College-aantekeningen van alle lessen van het vak "Internationale bescherming van de rechten van de mens", gedoceerd door Stefaan Smis.
Uitgeschreven op een manier dat je het vlot kan doorlezen ter herhaling van de leerstof.
Belang van het onderscheid tussen rechten van de mens en andere rechten in het
internationaal recht .............................................................................................................7
Voorbeeld 1: Toelaatbaarheid van reserves ........................................................................7
Voorbeeld 2: Opzeggen/beëindigen van verdragen .............................................................8
Filosofische grondslag/oorsprong van de rechten van de mens ............................................ 10
Natuurrechten ............................................................................................................... 11
Positivisme .................................................................................................................... 15
Marxisme ....................................................................................................................... 16
De historische evolutie van de bescherming van de rechten van de mens ............................ 17
Soorten mensenrechten..................................................................................................... 27
Individuele rechten – groepsrechten – collectieve rechten................................................ 27
Generaties mensenrechten ............................................................................................ 28
MENSENRECHTENSYSTEEM VAN DE VERENIGDE NATIES ....................................................... 33
Inleiding ............................................................................................................................ 33
Standaardsetting ............................................................................................................... 34
Bindende Universele verklaring ....................................................................................... 34
Evolutie BUPO- en ECOSOC-verdrag ............................................................................... 38
BUPO-verdrag ................................................................................................................ 38
ECOSOC-verdrag ........................................................................................................... 41
Specifieke verdragen ...................................................................................................... 42
Institutionele structuur ...................................................................................................... 46
Inleiding ......................................................................................................................... 46
Handvestorganen ........................................................................................................... 46
Organen opgericht door organen die genoemd worden in het Handvest (hulporganen) ...... 49
Verdragsorganen ............................................................................................................ 52
REGIONALE SYSTEMEN ......................................................................................................... 61
Europees systeem ................................................................................................................. 61
Raad van Europa. ............................................................................................................... 61
Oude systeem ................................................................................................................ 62
Huidige systeem............................................................................................................. 65
Europees Sociaal Handvest (ESH) ................................................................................... 69
De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE-systeem) ........................ 72
Conclusie benadering OVSE ........................................................................................... 75
Europese Unie ................................................................................................................... 76
Context .......................................................................................................................... 76
Toetsing mensenrechten................................................................................................. 77
Verdrag van Lissabon ...................................................................................................... 78
Inter-Amerikaanse systeem ter bescherming van mensenrechten........................................ 80
Inleiding ......................................................................................................................... 80
HANDVESTsysteem ........................................................................................................ 84
Verdragssysteem ............................................................................................................ 89
Het Afrikaans systeem ter bescherming van mensenrechten en rechten van volkeren .......... 94
Inter-Afrikaans systeem ..................................................................................................... 94
Context .......................................................................................................................... 94
Organisatie Afrikaanse Eenheid....................................................................................... 96
Toezicht ......................................................................................................................... 97
Subregionale systemen in Afrika ....................................................................................... 100
2
,Definitie mensenrechten
= een aantal fundamentele rechten waarover we als individuen beschikken op basis van
onze menselijke natuur met het idee om ons te beschermen tegen de OH en dit met als
doelstelling een menswaardig leven te kunnen leiden
Fundamentele rechten
Het zijn basisrechten – niet alle rechten zijn mensenrechten
- Maar ze zouden zodanig belangrijk zijn dat ze zich boven andere rechten bevinden en er
geen uitzonderingen rond gemaakt worden (absolute rechten)
Wij als individuen
Op basis van onze menselijke natuur
Rechten waarover wij beschikken als individuen omdat we ‘mensen’ zijn
Beschermen tegen de willekeur van de OH
Verticale verhouding : als we rechten hebben betekent dit dat iemand anders plichten heeft
→ OH heeft plichten en wij als individu hebben rechten
- Dus wanneer onze mensenrechten geschonden zijn kunnen wij naar de OH stappen en
hen ter verantwoording roepen omdat de OH niet voldoende heeft gedaan met als gevolg
dat onze rechten geschonden zijn
→ OH heeft ook de verplichting om ervoor te zorgen dat uw mensenrechten ook tegenover de
ander gegarandeerd worden → hier gaat het meer om een horizontale verhouding
- OH kan dus ook aansprakelijk gesteld worden indien ze niet de nodige maatregelen heeft
genomen om ervoor te zorgen dat individuen onderling de mensenrechten zouden
respecteren
o Vb. iemand slaat een ander doodt, de OH zou in dit geval mensenrechtelijk aansprakelijk
gesteld kunnen worden indien het vb. niet in het Strafwetboek zou staan dat dit niet mag
omdat de OH zijn verplichting niet is nagekomen aangezien ze er niet voor gezorgd heeft
dat er maatregelen zijn genomen ter voorkoming van mensenrechtenschendingen op
horizontaal niveau
Dus de verticale werking is de belangrijkste, maar meer en meer duikt ook een horizontale werking op
Doel: menswaardig leven leiden
Bescherming tegen de OH en laten ons toe om een menswaardig leven te kunnen leiden
3
,Waarom niet in de verdragen gaan zoeken voor een definitie? → Er is geen algemene definitie van
mensenrechten terug te vinden
- Bewuste keuze : evolutief karakter van mensenrechten
o Opvatting omtrent mensenrechten veranderen elke generatie →
mensenrechteninstrumenten zijn “living instruments”
▪ De tekst wijzigt niet en dateert van vroeger, maar de interpretatie door de
RS evolueert wel
▪ ‘Wat menswaardig is’ is subjectief en onderhevig aan tijd en ruimte → zijn
contextgevoelig (het instrument past zich aan aan de context)
- Het gaat om morele waarden die cultuurgebonden zijn
o Mensenrechten worden niet altijd of overal op dezelfde manier ingevuld :
universalisten cultuurrelativisten
▪ Universalisten gaan het verhaal van mensenrechten proberen te
definiëren en pleiten dat mensenrechten overal dezelfde moeten zijn →
een te bereiken standaard for all people and for all nations op basis van
de menselijke natuur
• Het UVRM is een zeer Westerse invulling van mensenrechten
▪ Cultuurrelativisten
• Hebben wat kritiek op het mensenrechtenverhaal, dat het te
westers is en niet is aangepast aan een andere context
• Mensenrechten gaat over ethische waarden en deze zijn
cultuurgebonden – mensenrechten zijn universeel maar zij zijn
voorstander om mensenrechten ook in te vullen vanuit culturele
waarden
- Margin of appreciation theory : theorie ontwikkelt door het EHRM → bij al de
mensenrechten heb je een essentie die voor alle staten van de Raad van Europa geldt,
dit kan niet gewijzigd worden. Daarnaast geeft het hof wel een zekere flexibiliteit aan de
staat om inhoud eraan te geven (een soort flexibel gedeelte).
