Les 1 - Geschiedenis
Praktische info
Voorbereiding elke les + actualiteit
EU-verdragen
Examen: juist & fout vragen met argumentatie + open boek
Institutioneel recht en procedureel recht <-> materieel (Europees Recht II)
Belga press academic: toegang tot alle kranten uit BE
Actualiteit
Europese zorgplichtwet: stond op agenda van de Raad, de facto al
goedgekeurd in december door zowel Raad en Parlement, maar DU
bedacht zich plots nu recent.
Het ging nu louter formeel afgeklopt worden, akkoord was er, DU is nu
pas van mening veranderd
DU heeft al een dergelijke wet, maar voor bedrijven +1000 bedrijven
Zorgplichtwet
- Richtlijn van toep op grote bedrijven
- Bv. 2013 Bangladesh waar mensen onder slechte omstandigheden
werken met een ineenstorting van een fabriek een grote
mensenleventol eisste
- H&M ter verantwoording roepen is moeilijk: ze zeggen dat ze weinig
controle hebben over hun leveranciers maar H&M zouden wel
eisen kunnen stellen van hun leveranciers
- Dmv deze RL: dergelijke bedrijven beboeten & aansprakelijk stellen
- BE zal nu met het voorzitterschap zoveel mogelijk LS moeten
overtuigen van deze wet
Nieuwe begrotingsregels
- Waardoor de volgende BE regering 27mld zal moeten besparen
- Er is reeds een akkoord tussen parlement & de raad
- Zorgt ervoor dat SGP zal gewijzigd worden
1
, o = regels op Unieniveau genomen door de LS (niet opgelegd
door EU)
o ’93 beslissing om euro in te voeren in Maastricht en
daadwerkelijk uitgevoerd in 2002 door de invoering van de
euro
o Er werd toen ook afgesproken dat eco en fiscaal beleid
(belastingen) op LS niveau blijft <-> monetair beleid wel op EU
niveau
o Volgens economen moeten die twee eerste ook EU-niveau
moeten zijn, er moet enige uniformiteit zijn, anders zou de
munt imploderen (= geen volwaardige muntunie)
o Men heeft dan bepaalde criteria opgesteld vooraleer men de
euro mag invoeren: voldoende gezonde economieën om een
stabiele munteco te realiseren
- SGP-regels dienen voor na de toetreding, na de invoering van de
euro
o Bv. euro-lidstaten: begrotingstekort maximaal 3% en limiet op
totale overheidsschuld van 60%
o In BE: tussen 110-120%, BE voldoet niet aan de regels van de
SGP
o EC heeft de bvg om adviezen te geven: wat moet BE doen met
economie en fiscaliteit
o Zo worden de 15 economieën gecoördineerd
o EC-adviezen (niet-bindend) indien genegeerd Raad
adviezen indien genegeerd sancties
o Maar Raad legde in realiteit geen sancties op in de jaren pas
na eurocrisis werd SGP aangescherpt maar uiteindelijk
dysfunctioneel
o Beperkte overheidsuitgaven (geen deficits) en beperkte
overheidsschuld (niet veel marge om te investeren) vs. Nood
aan uitgaven en investeren door bv. pandemie, klimaatcrisis
- Actualiteit: Nieuw SGP-akkoord: meer verantwoordelijkheid aan LS
idpv adviezen van EC
o Ambitieus en geloofwaardig plan zelf als LS opstellen om te
tonen hoe BE financiën op orde te maken
o dit zal de volgende minister van Financiën moeten doen
Belang van Europees Recht
Zaak C-148/22: BE “Op t. Ans”
2
,besluit in gemeente Ans en verbod op totaalverbod van religieuze tekenen
(non-discriminatie & gelijke behandeling) BE prejudiciële vraag: te
vergaande inmenging of niet? <-> legitiem belang van neutrale overheid.
- HVJ verduidelijkte in voordeel van Ans
- Maar BE rechter moet er dan zelf uitspraak over geven
Zaak C-128/22 Nordic Info t. Belgische Staat
- opnieuw BE prejudiciële vraag
- Beperkingen die tijdens pandemie werden opgelegd (zoals sluiten vd
grenzen)
- Is dit een te vergaande maatregel nemen?
