Bouwrecht en bouwmanagement les 9 en 10 - 14 en 21/05/2024
RUIMTELIJK BELEID/ OMGEVINGSBELEID (deel Hans Leinfelder)
➢ We komen veel in contact met dit, bouwvergunning aanvragen, vooral voor de architecten.
➢ Evaluatie: heel duidelijke straight forward vragen, slides en lesnotities goed studeren, dan is
het een ‘makkelijke’ examen. Geen GIS. Bv: ‘duidt aan welke plannen hier worden opgemaakt
(met afbeelding).’ 1/6e van de punten.
1. Waarom ruimtelijk/omgevingsbeleid?
- Hebben we in het verleden hier ook aan gedaan? Al het wit is bebouwd > we zien dat
Vlaanderen heel anders is ingedeeld dan VK of Frankrijk. (We zijn heel versnipperd.
Nergens echt openruimte of echt dichtbebouwd.)
o Vlaanderen wordt de ‘nevelstad’ genoemd: zo versnipperd. Of de ‘horizontale
metropool’ (uitgesmeerd over het grondgebied)
▪ Voordeel: het groen en de openruimte is nabij, je hebt open ruimte direct ter
beschikking.
▪ Nadeel 1: natuur werkt minder efficiënt omdat het zo verweefd is met de
mens. Fauna en flora, biodiversiteit en landbouw zijn ‘kleine eilanden’,
waardoor het beperkt wordt.
▪ Nadeel 2: heel veel publieke voorzieningen en infrastructuur zoals wegen,
riolering, waterleiding, elektriciteit etc. omdat het zo een verspreid gebied
is. Dit kost veel (belastingen onder andere).
▪ Nadeel 3: circulatie/ mobiliteit en woon-werkverkeer is heel erg tot iedere
kern (autooooo > fileeee).
▪ Nadeel 4: water > verharding, water kan moeilijk infiltreren, bij extreme
regenstormen krijg je overstroming, en in de zomer heel veel droogte omdat
het zo verhard is.
o --> Dit is het gevolg van heel veel keuzes die we gemaakt hebben, en we omarmen
dit.
o Typologieën van België: een wachtgevel, lintbebouwing (13000km), oude
boerderijen die een woning worden (landbouwruimte wordt ingenomen door niet-
landbouwers), verkavelingen (eenheidsworst/ schimmel, een oppervlakte die op
een dorpje lijkt)
o Gebied tussen Antwerpen-Brussel-Gent-Leuven: de Vlaamse Ruit of ‘the flemish
diamond’.
- RUIMTEBESLAG (alle ruimte ingenomen door intensieve menselijke activiteit + openruimte
die ermee verbonden is) = belangrijke term. Dus de effectieve verharding + de ruimte
errond die ervoor nodig is.
GEEN RUIMTEBESLAG = akkerland, bossen, natuurgebieden, landbouw etc.
o Het ruimtebeslag groeit elke dag met 6 hectare.
o Dit ruimtebeslag is 33% in Vlaanderen (heel Limburg gevuld bij wijze van spreken,
14% hiervan is maar effectief verhard).
o Het verschil van de afgelopen 50 jaar: echt verspreid en gespikkeld, dit wordt Urban
Sprawl genoemd
1
, o 2/3e uit verharding zijn wegen/opritten en terrassen, 1/3e is effectief bebouwing
(waarvan 60% woningen zijn).
▪ 30% van bebouwing is in 13000km lintbebouwing
▪ 40% van onze bebouwing situeert zich BUITEN DE KERNEN/STEDEN
▪ Vlaanderen kleurt rood binnen kaart EU op vlak van verharding.
- Wat hieraan te doen?
o Vlaamse regering hoopt 6 hectare te verminderen naar 0 hectare in 2040 (volgend
jaar zouden we aan 3 hectare per dag moeten zitten, we zitten nu aan ongeveer 4,5
per dag.)