o Met als gevolg dat de bepaling door een aantal Staten op een andere manier
gelezen kan worden
o Hoe groter de controverse hoe meer men gebruik maakt van de margin of
appreciation en zal het Hof dus veel meer flexibiliteit geven
▪ Hoe groter de consensus in Europa over bepaalde rechten, hoe minder
ruimte er zal zijn voor margin of appreciation en hoe strenger het Hof zal
worden
▪ Hoe meer controverse hoe meer flexibiliteit ze zal tonen
• Vb. huwen is een overeenkomst tussen 2 personen van 2
verschillende geslachten : in Europa is er geen consensus over
same seks marriages en het Hof gaat hier veel mer vrijheid geven
aan de Staat om het in te vullen
4
, Kenmerken mensenrechten
Beschermingsmaatregelen
Beschermt individuen tegen de OH
- Mensenrechten kunnen gezien worden als een soort kader waarbinnen de OH legitiem
kan functioneren
o De OH mag dus bepaalde zaken niet doen → mensenrechten als
onthoudingsverplichtingen
▪ Vb. OH je mag niet folteren, OH je moet mijn privéleven respecteren, … -
vragen aan de OH om bepaalde dingen “niet te doen”
- Maar meer en meer zien we dat er in het kader van mensenrechten ook gevraagd wordt
aan de OH om “iets te doen” → positieve verplichtingen van de OH
o Vb. vrijheid van godsdienst, betekent niet alleen zich niet inmengen maar
betekent misschien ook dat de OH bepaalde maatregelen moet nemen om
bepaalde godsdiensten te subsidiëren
Voorbeeld art. 2 BUPO-verdrag : hierin is de verplichting opgenomen voor Staten die partij
worden bij het verdrag om ervoor te zorgen dat ze de mensenrechten eerbiedigen die verder
omschreven worden in het verdrag, maar ook dat ze deze verzekeren
- Eerbiedigen: = verticaal, de Staat moet die mensenrechten eerbiedigen
- Verzekeren: maar de Staat moet er ook voor zorgen dat anderen onder mijn rechtsmacht
de mensenrechten onder elkaar respecteren, dus de Staat moet maatregelen nemen
teneinde te voorkomen dat mensenrechtenschendingen ondereen zouden plaatsvinden
We vertrekken dus van de verticale werking van de mensenrechtenverdragen, maar mogelijks
creëert dit dus ook een verplichting om ervoor te zorgen dat mensenrechten ook op horizontaal
niveau gerespecteerd worden
- AFDWINGBAARHEID : Toezichtsmechanisme vandaag bestaat erin dat je enkel de Staat
aansprakelijk kunt stellen (dus op basis van de verticale werking)
Vb. Afrikaans Mensenrechtensysteem zijn er bepalingen die heel duidelijk verplichtingen
creëert op horizontaal niveau vb. mensenrechtenverplichting van kinderen tegenover
ouderen – maar dit vinden we (nog) niet terug in verdragen zoals het EVRM of het BUPO
- De verticale werking van mensenrechten zie je ook terugkomen in de beperkingen van
mensenrechten of de mogelijkheid om mensenrechten op te schorten → er wordt in die
mensenrechtenteksten ook mogelijkheid gecreëerd om in uitzonderingen te voorzien -
doorgaans op 2 manieren:
o Ofwel zegt de bepaling zelf ‘dit is het recht’ en als men aan de opgesomde
voorwaarden voldoet mag men in een uitzondering voorzien
o Ofwel is er een mogelijkheid in bepaalde extreme situaties om de
mensenrechten tijdelijk ter zijde te laten → opschorten van mensenrechten – dit
is doorgaans in een noodtoestand
▪ Vb. art. 4 BUPO, art. 15 EVRM
▪ Voorbeeld: sommige landen hebben tijdens de coronapandemie een
noodtoestand ingeroepen om zo adequaat te kunnen optreden
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rechtencrimivub. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €13,96. Je zit daarna nergens aan vast.