Zaak C-807/21 – Deutsche Wohnen t. Staatsanwaltschaf Berlin GDPR
- Inbreuk op AVG men kan aansprakelijk worden gesteld (buiten
contractuele aansprakelijkheid)
- In geval van Deutsche Wohnen, bij buiten contractuele
aansprakelijkheid, geldt er dan ook een stelsel objectieve
aansprakelijkheid?
o Ik ben in fout bij een ongeval maar volgens dit stelsel is het
onbelangrijk wie in fout was, de andere partij zou dan
verantw/aansprakelijk zijn voor mijn letsel, ook al ben ik in fout
o Datalek door een hacking, maar bedrijf heeft wel alle nodige
voorzorgsmaatregelen genomen (geen nalatigheid) volgens
objectieve aansprakelijkheid, is het bedrijf nog steeds
aansprakelijk
- Bij Deutsche Wohnen zegt het Hof dat dat te ver gaat: In geval van
Deutsche Wohnen, bij buiten contractuele aansprakelijkheid, geen
objectieve aanspr
o Dit geldt dan voor alle nationale EU-rechters
Zaak C-700/21 O.G. (case van strafrechtelijke samenwerking)
- Vervolging binnen heel EU: aanhouden en uitleveren is mogelijk
- Verplichte weigering van het uitvoeren van Europees
aanhoudingsbevel (in specifieke gevallen)
- Facultatieve weigeringsgronden: toch niet uitleveren omdat bv. BE
zelf wil vervolgen door banden met BE of BE nationaliteit
- Bv. wat met een Moldaviër die al heel zijn leven in Italië woont. Mag
Italië die facultatieve weigeringsgronden inroepen ook al is het geen
IT burger?
o Hof zegt dat Moldaviër in een zelfde situatie is zoals een IT
burger en zich mag beroepen op die facultatieve
weigeringsgronden
Zaak C-689/21 “X”
- Nationaliteit werd ontnomen van een Deen, omdat hij geen banden
meer had met Denemarken, woonde in het buitenland
3
, - EU-burgerschap: men kan dit niet verliezen, en dit gebeurt
automatisch als men zijn nationaliteit van 1 van de EU-landen
verliest. Dit mag niet volgens HVJ
- = HVJ mengt zich tot de kern van een soevereine staat (nationaliteit
bv)
Geschiedenis van EU
Gekenmerkt door:
- Verdieping van de samenwerking (buiten eco)
Voorstellen om samen te werken / vredesproces in het interbellum
- Van Coudenhove Kalergi-plan
- Briand (nationale staten afschaffen voor 1 pan-Europese staat)
Mitrany/functionalisme: (niet zo ambiteus als Briand) = kleinschaliger en
utilistischer: samenwerking op een nuttig gebied/domein opstellen bv.
economie samenwerking (en deels controle opgeven/soevereiniteit
inperken) is daadwerkelijk nuttig
VK geen lid van EGKS en voelde geen nood om lid te worden want had wel
gegroeid
EPG = Europese Politieke Gemeenschap
https://trends.knack.be/opinie/de-europese-politieke-gemeenschap-wat-is-
dat/
- Volgens Chamon: supranationaal, volgens Knack:
intergouvernementeel
- Gelanceerd door Macron in 2022
- Samenwerking op het gebied van energie en migratie (en eco en
veiligheid)
- 47 landen + EC + permanente Raadsvoorzitter (RUS niet)
o VK wel mee
EDG = Europees Defensiegemeenschap
- was een verdrag dat in 1952werd ondertekend door Frankrijk,
de Bondsrepubliek
Duitsland, Nederland, België, Luxemburg en Italië en dat voorzag in
de oprichting van een Europees leger. Het verdrag werd echter
nooit geratificeerd en derhalve nooit uitgevoerd.
- Het plan voorzag in de oprichting van veertig divisies in Europees
verband, die de legers van Frankrijk, de Bondsrepubliek Duitsland,
Nederland, België, Luxemburg en Italië zouden moeten vervangen.
