INHOUDSOPGAVE PERSOONSGERICHTE METHODEN VAN DE
CRIMINOLOGISCHE INTERVENTIE (C04C7A)
AJ 2023-2024
Prof. dr. Lore Mergaerts
DEEL I. DE UITGANGSPUNTEN VAN DE PERSOONSGERICHTE METHODEN VAN DE
CRIMINOLOGISCHE INTERVENTIE
Intro:
Open vragen kunnen theorie vragen zijn: kenmerken, begripsvragen, of toepassingsvragen: casus om
bep elementen te ontleden en theorie op toe te passen (voorbeeldvragen in nota)
Interacties met actoren, interventies (dadergericht, slachtoffergericht, politie, justitie (vb. rechters, OM,
SURB), interventies analyseren en zien of ze werken en op welke manier ik ze het best doe
- Werken op de grens tussen justitie en hulpverlening
0.1. De relatie tussen justitie en hulpverlening: forensisch welzijnswerk
- Relatie tss welzijnswerk en strafrecht niet evident
o Andere doelstellingen, achtergrondideeën, andere focus
o Of of verhaal, maar als het over vb so gaat = kan het zijn dat je aan de andere kant
beland, je komt tussen twee vuren, je kan bruggen bouwen maar niet makkelijk als je
verschillende belangen hebt waar je rekening mee moet houden
- Regelgeving en samenwerkingsinitiatieven
o Vb. beroepsgeheim, mag zaken niet uitwisselen terwijl dat soms wel nodig is vb. je
volgt iemand op, dader van feiten, en die vertelt dat hij ng meer fout heeft gedaan dan
waar hij voor veroordeeld is => best niets doen, omdat je de vertrouwensband
verbreekt en behandeling moeilijker zal maken. Aan andere kant voor gerechtigheid is
het nuttig om het wel te melden, soms taak om door te geven aan justitie zodat zij ook
hun ding kunnen doen
o Deontologische kwestie
o Als het gaat over daders, als we slagen in hulpverlening is er een kans dat de sl
veiliger is want er is een kans dat hij niet hervalt, zo zijn beide belangen gediend
o Samenwerkingsinitiatieven om ervoor te zorgen dat het wel werkt
- Problemen met implementatie hulp-dienstverlening
o Lange wachtlijsten
o Kan ook rem zetten op goede hulpverlening, professionele relatie
o Vanuit psych oogpunt: als iemand hulp nodig heeft, is dat best zo snel mogelijk = kort
op de bal kunnen spelen = niet evident = kan weerstand creëren voor degene die hulp
wil hebben => tegen dat er hulp is, kan er frustraties zijn, zijn de problemen
geëscaleerd zodat het moeilijk w om ze aan de bodem aan te pakken
,- Van controle naar recht op hulp
o Individuele belangen werden niet belangrijk geacht; focus lag op de bescherming van
de mpij
o Kale detentie heeft geen zin, we moeten ze ondersteunen, ze komen ooit vrij en dan
is hulpverlening echt nodig, ze inzicht doen krijgen over wat ze hb gdn en ze
ondersteunen zodat ze het later niet meer opnieuw gaan doen
o Persoonsgerichte interventies worden belangrijker, wel meer druk op systeem door
lange wachtlijsten, niet mogelijk doordat niet altijd mogelijk is om ambulante zorg te
bieden
o Relatie tss die twee is niet evident maar wel enorm nodig
0.2. Het spanningsveld tussen justitie en hulpverlening
0.2.1. Doelstellingen van justitie en hulpverlening
- Justitie
o Sociale vrede en rust en veiligheid
o Mpij veilig houden, algemeen legen vlot geregeld is
o Alle relaties op vreedzame en eerlijke manier verlopen en dat er afspraken over
worden gemaakt (wetten)
o Gericht op openbare leven, interacties tss mensen, op groepsniveau zorgen dat alles
netjes verloopt, zonder conflicten, als ze zich voordoen dat er een kader is om er mee
om te gaan, dat niet iedereen maar wat doet
o Hulpmiddelen: handhaving van wetten => politie (SR), als ze dan toch over de schreef
gaan = vervolging en STM en we zorgen ervoor dat ze uitgevoerd worden (=
controlerende staat voorop bij justitie, maatschappelijk leven regelen)
- Hulpverlening
o Welzijn mensen verhogen
o Groepsbelang en mpij staan niet voorop, kijken naar individu en hoe hij zich voelt
o kijken naar individueel belang en noden
o hulpverlening ten dienste van cliënt
o zorgen dat die persoon zich goed voelt en oke is, los van de mpij
- initiatieven op raakvlak ts justitie en hulpverlening
o rehabilitatieprogramma’s; zorgen ervoor dat daders niet opnieuw feiten gaan plegen,
ze worden beter
o zorgen er voor dat als ze zich individueel hun plaatst terugvinden in mpij, problemen
aan grond aanpakken, zal uiteindelijk het algemeen belang verbeteren omdat hij geen
onvrede kan veroorzaken
o vb. daders van zedenfeiten => vanuit justitie: sociale onrust, niet veilig voor
