Samenvatting Biologische Antropologie
De richting Criminologie aan UGent gedoceerd door Prof. Lieven Pauwels:
- Een van de twee cursusdelen samengevat (andere deel staat ook op mijn account onder de naam 'biosociale criminologie')
- Lesnotities toegevoegd
,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
INHOUDSOPGAVE
1 Inleiding: wat is biologische antropologie ................................................................................................ 7
1.1 Inleidend deel uit de les ......................................................................................................................... 7
1.1.1 biosociale en evolutionair geïnformeerde criminologie ............................................................... 7
2.2 wat is wetenschap ............................................................................................................................... 12
2.3 ENkele vroegere denkers over evolutie ................................................................................................ 12
2.4 4 De oorsprong van de moderne wetenschap ..................................................................................... 12
2.5 De natuurlijke classificatie van organismen volgens linnaeus ............................................................. 13
2.6 De weg naar de Darwiniaanse revolutie .............................................................................................. 13
2.7 De uniformisten ................................................................................................................................... 13
2.8 De darwiniaanse revolutie ................................................................................................................... 14
2.9 Wat de Galapagos eilanden darwin leerden ....................................................................................... 14
2.10 De verfijning van de evolutietheorie door natuurlijke selectie ............................................................ 14
2.11 essentie v/d theorie en dezelfde bevindingen van A.R. Wallace .......................................................... 15
2.11.1 De vijf onderdelen van het Darwiniaans model (H4) .................................................................. 15
2.12 De reacties op de ideeën van darwin ................................................................................................... 16
2.13 Wetenschap en creationisme .............................................................................................................. 17
,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
3.9 moleculaire gereedschappen voor biologisch-antropologisch onderzoek ........................................... 24
4.6 De mendelwetten ................................................................................................................................ 28
4.7 Linkage en crossing over ...................................................................................................................... 28
4.8 mutatie (goed te kennen) .................................................................................................................... 28
4.9 Puntmutatie en sikkelcelanemie .......................................................................................................... 29
4.10 Insertie en deletie mutatie ................................................................................................................... 29
4.11 Mutaties: slecht, neutraal en goed ...................................................................................................... 29
4.12 X-gebonden afwijkingen en Y-gebonden afwijkingen.......................................................................... 30
4.13 Mendeliaanse genetica bij mensen ..................................................................................................... 30
4.14 De mendeliaanse genetica voorbij ....................................................................................................... 31
4.15 Polygene eigenschappen, het fenotype en het milieu ......................................................................... 31
5.6 Classifiicatie en evolutie....................................................................................................................... 37
5.7 Wat is een soort? ................................................................................................................................. 38
5.8 Soortvorm of speciatie ......................................................................................................................... 38
5.9 Het tempo van soortvorming ............................................................................................................... 39
,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
6 H5: Dateringsmethoden in de biologische antropologie --> heel beperkt kennen! ................................. 42
9.4 Hypothesen over het bipedalisme ....................................................................................................... 54
9.5 Seksueel dimorfische en menselijk gedrag .......................................................................................... 54
9.6 Bipedalisme: een evolutionair compromis ........................................................................................... 55
9.7 Wie waren de eerste homininen .......................................................................................................... 55
3 van 86
,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
9.8 De eerste gereedschasmakers en gebruikers ....................................................................................... 56
