Examen Psychologie 30/05/2023
INLEIDING
Wat is psychologie?
Een wetenschappelijke studie en gebaseerd op wetenschappelijk verkregen gegevens (bv. door
onderzoek) → objeftief, systematisch en controleerbaar.
= de studie van het gedrag
De manier waarop een individu zich aanpast aan zijn omgeving (bv. door te slapen, te lachen, zich te
kleden,..)
→ Het waarneembare in het menselijk handelen
= de studie van mentale processen
De menselijke activiteiten die inwendig plaatsvinden, ze zijn persoonlijk en het resultaat van de
werking van de hersenen.
→ Niet – waarneembare gedragingen zoals denken, emoties, plannen maken, dromen,…
= de studie van het individu
Bestuderen van de mens (niet van de groep)
DUS:
Een wetenschappelijke studie van het gedrag en van de mentale processen van individuen.
Deelgebieden binnen de psychologie
Klinische psychologie
Sociale psychologie
Persoonlijkheidspsychologie
Ontwikkelingspsychologie
Sportpsychologie
Arbeids – en organisatiepsychologie
Gezondheidspsychologie
Stromingen binnen de psychologie
• Behavioristische stroming
= de wetenschap van het zintuiglijk waarneembare; gedrag is aangeleerd en bepaald door de
omgeving
• Cognitieve stroming
= de studie van mentale functies (aandacht, geheugen, emotie, taal, bewustzijn & actiecontrole)
• Humanistische stroming
= gedrag van een persoon wordt niet bepaald door ervaringen / omstandigheden, maar door de
subjectieve ervaring van het individu. → vrijheid, verantwoordelijkheid,…
• Psychodynamische stroming
= persoonsgerichte benadering waarbij de ontwikkeling van de mens centraal staat (gedachten,
gevoelens, verlangens, motieven,… in samenhang met vroegere ervaringen)
• Biologische stroming
= focus op de biologische basis van gedrag
, • Systeemtheorie
= interactie tussen mensen; mensen in hun sociale context bestuderen
Dit jaar gaan we het hebben over de ontwikkelingspsychologie
= de studie van het gedrag door de verschillende levensfasen van de mens.
TERREINVERKENNING
Een korte historiek
Ontwikkelingspsychologie
= de studie van het gedrag door de verschillende levensfasen van de mens.
→ niet enkel het zichtbare handelen, maar ook de wijze waarop mensen zichzelf en de wereld
waarnemen, hoe ze denken en fantaseren, welke gevoelens en verlangens ze daarbij ervaren.
Voorwetenschappelijke psychologie
De mensen hebben altijd al bepaalde kenmerken toegekend aan bepaalde leeftijden, bv. ‘kinderlijke
fantasie’, ‘jeugdige overmoed’, ‘de wijsheid komt met de jaren’.
Ook filosofen dachten na over de ontwikkeling van de mens: Plato, Cicero, Kant, Rousseau, Locke,…
→ Zij keken naar de invloed van aanleg, opvoeding, milieu, rijping, ervaring,… op de ontwikkeling van
mensen.
Filosofen hadden niet allen dezelfde mening / opvatting:
Locke = mens is een onbeschreven blad
Rousseau = kind neemt zelf zijn ontwikkeling in handen
Andere opvattingen
• Nativisten
= wij ontwikkelen ons als mens tot wat de natuur ons heeft gegeven, alles ligt al vast van bij de
geboorte → natuurlijke aanleg = NATURE
• Empiristen
= de rol van ervaring en opvoeding, alle invloeden van buitenaf (fysiek, psychosociaal) = NURTURE
• Interactionisme
= interactie tussen nature & nurture bepalen wat we worden
• Zelfbepaling
= de mens geeft ook mee richting aan zijn leven.
Ontwikkelingsfasen
Ontwikkeling
= een levenslang veranderingsproces
→ iedere levensfase opent nieuwe perspectieven
→ op elke leeftijd zijn er gedragsvormen, opvattingen en vaardigheden die verdwijnen en andere die
in de plaats komen.
, 1. Prenatale fase
= van conceptie tot geboorte
2. Pasgeborene
= van geboorte tot 3 weken
3. Baby
= van 3 weken tot 1 jaar
4. Peuter
= van 1 jaar tot 3 jaar
5. Kleuter
= van 3 jaar tot 6 jaar
6. Schoolkind
= van 6 jaar tot 12 jaar
7. Adolescentie
= van 12 jaar tot 20 jaar
8. Volwassenheid
= van 20 jaar tot 65 jaar
9. Oudere volwassenheid
= van 65 jaar tot de dood
Continuïteit of discontinuïteit in de ontwikkeling?
Continuïteit
= mens verandert continu; het gedrag ontwikkelt zich niet steeds synchroon waardoor er geen sprake
kan zijn van afgescheiden periodes.
Bv. Kunnen lopen → is vaak eerder al aanwezig in een andere vorm zoals bij het kruipen en zich
optrekken aan iets.
Discontinuïteit
= Leven is een opeenvolging van kwalitatief verschillende fasen, afgewisseld met korte
overgangsfasen
Ontwikkelingstheorieën verschillen in de wijze waarop de fasen elkaar laten opvolgen. Er zijn
verschillende modellen die de ontwikkeling anders bekijken.
Het trapmodel
= de meest klassieke voorstelling van de menselijke levensloop.
Een symmetrisch op – en neergaande trap met treden die +/- 10 jaar bevatten, met een hoogtepunt
rond de leeftijd van 50 jaar.
Niet gebaseerd op empirisch onderzoek, maar eerder een synthese van inzichten en levenservaringen
van de auteur.
Elke levensfase is een zinvol onderdeel van een groter geheel → opeenvolging van fasen is een
geordend en doelgericht proces = gestaltpsychologie
Trapmodel van Charlotte Bührer
, Indeling van de levensloop in 5 opeenvolgende fasen
1. Inleiding
Kennismaking met persoon en omgeving → Kind + jeugd
2. Stijging
Actie → jongvolwassenheid
3. Hoogtepunt
Climax → middenvolwassenheid
4. Ommekeer
Onverwachte wending → laatvolwassenheid
5. Ontknoping
Oplossing van het dramatische gegeven → ouderdom
Het gelaagde model
= de opeenvolgende levensfasen worden gezien als het resultaat van een reeks toevallige
gebeurtenissen die elkaar in het verleden hebben opgevolgd.
Geen zinvolle overgangen tussen de fasen.
Focus op het nu, op wat zich in elke fase afzonderlijk voordoet + een blik naar het verleden om een
verklaring te vinden voor wat in het heden mogelijks kan misgaan.
Freud; psychoseksuele ontwikkeling
1. Orale fase
= mond staat centraal in de beleving van het kind.
2. Anale fase (1-3 jaar)
= anus als erogene zone, interesse voor ontlastingsfunctie
3. Fallische fase
= ontdekking van de geslachten, zie ook oedipuscomplex
4. Latentiefase
= driftbuien worden verdrongen, focus op andere zaken (bv. school)
5. Genitale fase
= hormonale veranderingen, heropleving libodo onder de vorm van een volwassen
seksualiteit.
Laatste jaren veel aan krediet verloren binnen
wetenschappelijke kringen.