Het Verenigd Koninkrijk was niet bij de plannen betrokken Nooit
van kracht geworden : in 1954 door FR parlement afgewezen
Niet-communautair / intergouvernementeel <->
communautair/supranationaal
4
,Integouvernementeel
De staten werken samen, het zijn de regeringen (uitvoerende macht) die
onderling met elkaar samenwerken. Op basis van het idee dat ze gelijke
zijn en niemand gedwongen kan worden om een akkoord te aanvaarden.
Alle afspraken en akkoorden moeten vrijwillig zijn aangegaan.
moeilijker om een akkoord te bereiken
Supranationale kenmerken in de EU
Supranationale kenmerken EU o.a. in:
Onafhankelijk orgaan met verregaande bevoegdheden (Commissie)
Besluitvorming (regel = geen unanimiteit LS)
Vertegenwoordiging burgers (EP)
Verplichte geschillenbeslechting (Hof)
Voorrang en doorwerking EU-recht in nationaal recht
Europees Parlement
We hebben in de EU een Europees parlement dat bestaat uit rechtstreeks
verkozen volksvertegenwoordigers. Ze zijn dus niet verkozen door de
regeringen of parlementen van hun staten maar wel door hun volk. Ze
hebben dan ook echt besluitvormige bevoegdheden.
IGH
Het IGH kan geschillen tussen staten beslechten maar de regel is dat je als
staat niet verplicht kan worden om voor het Hof je geschil te
beslechtingen. Dit is weer verschillend met het Europees Unie recht want
als je hier geschillen hebt over het EU-recht dan moet je naar het Hof.
Voorrang
Voorrang en doorwerking van het EU-recht werkt helemaal anders dan het
internationaal recht.
Het Europees-recht blijft eigenlijk internationaal recht want het is ook
allemaal in verdragen uitgeklaard maar toch functioneert het anders dan
typisch internationaal recht. Het functioneert veel effectiever dan het
internationaal recht. Kijk bv Rusland dat het internationaal recht gewoon
negeert, er wordt ook niets gedaan aan die schending. Het Europees recht
is makkelijker af te dwingen.
Traité cadre en traité loi
Traité loi
= een akkoord tussen staten over een specifiek domein, een akkoord dat
even gedetailleerd en uitgewerkt is als een nationale wet.
5
,Kaderverdrag/traité cadre:
Daar verschilt het EEG-verdrag van (1957, voorloper van Unie-recht)
omdat het een kaderverdrag was, dus het doet niet veel meer dan een
kader te creëren waarbinnen we afspreken dat we gaan samen werken
maar hoe dat wordt gedaan staat er eigenlijk niet in.
We creëren dus een kader waarbinnen de lidstaten van de EU kunnen
functioneren zonder dat er te gedetailleerd wordt uitgestippeld wat bv het
milieubeleid inhoudt.
Dus de EEG-verdragen stellen een paar doelstellen uit en dragen aan de
lidstaten toe om die dan te realiseren. Maar hier verlaat je de functionele
logica van de Mitrany want je zei dat je voor elk probleem een
samenwerkingsverband ging opstellen zodat je uiteindelijk zou uitkomen
op een mozaïek van samenwerkingsverbanden elk op hun thema. Maar
met de EEG wordt er iets anders gedaan want je maakt een kader
waarbinnen je elks type probleem kunt oplossen.
Milieuproblemen los je op via EEG want je hebt een rechtsbasis die
milieubeleid mogelijk maakt. Consumentenbescherming net hetzelfde
want je hebt een rechtsbasis consumentenbescherming.
Dus die oorspronkelijke logica dat je voor elke uitdaging een
samenwerkingsverband creëert wordt verlaten en je gaat naar
één kader die voldoende flexibel is om alle soorten problemen die
zich op Europees niveau voordoen te kunnen oplossen
(neofunctionalistische logica). Als je kijkt naar de EU is dat ook zo, de
pandemie hebben we aangepakt op EU niveau, vaccin, de grenzen sluiten,
…
De energiecrisis na het incident van Rusland en Oekraine hebben we ook
op Europees niveau aangepakt, en dat zou eigenlijk niet moeten maar het
Europees Unie-verdrag biedt een kader met voldoende flexibiliteit om al
die problemen aan te pakken.