9.9 Evolutie en uitsterven van de australopithecus-groep ........................................................................ 57
12.2 Vroege moderne homo sapiens in Afrika ............................................................................................. 69
12.3 Vroegere moderne homo sapiens in Azië ............................................................................................ 69
12.4 De vroege moderne homo sapiens in Europa ...................................................................................... 69
12.5 MOderne gedragsmatige en culturele transities ................................................................................. 70
4 van 86
,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
12.6 Interpreatatie van biologische variatie in fossiele resten van de homo sapiens ................................. 70
12.7 OUD DNA: ‘interbreeding’ tussen neanderthalers en vroege moderne mensen?................................ 70
12.8 De Genetische databank van moderne mensen en nieuw licht op de oorsrong .................................. 71
12.9 Een assimilatiemodel voor moderne menselijke variatie..................................................................... 71
12.10 Andere migratiepatronen: australie, stille oceaan, amerikaanse continenten ............................... 72
12.11 Aankomst in de westelijke hemisfeer .............................................................................................. 72
12.12 Samenvatting van migratiepatronen van onze eigen soort in vergelijking met die van anderen (we
zijn veel verder geraakt) ................................................................................................................................... 72
13.5 Overleving en groei .............................................................................................................................. 75
13.6 Landbouw als adaptieve trade-off ....................................................................................................... 75
13.7 Hoe beïnvloedde de landbouw menselijke biologie? ........................................................................... 75
13.8 Het veranderde gezicht van de mensheid ............................................................................................ 76
13.9 Twee hypothesen ................................................................................................................................. 76
13.10 Gezondheid en de agriculturele revolutie ........................................................................................ 76
13.11 Gevolgen voor de groei als gevolg van ontbrekende voedingsstoffen ............................................ 77
14.2 menselijke variabiliteit op individueel en groepsniveau ...................................................................... 78
14.3 Wat is een populatie ............................................................................................................................ 79
14.4 Historische perspectieven op menselijke variabiliteit .......................................................................... 80
14.5 Het monogenisme – polygenisme debat ............................................................................................. 80
14.6 Valkuilen bij het gebruik van het oude rasconcept .............................................................................. 80
14.7 Huidige fenotypische variabiliteit bij homo sapiens ............................................................................ 81
,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
Belangrijke begrippen ........................................................................................... Error! Bookmark not defined.
6 van 86
,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
1 INLEIDING: WAT IS BIOLOGISCHE ANTROPOLOGIE
1.1 INLEIDEND DEEL UIT DE LES
Veel van de basisinzichten zijn de origin of spaces
Kijken naar het leven van cel naar samenleving: ied bestaat uit veel cellen
die interageren met omgevingen en genen
mens niet reduceren tot zijn genetische materiaal
Begin: genoom = DNA
ontwikkeld zeer snel: zowel bij het begrijpen van de variabiliteit van de
mens, maar ook bij het lezen van genetisch materiaal van de voorouders
ied is uniek
belangrijk is om te beseffen dat de omgeving gedurende de
menselijke ontwikkeling een invloed kan hebben
vb. examens, roken, drinken kan invloed hebben, opgroeien in
arme buurt
Vanwaar komt dit?
Gelijkenissen en verschillen tussen mensen en chimpansee
verschil in grootte van schedel en hersenschors, groot voorhoofd
komt door: culturele evolutie
MAAR: Neanderthalers zouden perfect in ons SL kunnen leven zonder dat we het door hebben als ze
de kleren van nu dragen
1.1.1 BIOSOCIALE EN EVOLUTIONAIR GEÏNFORMEERDE CRIMINOLOGIE
Biosociaal = interactie tussen biologie en de omgeving
Geïnformeerd = rekening houden met evolutionaire inzichten
Begin
Lombroso: criminele mens; hij had interesse in zaken waar anderen geen interesse in hadden
Lag aan de basis en heeft een traditie in gang gezet
7 van 86
,Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
1.2 INLEIDING
Bio-antropologie
- = de (natuurwetenschappelijke) studie van de mens
- = multidisciplinaire wetenschap
- Theodosius Dobzhansky:
o ‘Niets in biologie is logisch… behalve in het licht van de evolutie’
1.3 ANTROPOLOGIE EEN DIENS SUBVELDEN
Antropologie in de ‘4-field approach’:
- Studie van de mensheid in al diens vormen.
- Cross-cultureel en holistisch.
- Cultuur differentieert mensen van andere dieren.
- Biologie produceert cultuur, maar cultuur kan biologie beïnvloeden.
