BIJ DUALISME: PSYCHOSOCIALE MODELLEN VOOR GEZONDHEID EN ZIEKTE.
 Veel ziekten hebben een organische oorzaak, maar veroorzaken individuele reacties.
 Rol van ‘geest’ of psyche blijkt daarin belangrijk.
bv. fantoompijn, placebo-effect
 dus toch (tenminste) een bidirectionele relatie i.t.t. dualistisch denken.



1.1.4 BIOPSYCHOSOCIAAL ZIEKTEMODEL.
 Biopsychosociaal model neemt in de beoordeling van gezondheid de beleving/subjectiviteit mee.
 Ook sociale en culturele factoren bepalen mee of iemand ziek te noemen is.
 Geïntegreerde benadering voor de assessment van:
 Biologische/fysiologische
 Psychologische/gedragsmatige
 Sociale/omgevingsfactoren
 die bijdragen aan gezondheid en ziekte



1.1.5 GEDRAG, DOOD EN ZIEKTE.
 Stijging levensverwachting.
 Mede gevolg van vooruitgang medische technologie en verbeterde behandelingen.
 Daling mortaliteit (sterftecijfers)
 Meer geneesmiddelen, vaccinatie, betere sanitaire voorzieningen, …
 De soms grote verschillen in levensverwachting kunnen verklaard worden door verschillen in manier
van leven, leefomstandigheden en voeding.
 Oorzaken overlijden ook drastisch veranderd.
 2006: 1: longontsteking
 2016: 1: hartziekte
 Belangrijke gedragscomponent:
 Ons gedrag draagt bij aan onze gezondheid en onze kans op overlijden.
bv. roken, overmatig alcoholgebruik, ongezonde voeding, …



3