Spill-over en de werking ervan
Spill-over is een concept dat de voortgang van EU
integratie verklaart,maar staat niet in
de verdragen en is zelfs geen juridisch begrip. =
een politiek wetenschappelijk begrip.
Voorbeelden
Bv. Initiële afspraak: vrij verkeer van goederen
6
,> Inclusief landbouwgoederen > nood om alle boeren in EU eerlijk te laten
concurreren op eenzelfde markt > gemeenschappelijk landbouwbeleid
> Voordelen van vrij verkeer van goederen ‘ingeperkt’ door grenscontroles
wanneer goederen grens over steken > afschaffen grenscontroles voor
goederen en personen die goederen vervoeren (Schengen) >
afschaffen grenscontroles voor alle verkeer (Schengen)
> Grenzeloze ruimte voor burgers is ook grenzeloze ruimte voor
criminelen > noodzaak om samenwerking inzake strafrecht op te zetten
(Europees aanhoudingsbevel)
> Efficiënt gebruik van Europees aanhoudingsbevel en intra-Europese
uitleveringen noodzaakt harmonisatie strafrecht en oprichting
samenwerkingsorganen voor politie en openbare aanklagers (Europol
& Eurojust)
Doordat niet elk probleem zijn eigen samenwerkingsverband heeft
bekom je eigenlijk een spill-over. Het begint bij het eenvoudig idee van vrij
verkeer van goederen, vrij goederenverkeer is goed voor de economie. Als
je zegt dat je goederen vrij gaat maken dan bedoel je misschien ook
landbouwgoederen vrij te laten circuleren maar dan zou je ook
gemeenschappelijke regels moeten vaststellen op Europees niveau voor
die circulatie. Bv hoe de aardappelen geteeld moeten worden, op die
manier krijg je dus ook een Europees landbouwbeleid.
Dus VOORDEEL spill-over: je begint met iets eenvoudig maar het
wordt dus steeds verder en verder uitgewerkt. Je creëert steeds
meer druk om alsmaar meer samen te gaan werken. En dat zou
onmogelijk zijn als je voor elk probleem een eigen
samenwerkingsverband zou opstellen, het is veel makkelijker als
je met een kaderverdrag werkt waarbinnen je die samenwerking
kan opzetten.
Huidig verdragsrecht
Verdrag van Lissabon VEU & VWEU juridisch gelijke rang (zie artikelen 1
VEU & VWEU); VEU bevat de meeste basisregels; VWEU de
meer gedetailleerde regels betreffende het functioneren van de EU
GBVB en JBZ (justitie en binnenlandse zaken)
7
,= in een apart Verdrag geplaatst “pijlerstructuur” in verdrag van
Maastricht, maar afgeschaft sinds lissabon
JBZ sinds Lissabon volledig supranationaal, GBVB apart in VEU, maar
niet in eigen pijler en blijft supranationaal
Rode draad doorheen de verdragswijzigingen
Elk verdrag geeft meer bevoegdheden naar EU, dat is door de
lidstaten zelf ook gekozen geweest want met elk verdrag geven die
meer bevoegdheden.
Meer gebieden waarop Raad met meerderheid beslist i.p.v.
unanimiteit, ze gaan dus het vetorecht van individuele lidstaten
meer en meer ontnemen.
Meer inspraak en zelfs medezeggenschap Europees Parlement
Douaneunie en vrijhandelszone (= vrije handel binnen 1 gebied)
Douaneunie = vrije handel binnen 1 gebied en 1 identiek beleid naar
buitenwereld toe
De grenzen tussen die landen zijn verdwenen en dat wil zeggen dat er vrij
verkeer van import en export is. Maar dat geldt natuurlijk enkel tussen die
landen. Stel jij zit in BE en je wil een auto van Duitsland, BE zit in
de BeNeLux en dus de vrijhandelszone, dan is de vraag waar je die Duitse
auto gaat invoeren, je gaat dan invoeren vanuit NL omdat het daar maar
10%, dat gaat naar de NL overheid.
