Dit document bevat alles uit de cursus, samen met de ppt. Dit document is geschikt voor mensen die het moeilijk hebben doorlopende tekst te leren, en het makkelijker vinden om te leren uit een document met veel afbeeldingen, kleuren, tabellen. Het is geen "echte" samenvatting (en dus verkorting) vd...
Zenuwstelsel + endocriene systemen: regeling alle lichaamsfuncties
Zenuwstelsel Endocriene systemen
Molecule Neurotransmitters Hormonen
in respons op zenuwimpuls vrijgesteld door endocriene klier(cellen)
Plaats van effect Lokaal thv synaps Op afstand via bloedbaan
Doelcellen Spiercellen, klieren of andere neuronen Specifieke cellen/organen
Start effect Snel: 1/1000 sec Traag: sec-uren-dagen
Duur effect Kort: msec Langer: sec-dagen
MERK OP: Sommige moleculen treden op als neurotransmitter en als hormoon
bv. Noradrenaline: - vrijgesteld door OS, post-ganglionaire neuronen
- als hormoon (geproduceerd in bijnieren)
1.2 EXOCRIEN, ENDOCRIEN, PARACRIEN EN AUTOCRIEN
Exocrien Endocrien
Secretie (soms via spec. kanalen) buiten het Secretie hormonen in interstitieel vocht rondom kliercellen
lichaam of spijsverteringsstelsel: -> diffusie in capillairen -> algemene bloedcirculatie
- in lichaamsholten -> hormonen circuleren via bloed doorheen lichaam
- in lumen van bepaalde organen
- aan buitenoppervlak van lichaam
Bv. zweetklieren en klieren in spijsverteringsstelsel Bv. endocriene klieren en hormoonproducerende cellen
Paracrien Autocrien
Lokaal effect op naburige Effect op dezelfde cel van
cellen waaruit ze gesecreteerd
bv. histamine vrijgesteld door mastcellen of ECL werden
-> stimulatie HCl secreties door pariëtale cellen
bv. NO vrijgesteld door endotheel
-> stimulatie vasodilatatie door gladde
spiercellen
bv. Sommige interleukines in
immunsysteem
62
,1.3 WERKING VAN HORMONEN
Hormoon bindt op recptor -> hormonale respons
Wateroplosbare hormonen Vetoplosbare hormonen
Chemische • hypothalame hormonen • steroide hormonen: afgeleiden van cholesterol
verdeling • hypotysaire hormonen • schildklierhormonen
• hormonen in spijsverteringsstelsel
(maag, dunne darm, pancreas)
Functionele Meeste circuleren vrij in bloed • In bloed gebonden aan transporteiwitten
verdeling -> interactie met receptoren op • Beperkte fractie (0,1 tot 10%) is niet gebonden
plasmamembraan van doelcellen aan transporteiwit
-> vorming boodschappermolecule in cel -> diffusie doorheen plasmamembraan van
-> cascade doelcellen voor binding aan receptor in cytosol
-> hormonale respons of nucleus
-> (de)activatie van bepaalde genen
EFFECTEN
• synthese nieuwe molecuten
• permeabiliteitsverandering van plasmamembraan
• beinvloeding transport van bepaalde molecule in of uit doelcel
• gewijzigde snelheid van metabole processen
• contractie van (gladde) spiercellen
MATE VAN RESPONS
Hangt af van:
• concentratie aan hormoon
• aantal hormoonreceptoren
• aanwezigheid van andere hormonen
o Permissief effect: gelijktijdige of recente blootstelling aan tweede/ander hormoon noodzakelijk
o Synergistisch effect: wanneer effect van beide hormonen samen > effect van elk hormoon afzonderlijk
o Antagonistisch effect: wanneer 2 hormonen een omgekeerde of tegengestelde werking hebben
63
,2. HET HYPOTHALAMUS-HYPOFYSESYSTEEM
= grote regelcentrum van hele hormoonhuishouding in lichaam
LOCATIE: aan basis van de hersenen
FUNCTIE: productie hormonen
-> via capillair netwerk in bloedcirculatie
-> bereiken verschillende doelorganen elders in lichaam
-> stimulatie hormoonproductie thv doelorganen
HORMOONVRIJSTELLING THV HYPOTHALAMUS EN HYPOFYSE wordt geregeld door
• impulsen vanuit het zenuwstelsel
• chemische veranderingen in bloed
• hormoonconcentratie vanuit doelorganen via principe van negatieve terugkoppeling:
Hormonen vanuit hypothalamus en hypofyse stimuleren productie van hormonen thv doelorganen
-> deze hormonen zorgen vervolgens voor hormoonvrijstelling↓ thv hypothalamus en hypofyse
2.1 HYPOTHALAMUS
= belangrijk regelcentrum
1 in zenuwstelsel: via zenuwimpuls -> hersenstam
2 als endocriene klier: hormonen -> hypofyse
REGULATIE ≠ LICHAAMSFUNCTIES
• honger en dorst
• lichaamstemperatuur
• slaap-waakritme
• opslag van energiereserves
• groei en ontwikkeling
• metabolisme en homeostase
1 IN ZENUWSTELSEL
2 hormonen die via zenuwuitlopers thv posterieure hypofyse worden gesecreteerd -> direct effect op lichaam:
• antidiuretisch hormoon (ADH): waterhuishouding
• oxytocine: uteruscontractie en ejectie moedermelk
64
, 2 ALS ENDOCRIENE KLIER
6 hormonen (releasing factoren) die via capillair netwerk de hormoonproductie in anterieure hypofyse beïnvloeden:
• thyreotropine-releasing hormoon (TRH): thyroïdstimulerend hormoon (TSH)↑
• groeihormoon-releasing hormoon (GHRH): groeihormoon of somatotropine (GH)↑
• groeihormoon-inhiberend hormoon of somatostatine (GHIH): groeihormoon (GH)↓
• corticotropine-releasing hormoon (CRH): corticotropine of adrenocorticotroop hormoon (ACTH)↑
+ melanocytstimulerend hormoon (MSH)↑
• gonadotropine-releasing hormoon (GnRH): luteïniserend hormoon (LH)↑ + follikelstimulerend hormoon (FSH)↑
• prolactine-releasing hormoon (PRH): prolactine (PRL)↑
2.2 HYPOFYSE
= Endocriene klier gelegen aan onderzijde van hersenen en heeft 4 onderdelen:
1) adenohypofyse
= anterieure hypofyse of voorkwab
2) neurohypofyse
= posterieure hypofyse of achterkwab
3) pars intermedia
= tussenkwab: maakt vanaf foetale
ontwikkeling onderdeel uit van
adenohypofyse
4) hypofysesteel
= infundibulum
- met zenuwvezels en bloedvaten
- verbinding tussen hypofyse en hersenen
(vnl hypothalamus)
2.2.1 ADENOHYPOFYSE
= secretie oiv hypothalame hormonen die adenohypofyse bereiken via portaal systeem (cf. de lever)
7 ≠ HORMONEN
Geproduceerd door 5 ≠ celtypes
1) Thyroïdstimulerend hormoon (TSH)
• Geproduceerd door thyreotrope cellen
• Oiv thyreotropine-releasing hormoon (TRH)
• Effect thv schildklier: schildklierhormoon↑
• Via negatieve feedback: TSH-vrijstelling↓
- direct thv hypofyse
- indirect door TRH-vrijstelling↓ thv hypothalamus
65
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper AnaisLingrong. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
