• Het ontstaan van de psychologie als afzonderlijke wetenschap toelichten en begrijpen
• De psychologische stromingen historisch situeren tegenover elkaar en in de tijd
• Recente stand van zaken in psychologie toelichten en begrijpen
• Verschillende studiedomeinen van de hedendaagse psychologie kunnen benoemen
• Huidige therapieaanbod kunnen situeren in een stroming
Wat is psychologie (niet)?
- Psychologie als wetenschap onderscheidt zich van de “huis-tuin- en keuken psychologie” die we doorgaans
vinden in populaire magazines
- Een psycholoog is geen ziener of visionair
- Psychologie houdt zich niet enkel bezig met het begrijpen van psychische problemen of “abnormale
processen”, maar ook met functioneren in het dagdagelijkse leven
= Psychologie is de empirische wetenschap (= bevindingen binnen de psychologie meetbaar en getoetst
zijn) van gedrag en mentale processen
Een definitie van de psychologie
Wetenschap en intuïtie
- Psychologie betwijfelt ongefundeerde beweringen van pseudowetenschappen (bv. astrologie,
toekomstvoorspellingen, handlezen, theorieën uit de middeleeuwen,…)
- Pseudowetenschappen: elke benadering om fenomenen uit de werkelijkheid te verklaren die geen beroep
doet op de wetenschappelijke methode
Psychologie is GEEN pseudowetenschap
• Psychologie is niet:
- Pure speculatie over de menselijke natuur
- Een verzameling van volkswijsheden waarvan “iedereen toch weet” dat ze waar zijn (=“common sense”)
• Gelijkenis psychologie en intuïtie: Uitspraken doen op basis van ervaringsgegevens
• MAAR ook 2 verschillen:
, - Op vlak van verzamelen van gegevens → Veel (psychologie) t.o.v. weinig (intuïtie)
- Op vlak van verwerken van gegevens → Snelle verbanden (Intuïtie) t.o.v. systematisch (psychologie)
• Een wetenschappelijke aanpak kenmerkt zich door een empirische manier van werken
Geschiedenis van de psychologie
→ De psychologie heeft een korte geschiedenis maar een heel ver verleden
• De verre voorgeschiedenis:
Socrates
(gekend voor de ‘waarom vragen’)
Plato
Wat is de realiteit? Hoe moeten we deze zien?
Aristoteles
Empirische werkelijkheid
Gebaseerd op ervaring, of op bewijs uit de praktijk
Galenus
(129 – 199 n.C.)
Lichaamssappen en Persoonlijkheid
• Theorie over de persoonlijkheid van mensen volgens Galenus:
- Ging ervan uit dat het lichaam van de mens uit 4 verschillende sappen bestond: gele gal, zwarte gal, bloed
en slijm
- Afhankelijk van de specifieke samenstelling van deze sappen had men een andere persoonlijkheid
- De sappen konden droog, vochtig, koud en warm zijn
- Conclusie: de persoonlijkheid is gebaseerd op de samenstelling van de lichaamssappen, hij verdeelde de
mensen in 4 hokjes: de mensen met overwegend slijm, de flegmatische types (= taaie, kalme mensen) ,
sanguinische mensen (= heel levendige mensen), mensen met overwegend gele gal (= prikkelbare en
opvliegende mensen) en de mensen met veel zwarte gal (= melancholische mensen, negatieve kijk)
Ernst Kretschmer (1888-1964) was een Duitse psychiater
• Leptosome type
- Mensen men een leptosome lichaamsbouw zijn relatief lang en mager
- Meestal zijn het intellectuelen met een nuchtere inborst, maar beslist ook met emotioneel (zeer) gevoelige
snaren.
• Atletische type
- Mensen met een atletische lichaamsbouw hebben, althans volgens Kretschmer, brede schouders, maar zijn
niet echt lang van postuur
- Doorgaans is het atletische type assertief. Iemand die altijd zijn woordje klaar heeft en ad rem is, soms zelfs
op het agressieve af.
• Pyknische type
,- Het pyknische individu heeft een gedrongen lichaamsbouw, een korte nek en een rond en vaak blozend
gezicht. Hebben veel lichaamsvet en weinig spieren.
- Mensen met een pyknische lichaamsbouw zijn vriendelijk, sociaal en hebben een open karakter. Doorgaans
kan iedereen er goed mee door een deur.