BE is daar natuurlijk niet tevreden mee want die ziet zijn inwoner iets
importeren vanuit NL omdat het daar ‘goedkoper’ is, zo loopt de BE
overheid ook die 20% mis.
Onderling hebben ze geen tarieven meer maar naar andere landen blijven
ze soeverein met hun tarieven.
Trade Deflection = handelsverleging maar dat is niet de betekenis van
de vrijhandelszone want dat gaat er tegen op in. Als de BeNeLux beslist
om een vrijhandelszone op te stellen dan is dat juist om
die handelsverleging tegen te gaan.
Een oplossing daarvan zou zijn dat er één tarief wordt opgesteld, dus het
maakt al niet meer uit van waar je de auto invoert. Het ‘nadeel’ is dat BE
niet meer alleen kan beslissen aan welk tarief die heft en ook dat het niet
meer voor de BE overheid is bestemd, je betaalt dat invoertarief aan
de BeNeLux. Dat tarief betaal je eigenlijk aan de lokale douaneambtenaren
en dat wordt dan voor een groot deel doorgestort aan de Europese Unie.
8
,Toetreding tot de unie
Artikel 49 VEU voorziet in procedurele en materiële voorwaarden
Aanvraag aan Raad
Aanbeveling Commissie (de Commissie gaat eigenlijk een analyse
maken van u als staat en gaat dan een advies doen)
Unaniem besluit Raad
Instemming EP
Internationaal akkoord tussen toetredende staat en bestaande LS (zij
hebben hier dan ook hun vetorecht)
En na uitbreiding ook:
Europese staat
Eerbiedigen en uitdragen waarden in artikel 2 VEU
Criteria vastgesteld door de Europese Raad (= Kopenhagen criteria)
Zaak C-621/18, Whightman, ro. 65
= Als een lidstaat zegt dat die eruit wil maar vooraleer ze er uit gaan
bedenken ze zich, kunnen ze dan zeggen dat ze zich hebben bedacht of
was die aankondiging onherroepelijk?
Het Hof zei in de zaak Wightman dat die aankondiging kon worden
ingetrokken vanuit de redenering dat niemand gedwongen kon worden de
EU te verlaten.
geoordeeld dat een lidstaat eenzijdig het proces van terugtrekking uit de
Europese Unie kan stopzetten door middel van een schriftelijke kennisge
ving
voordat de voorgenomen terugtrekking daadwerkelijk plaatsvindt. Dit bet
ekent dat een land dat van plan is om zich terug te trekken uit de EU,
het recht heeft om deze beslissing te heroverwegen en de terugtrekking
te annulerenzonder de toestemming van andere EU-lidstaten.
HetHof stelde vast dat een dergelijke kennisgeving moet worden gedaan
in overeenstemming met de nationale constitutionele vereisten van
het betreffende land.
Uitzetten van een lidstaat via artikel 8 in RAAD VAN EUROPA
Art. 8: Een lid van de Raad van
Europa dat artikel 3 ernstig heeft geschonden, kan van zijn recht van ve
rtegenwoordiging worden ontheven en door het Comité van
Ministers overeenkomstig artikel 7 worden verzocht zich terug te trekken
. Indien dit lid niet aan dit verzoek voldoet, kan het Comité besluiten dat
het geen lid meer is van de Raad met ingang van een door
het Comité te bepalen datum.
9
, Uittrede in de EU – enkel vrijwillig
Geregeld in artikel 50 VEU
Lidstaat kan unilateraal besluiten om EU te verlaten
Op moment van kennisgeving voornemen EU te verlaten loopt klok
van 2 jaar
In die twee jaar tijd om uittredeakkoord te bereiken tussen EU en
staat in kwestie
Indien geen akkoord binnen twee jaar, automatische uittrede, tenzij
Europese Raad unaniem beslist uit te stellen (met akkoord staat in
kwestie)
Zolang die tweejarige periode die verlengbaar is, aan het lopen is en
dat uittredenakkoord niet in werking is getreden of de periode niet is
afgelopen zonder akkoord of verlenging dan kan je je nog bedenken. Die
procedure is redelijk nieuw en bestaat pas sinds het verdrag van Lissabon.
10