- Hoe komt dit nu dat we zo’n urban spawl hebben? ‘Heeft een Vlaming een baksteen in
zenne maag?’, ‘zit dit zomaar in onze cultuur’?
o Dit is het gevolg van een aantal keuzes die we gemaakt hebben doorheen de
geschiedenis. > ruimtelijke wetgeving en keuzes. Dit gaan we nu proberen duidelijk
te maken:
• Vroeger: onleefbare toestanden door kleine vieze straatjes en veel politieke angst
voor het beleid. Katholieken en liberalen zijn bang voor het opkomend
communisme. Sanitair was er niet en afval en bacteriën werd verspreid (met gevolg
epidemieën). Je krijgt ook een soort moreelverval door dichtbevolking van arme
gezinnen > incest, prostitutie etc. WAT IS HIER EEN OPLOSSING VOOR VOLGENS
DE OVERHEID?
▪ Arbeiders weghalen uit de steden, naar het platteland sturen (anders
kunnen ze communisme worden en krijg je wantoestanden), zo worden ze
‘beter’ gedisciplineerd, niet op café gaan, groenten kweken, rustiger leven
▪ Dit doen ze door:
• Mobiliteitsbeleid
Buiten de stad blijven en zo kunnen ze pendelen van het platteland
naar de stad voor te werken) > tram en spoorwegen aanleggen.
Grootste doel hiervoor ‘iedereen op zijn plaats te houden’
• Woonbeleid
Elk gezin een eigen huis (met een tuin, voor zelfvoorziening),
disciplinering van de arbeider. Al 100 jaar lang heerst dit idee
‘iedereen moet zijn eigen woning kopen’.
o 1889: eerste woonwet (goedkope leningen via EKV en ASLK),
bezitten van een eigen woning is een mensenrecht > biedt
stabiele context voor een gezin.
o Gesubsidieerd liberalisme: de staat geeft het initiatief aan
gezinnen om huizen te bouwen.
o Woonbeleid na WOII – het Pact: Wet de Taeye, er moeten zo
snel mogelijk 50000 woningen bijkomen.
o Wet Brunfaut: sociale huurwoningen kan je ook aankopen. >
sociale huur wordt gezien als iets voor de ‘sukkels’ die het
niet kunnen kopen.
2
, o Hyper individualisering: welvaart en RSZ neemt toe
waardoor er meer individuen zichzelf kunnen ontpoppen
hoe ze willen.
o PADAFHANKELIJKHEID: je neemt als beleid een beslissing
waardoor je een bepaald pad bewandelt, en onmogelijk om
hier terug te keren. Dit is een ‘inelasticiteit’ van het beleid en
in de hoofden van de mensen (normaalzucht, obsessie naar
eigen woning).
• Geen (of te laat) ruimtelijk beleid
o Het duurt tot de jaren 70 aleer België plannen begint op te
maken. Een gewestplan geeft aan waar welke
functie/activiteit mogelijk is (rood= woon en bouwgebied,
lichtgroen = niet bebouwing, geel = landbouwgebied)
2. Ruimtelijk beleid of ruimtelijke ordening
▪ Dit is een overheidsactiviteit, gaat ingrijpen in de ontwikkeling en uitvoeren via
vergunningen af te leveren.
• Via fysieke maatregelen: aanleggen van wegennetwerk, iets afbreken voor nieuwe
ontwikkeling
• Via regelgeving: bestemmingsplannen of regels
▪ Waarom? “Tot stand brengen van best wederkerige aanpassing tussen ruimte en
maatschappij, ter wille van maatschappij”
• Belangrijk voor de samenleving, het ruimtelijke en sociale aan elkaar te koppelen.
Veel geloof in de maakbaarheid van de samenleving.
• Plan maken = mensen overtuigen, hoe dit realiseren in de toekomst.
▪ Ruimtelijk beleid: ruimte en samenleving
• Ruimtelijke orde: materieel object > kennis van ruimtelijke structuur en dynamiek
▪ Ruimtelijk onderzoek
▪ Ruimtelijk ontwerp
• Handelingsperspectief: formeel object > interventies en instrumenten (politiek)
▪ Discours
▪ Opvattingen en houdingen
▪ Ruimtelijke beleid bestaat uit:
• Ruimtelijke planning (visies, concepten en concrete aanwijzingen)
• Vergunningenbeleid (omgevingsvergunning) (projecten beoordelen en aftoetsen,
weigeren en goedkeuren)
• Handhaving (>< stedenbouwkundige schendingen) (kijken of de vergunning, het
document wordt nageleefd > controle)
• Deze 3 puntjes worden in het vervolg zeer diep uitgelegd in de volgende
les
3
