Samenvatting Wooncultuur
Wat is wonen?
Wonen = verblijven in, aan, op of bij een plek
§ Permanent gebouw
§ Tijdelijk onderkomen
§ Waar iemand woont, ook al is er weinig aantoonbaar gebouwd
Onderscheid tussen fysieke ruimte en sociale ruimte
1. Ruimte als neutrale achtergrond
2. Ruimte als instrument
3. Ruimte als podium voor verandering
Andere manier om het huis onder te verdelen
1. Het fysieke huis
2. Het gebruik van het huis
3. Het mentale huis
Wonen als interdisciplinair gegeven
Wonen vanuit de antropologie
Antropologie
§ De leer van de mens, de studie die de manier van leven en werken van volken bestudeert
§ Gaat op zoek naar de betekenis waarom mensen leven op de manier dat ze dat doen
o Natuurlijke omgevingsfactoren
o Culturele omgevingsfactoren
§ Veldwerk
§ ‘Long-term participant observation’ onderscheidt antropologie van andere sociale
wetenschappen
,Etnografie
§ Beschrijving van levenswijzen van vreemde beschavingen
§ Aanvankelijk door ontdekkers, missionarissen en ambtenaren in kolonies
§ Ingaan met bijzonderheden en rariteiten
§ Vanaf einde 19de/begin 20ste eeuw: professionalisering van het veldwerk en opname in de
academische wereld (vooral door Malinowski: eerste die participerende observatie
hanteerde)
2 case studies
§ Pierre Bourdieu over de Berbers in Kabyllië
o Controle van mannen over de vrouwen, onderverdeling in het huis, gender in de
woning: vrouwen moesten in het donkere deel van het huis leven (de stal) en
binnenblijven om voor het huis te zorgen, terwijl de mannen in lichtere plaatsen
verbleven en buitenshuis gingen
§ Ann Cassiman over de Kasena in Ghana en Burkina Faso
o Afrikaanse stam leefde in woondorpen die tot 80 personen kunnen herbergen die
door familiebanden met elkaar verbonden zijn.
(‘Songo’ = woning, familieclan, een organische constructie die leven & dood, heden
& verleden verbindt)
De mannen leggen de fundamenten voor deze woningen, de vrouwen creëren de
woning door hun dagelijkse handelingen. Deze woningen vragen veel onderhoud en
worden opgebouwd uit aarde. Er wordt veel aandacht besteed aan de decoratie &
de vrouwen brengen muurschilderingen die een aanzien bezorgen. Het stamhoofd
heeft de kleinste/laagste deur als bescherming tegen indringers. ’s Nachts slapen ze
op het dak gewikkeld in een matje van gras, omdat ze geloven dat de overledenen
boven op het dak verder leven en men mag etensresten ook nooit opruimen, omdat
dit ook voor de overledenen is.
Gender = het geslacht dat iemand krijgt door zijn cultuur, door gebruiken en gewoontes (niet door
biologische verschillen)
‘Home call’ = het overlijden van iemand in Ghana, als iemand sterft, zeggen de Kasena dat hij of zij
naar huis is gegaan.
Thuisantropologie
= opschuiven van het exotisch naar het alledaagse
Marianne Gullestad pleit ervoor om de aanvankelijk noodzakelijk geachte oppositie tussen
tussenantropologie en antropologie in het verre buitenland te overstijgen.
,Vroeger: interesse in de uitheemse beschavingen, de eigen leefwereld was geen studie waard, omdat
die voor het grootste deel bestuurd werd door het consumentisme.
à Later ontdekten de antropologen dat de consumptiegoederen in de Westerse wereld belangrijke
dragers zijn van identiteitsvorming. De eerste boeken hierover verschenen in 1999 met huiselijkheid
als centraal thema.
Interesse privéwoning
§ Veel tijd doorbrengen
§ Plaats van communicatie met de wereld
§ Belangrijke ontmoetingsplaatsen
§ Een uiting van individualisme
Structuralisme = het idee dat de mens en zijn wonen bepaald is door de structuur van de
maatschappij waarin hij leeft
à Anti-structuralistische tendens: de mens timmert zelf verder aan zijn leven bv. DIY
Daniel Miller in Home Posessions: aankleding van interieur = proces van zelfexpressie, een uiting van
een meer algemene culturele en/of politieke opvatting.
Sensoriële antropolgie = antropologie van de zintuigen (geuren, geluiden, gevoel)
à Haptisch design speelt in op de kennis van deze antropologie voor bv. blinden.
Wonen vanuit de sociologie
Begrippen
Sociologische benadering = woonkeuzes worden verklaard vanuit macht en structurele ongelijkheden
tussen groepen op de woningmarkt
Rolsocialisatie = door het sociale handelen van mensen in een bepaalde maatschappij ontstaan
sociale rollenpatronen.
, Ontstaan van de woonsociologie
Veel ondersteuning voor het kopen van een huis (lening, subsidie, aftrekbaar van de belastingen)
Huren wordt nog meer weinig gedaan à slecht voor de armen
Een huis vertelt veel over hoe iemand is, wat ze belangrijk vinden, hoe ze zich verhouden ten
opzichte van de wereld, de natuur, kinderen, …
Bourdieu: smaak wordt bepaald door iemands klasse (economisch, sociaal, cultureel kapitaal)
Woning = middel om culturele en economische status van de bewoners uit te drukken.
Wonen vanuit genderstudies
Gender = de sekse die iemand krijgt door de cultuur, wat wordt een man/vrouw verondersteld te
doen? à wordt aangeduid met gender
Onderscheid tussen publieke en private sfeer
§ Publiek = mannelijk, rationaliteit, vooruitgang, moderniteit
§ Privaat = vrouwelijk, gezellig, zorg, geborgenheid
De verborgen rol van de vrouwelijke cliënten als medewerkers in het ontwerp, bv. Schöderhuis
Wonen vanuit de architectuur
Paleizen voor de adel à woningen van de burgerij à wonen van de massa (vanaf de jaren 20)
CIAM II (Congres Internationaux d’Architecture moderne):
Bouwen voor een betere maatschappij voor iedereen door de woningnood aan te pakken