Samenvatting - Fiscaal recht
I. Belastingen in de federale staatsstructuur & fiscale rechtsbeginselen
ALGEMEEN
Begrip van belasting
Belasting wordt klassiek gedefinieerd als een eenzijdige betaling opgelegd door de overheid
om haar middelen te verschaffen voor uitgaven van alle aard. Het heeft een dwingend
karakter en een financieel doel zonder rechtstreekse individuele tegenprestatie. Andere
heffingen omvatten retributies (vergoeding voor individuele tegenprestatie) en sociale
zekerheidsbijdragen (verband met sociale bescherming).
Functies van de belasting
▪ Financiële functie: Belastinginkomsten voorzien in de staatsuitgaven. Voor 2023
bedroegen de totale ontvangsten 140.376 miljoen EUR.
▪ Economische functie: Belastingen worden gebruikt om bepaald gedrag te stimuleren of
te ontmoedigen, zoals via vennootschapsbelasting en milieubelastingen.
▪ Sociale functie: Belastingen dragen bij aan de herverdeling van welvaart.
Strijd tegen agressieve fiscale planning
Er is een verschuiving naar meer transparantie en maatregelen tegen het gebruik van
agressieve belastingstructuren en belastingparadijzen.
PERSONENBELASTING
De personenbelasting richt zich op het inkomen van natuurlijke personen. In België zijn
rijksinwoners onderworpen aan de personenbelasting op hun wereldwijd inkomen, met
enkele uitzonderingen zoals buitenlandse diplomaten.
▪ Fiscaal legaliteitsbeginsel:
▪ Artikel 170 Grondwet: Belastingen worden ingevoerd door de wet, wat betekent
door een democratisch verkozen orgaan.
▪ Strikte Interpretatie: Belastingen moeten strikt worden geïnterpreteerd, waarbij
in dubio contra fiscum geldt (bij twijfel ten nadele van de fiscus).
▪ Fiscaal gelijkheidsbeginsel:
▪ Artikel 10, 11 en 172 Grondwet: Vereist dat gelijke situaties gelijk worden
behandeld en verschillende situaties verschillend, gebaseerd op objectieve
criteria die proportioneel zijn.
▪ Algemene beginselen van behoorlijk bestuur:
▪ De belastingadministratie heeft zowel gebonden als discretionaire
bevoegdheden. Het vertrouwensbeginsel houdt in dat belastingplichtigen
moeten kunnen vertrouwen op de vaste gedragslijn van de
belastingadministratie, hoewel dit niet in strijd mag zijn met de wet.
,VENNOOTSCHAPSBELASTING
Vennootschapsbelasting behandelt de belasting op de winst van bedrijven en de specifieke
regels en voorbeelden die van toepassing zijn op de vennootschapsbelasting in België.
BELASTINGEN IN CONTEXT
Belastingheffende instanties
Belastingen worden geheven op verschillende niveaus:
▪ Federale Belastingen: Geheven door de federale staat.
▪ Regionale Belastingen: Geheven door de gewesten met eigen bevoegdheden, zoals
milieuheffingen.
▪ Lokale Belastingen: Geheven door provincies en gemeenten.
Fiscaal federalisme
De historische ontwikkeling van het fiscaal federalisme in België toont een evolutie van
centrale naar meer gedecentraliseerde belastingbevoegdheden. Belangrijke mijlpalen zijn de
verschillende staatshervormingen die de autonome belastingbevoegdheid van gewesten en
gemeenschappen hebben uitgebreid.
▪ Historisch overzicht: Van de Belgische onafhankelijkheid in 1830 tot de zesde
staatshervorming in 2014.
▪ 1830-1831: Belgische onafhankelijkheid en de grondwet van 1831 legden de basis
voor een streng fiscaal legaliteitsbeginsel, waarbij belastingen alleen door de wet
konden worden opgelegd.
▪ Eerste Wereldoorlog: Invoering van de algemene inkomstenbelasting met
verschillende cedulaire belastingen en een aanvullende personele belasting.
▪ Tweede Staatshervorming (1980): Introduceerde autonome belastingbevoegdheid
voor gewesten en gemeenschappen en beperkte de mogelijkheid van dubbele
belasting.
▪ Derde Staatshervorming (1988-1989): Aanpassing van het financieringsstelsel met
meer bevoegdheden voor gewesten betreffende gewestbelastingen.
▪ Vijfde Staatshervorming (2001): Uitbreiding van de belastingbevoegdheid van
gewesten met betrekking tot de personenbelasting.
▪ Zesde Staatshervorming (2014): Verder versterken van fiscale autonomie en
uitbreiding van belastingbevoegdheden van gewesten
▪ Huidige bevoegdheidsverdeling:
▪ Artikel 170 Grondwet: Bepaalt de belastbare materie en de procedure.
▪ Gewestelijke belastingen: Voorbeelden zijn de afvalstoffenheffing, heffing op
waterverontreiniging, energieheffingen, en leegstandsheffingen.
▪ Lokale belastingen: Zoals de belasting op ondernemen in Antwerpen.
▪ Enkele beginselen:
, ▪ Beginsel van federale loyauteit
Dit beginsel, geïnspireerd door het Duitse Bundestreue, eist dat de uitoefening van
bevoegdheden door andere overheden niet onmogelijk of overdreven moeilijk wordt
gemaakt. Er is een actieve verplichting tot samenwerking.
▪ Beginsel van economische en monetaire unie & vrij verkeer
Geen interne douanerechten en geen discriminerende belemmeringen voor het vrije
verkeer van goederen, personen, diensten, en kapitaal.