minderjarigen => opgepakt door politie, voor rechter, veroordeeld, voert straf uit +
hulpverlening nodig: kunnen hem wel opsluiten zodat mpij veilig is, maar hulp nodig
zodat hij niet recidiveert = belangrijk voor het individueel belang, vb. zorgen dat noden
, onderdrukt worden, niet meer interesse heeft in minderjarigen, tegelijkertijd zorgt het
ervoor dat die onrust en onveiligheidsgevoelens weg gaan
o doelstellingen zijn anders maar kn elkaar toch vooruit helpen
voeg tabel toe ppt
- willen allebei veiligheid van mensen verhogen, maar doen het via andere manieren
(normerend, wetten, collectief belang vs. Focus op individuele belang, persoon
0.2.2. Het sturend mensbeeld
- Samenwerking vereist gedeelde mensvisie
- Justitie
o Vrije wil (actus reus) en intentie (mens rea) staan voorop (uitleg woorden in reader)
Vaak moeten beide aanwezig zijn om verantwoordelijk gehouden te worden,
gestraft te worden en toerekeningsvatbaar te zijn
o We zijn vrij handelende mensen en zijn bewust van wat we doen, we doen het met
een bepaalde intentie
o Als we fout maken, moeten we verantwoordelijk zijn en gestraft kunnen worden ervoor
= basis strafrechtsysteem
- Hulpverlening
o Evolutie vrije wil en intentie binnen de psychologie
o Hoe we handelen en hoe we kunnen behandelen
o Hangt ervan af hoe je kijkt naar de mens, hebben we allemaal vrije wil?
Psychoanalyse
Geen rationeel handelende mensen, kunnen niet verantwoordelijk
gesteld worden, we handelen uit ons onderbewustzijn, gedrag w
gestuurd door zaken waar we geen vat op hebben
Als je dan moet terugkoppelen naar justitie en welke impact het gaat
hebben op behandeling = moeilijk om samen te werken
Niet meer dominanten discipline in huidige psychologie
Leerpsychologie
Ging ervanuit dat we niet weten of er vrije wil of intentie is
Black box
Kunnen het niet observeren of er vrije wil was of niet dus doen er ook
geen uitspraken over
Humanistische psychologie
Laatste twee groeiden naar elkaar toe
Wel aandacht aan motivatie en vrije wil en intentie en motivatie is hier
een sleutelbegrip om menselijk handelen en gedrag te verklaren
Waarom doen mensen nu iets op die manier, motivatie is de grootste
verklaring erachter, ze doen iets om een doel te bereiken
Doen ze om zichzelf vooruit te helpen (zelfverwezenlijking; eigen
behoefte te vervullen; intentie binnen aspect justitie)
, Mensen plegen criminele feiten wnr ze belemmerd worden in het
bereiken van hun eigen doelen
Cognitieve psychologie
Dominante stroming
Binnen klinische en behandelprogramma’s geleund op deze stroming
Gaan ervanuit dat mensen informatieverwerkers zijn en rationele
beslissingen nemen
Nog steeds doen we dat om onze interne doelen te bereiken en op
zekere doelbewuste rationele manier (sluit aan bij hoe justitie de
mens ziet)
Mensen komen in criminaliteit wnr er een probleem is om die
behoeften en doelen te bereiken of wnr ze moeite hebben om op een
goede manier betekenis te geven aan wat er om ons heen gebeurt en
aan die behoeftes betekenis te geven
- Insteek blijft verschillend tss justitie en doelstellingen maar toenadering is groter en gaan meer
raakvlakken vinden tss elkaar
0.2.3. Waardengebonden versus waardenvrij
Justitie hulpverlening
Prescriptief: zegt goe we ons moeten Descriptief:
gedragen, als we handelen moeten Beschrijven wat er gebeurt, is vrij van oordeel en
we ons binnen een bep kader waarden want we kijken naar de client en gaan er
gedragen verder niets op vinden, willen gewoon welzijn van
Regels gaan uit van bep waarden en die persoon verhogen
normen die we belangrijk vinden in
de mpij (drm veranderen wetten)
Normerend Beschrijvend
Waardendebat neemt centrale plaats Lange tijd geen oz naar invloed waarden
is = ook hulpverlening is niet waardevrij, onmogelijk
= wat we aan banden leggen of niet om geen waarde bij in acht te nemen. Waarden
komt tot de kern wat we belangrijk spelen rol als je kijkt naar jezelf die in interactie
vinden of niet gaat met een dader, neem je je eigen waarden en
visie op de feiten mee, gaat invloed hebben op hoe
je de interventie aanpakt vb. als je iets verafschuwt
zal dit een invloed hebben. Er zal continu een
afweging moeten w gemaakt welk belang, welke
waarden er zullen primeren (algemeen vs
individueel belang)
Persoon heeft ook eigen w en n dus eigen w en n
uitschakelen gaat niet
, 0.2.4. Wiens waarheid?