1.3.1 VIER VELDEN
1.3.1.1 (1) CULTURELE ANTROPOLOGIE
= Studie menselijke samenlevingen (vooral in cross-culturele context)
- Etnologie
- Etnografie
1.3.1.2 (2) LINGUÏSTISCH ANTROPOLOGIE
= Studie van taal, diens geschiedenis en gebruik in diverse samenlevingen, culturen
- Linguïstische vorm: grammaticale regels.
- Linguïstische functie: waarom spreken wij?
o Wat is het evolutionaire nut?
o GOSSIP & Grooming (Hypothese Robin Dunbar vlooien bij mensapen)
- Sociale context waarin taal ontwikkelde ?
o Stel: a roddelt over b, c komt dat te weten maar verhaal klopt niet → wat nu?
o Bestaat niet enkel bij mensen
1.3.1.3 (3) ARCHEOLOGIE
8 van 86
, Error! Use the Home tab to apply Kop 1 to the text that you want to appear here. - Error! Use the
Home tab to apply Kop 2 to the text that you want to appear here.
= Studie van materiële cultuur vroegere volkeren/ beschavingen
- Artefacten (van stenen vuistbijlen tot zwaarden)
- Materiële cultuur (van grotschilderingen tot SMAK)
- Prehistorische archeologen: focus op prehistorie
- Historische archeologen: focus op de geschiedenis
- Nieuw en razendsnel ontwikkelend gebied: archeo- genetica
o Combinatie modern DNA en acheologie koppelen
o Men ontdekt nog steeds nieuwe genen
1.3.1.4 (4) BIOLOGISCHE ANTROPOLOGIE
= elke wetenschapper die menselijke soort vanuit evolutionair perspectief bestudeert
REIKWIJDTE van de bio- antropologie:
▪ (1) Paleoantropologie
• = Studie van fossiele records van ancestrale mensen en hun naaste verwanten (primaten)
• Onderzoek begint met veldwerk
• Studie gebeurt in musea en universitaire labo’s
• Overblijfselen van menselijke voorouders, welke kenmerken horen samen, wat hoort bij welke
soort (per soort ook veel variatie), vergelijken met voorouders
▪ (2) Skeletale biologie
• = Studie van menselijke skelet en patronen en processen van menselijke groei, fysiologie en
ontwikkeling
o Huidig menselijk skelet bekijken
• Antropometrici : eerste generatie van biologische antropologen
o Metingen menselijk lichaam (gemiddelden, variaties,…)
• Statistisch gezien: hoe ver wijken we af van het gemiddelde, hoe groot is de variatie
• Belangrijk bij politie onderzoek: hoe is iemand om het leven gekomen?
▪ (3) Paleopathologie (paleo + pathos + logos)
• De studie van ziekten in oude menselijke populaties
o Bacterieën zijn ook heel oud, vraag is of een virus eigenlijk wel leeft
o Welke virussen leefden samen met mensen en door welke virussen mensen schade
kregen of ervan stierven
• De studie van menselijke resten in archeologische context
• Voorbeeld: sporen van infecties op botten en schedels
▪ (4) Forensische antropologie
• = studie van menselijke overblijfselen in legale (forensische) context
• Onderzoek naar oorlogsmisdrijven (genocide)
o Hoe is alles gebeurd, massa graven analyseren
• Moord: doodsoorzaak en sporenonderzoek (DNA-revolutie in forensische context)
o Niet per se ‘wie heeft het gedaan’ maar eerder ‘hoe is die gestorven’
• Verkrachting (‘rape kit’)
• Traumata = hoe raakt iets de schedel, schotwondes, ...
o Lang gediscussierd over sporen van geweld op oude schedels
o Satanisch idee dat voorouders elkaar de kop insloegen fout → ze leefden samen met
grote roofdieren zoals sabeltanttijgers en mammoeten, brengen veel schade aan
▪ (5) Primatologie
• = studie van niet-menselijke primaten en hun anatomie, genetica, gedrag en ecologie
9 van 86
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Crimistudent1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,46. Je zit daarna nergens aan vast.