II. Actoren in het Belgisch belastingsysteem
BELASTINGPLICHTIGEN
Natuurlijke personen en vennootschappen
Belastingplichtigen in België kunnen zowel natuurlijke personen als vennootschappen zijn. Er
is discussie over de belastingplicht van artificiële intelligentie en robots, vooral gezien de
potentiële impact op werkgelegenheid en belastinginkomsten. Het idee van een belasting op
robots of AI, of een belasting op de eigenaars van robots, wordt verkend als een manier om
de dalende inkomsten uit personenbelasting te compenseren en een sociaal vangnet te
behouden.
Fiscale soevereiniteit en territorialiteitsbeginsel
België hanteert een territoriaal belastingstelsel waarbij belasting wordt geheven op het
wereldwijde inkomen van inwoners. Inwonerschap en nationaliteit bepalen de
belastingplicht. Niet-inwoners zijn onderworpen aan een beperkte belastingheffing op basis
van het profijtbeginsel.
Dubbele belasting
Een probleem in internationale fiscaliteit is de dubbele belasting, waar zowel het woonland
als het bronland belasting heffen op hetzelfde inkomen. Oplossingen zoals vrijstelling of
aftrek van dividenden bij de holdingvennootschap worden toegepast om dubbele belasting
te vermijden.
Duurzaamheidsrapportage
Ondernemingen worden aangemoedigd om zelfregulatie toe te passen door middel van
duurzaamheidsrapportage, zoals volgens de Global Reporting Initiative (GRI) normen.
Transparantie over fiscale praktijken is cruciaal, en belastingen worden gezien als een manier
om bij te dragen aan de Sustainable Development Goals (SDGs).
BELASTINGADMINISTRATIE
Structuur van de FOD Financiën
De Federale Overheidsdienst (FOD) Financiën is onderverdeeld in verschillende
administraties, waaronder de Bijzondere Belastinginspectie (AABBI), Inning en Invordering
(AAII), Douane en Accijnzen (AAD&A), Patrimoniumdocumentatie (AAPD), Fiscaliteit (AAFisc),
Thesaurie (AAThes) en Beleidsexpertise en -ondersteuning (AABEO).
Cooperative Tax Compliance
Dit programma, gebaseerd op gedragswetenschappen, richt zich op het verbeteren van de
vrijwillige naleving door grote ondernemingen. Het biedt voordelen zoals snellere
rechtszekerheid, verbeterd fiscaal imago, betere governance en interne
risicobeheerssystemen.
, Digitalisering
De belastingadministratie maakt gebruik van digitale platforms zoals MyMinfin (eLoket) en
eBox voor communicatie en belastingaangifte. Vereenvoudigde aangiftes en andere digitale
diensten zijn beschikbaar om de efficiëntie te verbeteren.
DIENST VOORAFGAANDE BESLISSINGEN (RULINGS)
De Dienst Voorafgaande Beslissingen biedt belastingplichtigen de mogelijkheid om vooraf
duidelijkheid te krijgen over de fiscale behandeling van specifieke situaties of transacties.
Een rulingaanvraag moet schriftelijk en gemotiveerd zijn, en heeft een geldigheidsduur van
vijf jaar. Rulings zijn bindend voor de FOD Financiën, tenzij de voorwaarden niet zijn vervuld
of de feiten onjuist zijn omschreven.
BELASTINGADVISEURS
Regelgeving en Ethische Richtlijnen
Belastingadviseurs moeten onafhankelijk handelen en de beginselen van deontologie
respecteren. In België reguleert het Institute for Tax Advisors and Accountants (ITAA) de
beroepsbeoefenaars. Adviseurs moeten handelen in het openbaar belang, integriteit en
objectiviteit handhaven, en vakbekwaamheid en zorgvuldigheid tonen.
Internationale Vergelijkingen
Nederland: De Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB) stelt dat leden naast wet- en
regelgeving ook economische, commerciële en reputatierisico’s moeten overwegen.
Verenigd Koninkrijk: Het Chartered Institute of Taxation (CIOT) verbiedt leden om
belastingplanningstructuren te promoten die in strijd zijn met de wetgeving of die
kunstmatig en contrived zijn.
MORELE DILEMMA’S
Belastingadviseurs kunnen geconfronteerd worden met morele dilemma’s bij agressieve
belastingplanning. Het is belangrijk dat zij ethische overwegingen betrekken in hun adviezen
en handelen in overeenstemming met de geest van de wet.
III. Dienst Voorafgaande Beslissingen, inwonerschap, inkomen uit onroerende en roerende
goederen
DIENST VOORAFGAANDE BESLISSINGEN
De Dienst Voorafgaande Beslissingen (DVB) biedt voorafgaande beslissingen, of rulings, over
hoe de belastingwet wordt toegepast op specifieke situaties die nog geen uitwerking hebben
gehad. Dit biedt belastingplichtigen duidelijkheid en zekerheid vooraf. De procedure omvat
een schriftelijke gemotiveerde aanvraag, eventueel een kopie van buitenlandse
rulingaanvragen, en een beoordeling van de economische substantie in België. De beslissing
wordt binnen drie maanden genomen en anoniem gepubliceerd. De geldigheidsduur van een
ruling is vijf jaar en deze bindt de FOD Financiën tenzij de voorwaarden niet zijn vervuld of de
feiten onvolledig of onjuist zijn beschreven.
In gevallen van strijdigheid met de wet, kan een ruling nietig worden verklaard. Daarnaast
moet de feitenrechter oordelen of een ruling een precedentswaarde heeft, wat afhankelijk is
van de gelijkenis met andere situaties.