- Wie wat hoe wanneer willen we weten en bewijzen
- Zodra het bewezen is en we zijn als rechter overtuigd = de waarheid
- Hulpverlening is niet het primaire doel, het welzijn verhogen nadat hij de ernstige feiten heeft
meegemaakt, als je te lang wacht = bewijsmateriaal kan verdwijnen, zaken worden vergeten,
aan andere kan van hulpverlenersperspectief = individu zo snel mogelijk helpen, welzijn
verhogen, luisteren naar wat hij nodig heeft, als info onvolledig is of inaccuraat maakt niet uit,
wat hij vertelt is de waarheid (zowel voor daders als voor so’s)
Justitie Hulpverlening
Gericht op waarheidsbevinding Gericht op inzicht in ervaringen
Verzameling en bescherming van Client op zijn woord geloven (gewerkt aan
feitenmateriaal inzichtverwerving hoe hij tot dat gedrag is
gekomen, om er mee aan de slag te gaan, te
begrijpen hoe iemand ooit op dat punt is
gekomen)
Zorg betrokkene is secundair Objectieve waarheid is secundair
- Spanningsveld (vooral op waarheidsbevinding)
o Contaminatie van informatie
Stel dat we primair aandacht hebben voor welzijn van individu en toch eerst
kijken naar of de persoon oké is => risico dat herinneringen vertekenen (valse
herinneringen of vervaging, bijgestuurd door input van therapeut)
Van therapeutisch inzicht niet zo belangrijk, maar als er vervolgens nog info
nodig is in kader van justitie vb. slachtoffers, daders over wat er is gebeurd
dan kan dit een impact hebben, de waarheid kan de waarheid niet meer zijn,
riskeren dat er fouten w gemaakt = kan leiden dat bep zaken herinnerd
worden dat de verkeerde dader wordt opgepakt (slechte, niet correcte
beschrijving van de dader vb.)
justitiële waarheid moet primeren rest komt later, maar dat heeft impact op de
slachtoffers vb. die er een trauma aan kunnen overhouden
vragen op een bepaalde manier stellen zodat de vragen niet gecontamineerd
worden
o Toelaatbare fouten: vals-positief of vals-negatief
Grote discrepantie
Hulpverlening:
Erg als we mensen niet kn helpen, als we een diagnose moeten
stellen maar ze hebben gemist = vals-negatief => gesprekken
gevoerd, geprobeerd te verklaren, er kan een onderliggende oorzaak
, liggen vb. stoornis maar hebben die niet gezien => kan verkeerde
behandeling krijgen hierdoor of geen
Uitgangspunt: bij twijfel mss toch ook maar behandelen naar die
problematiek dat we hebben vastgesteld, extra push om beter te
worden, mss onnodige behandeling gedaan maar niet zo erg als die
persoon maar geholpen is
Justitie
Omgekeerd, je moet heel zeker weten wat de waarheid is, degene die
we straffen moet effectief de dader zijn, we tolereren niet better safe
than sorry
Uitgangspunt: beter wel iemand missen dan verkeerd => vals-positief
Liever iemand niet veroordelen dat we niet zeker weten dan iemand
die we onterecht veroordelen die er niets mee te maken heeft
Ze staan lijnrecht tegenover elkaar
0.2.5. Vrijwillig versus verplicht
Justitie Hulpverlening
Afdwingbare maatregelen + controle (focus op Vrijwilligheid (omdat persoon zelf zegt dat hij
of je het hebt gevolgd en gdn, zo niet = hogere beter wil worden)
straf mogelijk)
Niet vrijwillig
Externe dwang Interne motivatie + externe druk
Beste kans op slagen, relatie gaat best werken
omdat je anders botst op weerstand
Extern: omdat iemand uit uw omgeving zegt dat
je hulp nodig hebt, bijna nooit volledig vrijwillig
van interne motivatie = is dus niet puur eigen
aan justitie
Aard, duur en intensiteit w bepaald (opgelegd) Controle over eigen interventie
Alles is voor u bepaald en je moet het = kiest zelf psycholoog, waar, wnr, hoe vaak,
ondergaan (kan voor weerstand zorgen) welke therapie (cognitief of psychoanalyse vb.)
Manieren om weerstand te minderen (komt later aanbod)
0.2.6. Beroepsgeheim en ambtsgeheim
- Vb. je volgt iemand op en je krijgt te horen dat hij bepaalde voorwaarden niet naleeft, nieuwe
feiten heeft gepleegd = weten om als justitie assistent de rechter te laten kiezen of ze de
voorwaarden gaan aanpassen of niet = je controleert of iemand dat naleeft maar ook
ondersteunende rol = welke info ga je doorspelen of mag/moet je het doorspelen