Frenologie
• = Leer van de geest
• Franz Joseph Gall 1758 –1828)
- Duits hersenonderzoeker en arts.
- Hij was een pionier in de studie van het lokaliseren van psychische functies in het brein en een grondlegger
van de frenologie.
- Aanleg en karakter worden door de groei van bepaalde hersendelen bepaald.
- Het karakter kan je afleiden uit de vorm van de schedel
19de eeuw: Structuralisme
• Wilhelm Wundt (1832-1920)
- Eerste persoon die zich ‘psycholoog’ noemde
- 1879: eerste psychologisch wetenschappelijk lab in Leipzig
- Psychologie als nieuwe experimentele wetenschap
- Focust zich op elementen van de bewuste waarneming
- Doel = structuur v d geest analyseren en onderzoeken welke weg prikkels doorheen ons lichaam afleggen
- Methode = introspectie (= aan proefpersonen vragen om in zichzelf te kijken en te beschrijven hoe de weg
van een prikkel doorheen het lichaam verloopt)
➢ Vb. introspectie bij structuralisten
• Uit welke aparte indrukken bestaat pijngewaarwording?
- Proefpersoon kreeg zachte speldenprik in de huid toegediend. Vervolgens moest die persoon bij zichzelf
nauwkeurig proberen observeren wat er in zijn geest omging. Uit de beschrijvingen van de proefpersoon
probeerde de onderzoeker dan af te leiden uit welke elementaire deeltjes de pijngewaarwording was
opgebouwd, en hoe dit overeen kwam met andere gewaarwordingen (bvb. koude/jeuk)
19de eeuw: Functionalisme
William James (1842-1910)
• Amerikaanse tegenreactie op structuralisme
• Zet zich af tegen het idee dat mentale processen moeten worden opgedeeld in verschillende structurele
eenheden
• Focus op functie en doelen van gedrag (↔ structuur): hoe lossen mensen problemen op?
Introspectie (ook bij Wundt)
- Vb. proefpersoon moet puzzel oplossen en zijn strategieën uitleggen
Externe observatie
- Vb. onderzoeker observeert tijdens puzzel welke fouten pp maakt
Eerste dierproeven
- Vb. Hoe zoekt rat zijn weg in een doolhof, en hoe is dit vergelijkbaar met hoe de mens dit doet?
20ste eeuw: opkomst behaviorisme
, • Studie van enkel uitwendig waarneembaar gedrag
• Klassieke conditionering (KC) pionier: Ivan Pavlov (1849-1936)
1 van de experimenten van Pavlov: Als een hond eten aangeboden krijgt, begint de hond te kwijlen. Pavlov
ging het bieden van eten combineren met een bel, na een tijd associeert de hond het eten met de bel.
Behaviorisme
• John Watson (1878 – 1958)
- = grondlegger behaviorisme
- Verder onderzoek naar KC = klassieke conditionering
- Radicaal: enkel studie van uiterlijk waarneembare
- Innerlijke gedachtes (gedachten, emoties, …) → kunnen we niet meten → buiten beschouwing laten!
- We hebben enkel toegang tot het gedrag van mensen → Elk gedrag: Stimulus - response verbinding (Vb:
Rood licht = stoppen)
- Geest = onbereikbare ‘black box
- Gaat ervan uit dat elk gedrag dat we stellen aangeleerd is
Gestaltpsychologie
• 1930, Duitsland
• Reactie op structuralisme Wundt
- ‘Het geheel is meer dan de delen’ bij perceptie
- Menselijke waarneming gericht op gehelen (zie foto's) = Gestaltpsychologie
• Reactie op strikt behaviorisme
- Leren niet enkel door trial and error, ook inzichtelijk (AHA-erlebnis)
- Leren ook mogelijk zonder dat effect zichtbaar is in gedrag
Neobehaviorisme / cognitieve psychologie
• Opkomst rond 1930
• Zelfde basisassumptie als behavioristische stroming = stimulus – response
Maar: herontdekking van het innerlijke = innerlijke bestaat
• S-O-R opvatting van het gedrag
• O = organisme = black box = innerlijke processen ( = alles wat niet waarneembaar is):
- Aandacht
- Geheugen
- Behoeften
- Verlangens
- Emoties
• Methode: experimenteel opzet
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lizemichaux. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,49. Je zit daarna nergens aan vast.
