Samenvatting van de cursus in combinatie met de slides voor het vak Aardwetenschappen II, het deel uit het tweede semester, gegeven door prof. Temmermans.
Aardwetenschappen II (tweede semester)
Inleiding: Relevantie Aardwetenschappen
WAAROM AARDWETENSCHAPPEN?
● Aardwetenschappen = alle wetenschappelijke disciplines waarin de Aarde wordt
bestudeerd
● subdisciplines (vaak gekoppeld aan de sferen)
- Geologie: processen die zich afspelen in de lithosfeer
- Meteorologie & Klimatologie: bestuderen de atmosfeer
- Hydrologie: processen die zich afspelen in de hydrosfeer
● Geologie = studie van processen die hun oorsprong vinden in de diepe ondergrond
● Fysische Geografie = studie van de fysische processen aan het aardoppervlak
WAAROM AARDWETENSCHAPPEN VOOR BIOLOGEN?
● biosfeer: alle levende organismen en bestanddelen op Aarde
→ processen hebben sterke interactie met lithosfeer, hydrosfeer & atmosfeer
● zonder atmosfeer geen leven mogelijk (ademen, (metabolische) gasuitwisselingen)
- primaire atmosfeer: CO2 rijk & O2 arm
→ anaërobe organismen
→ planten die aan fotosynthese doen: afname CO2 & toename O2
→ aërobe organismen
=> co-evolutie van organismen & atmosfeer
● zonder bodems (lithosfeer) geen leven mogelijk
(bodems = losse, bovenste gedeelte v/d aardkorst)
→ bodems bevatten organismen & kunnen levensnoodzakelijke elementen (water &
nutriënten) vasthouden
- ontstaan bodems: in zeer belangrijke mate bepaald door organismen
→ biologische processen spelen belangrijke rol in verweringsprocessen
→ zonder aanwezigheid planten: bodemmateriaal te snel eroderen
→ vegetatietype erg afhankelijk van bodemtype
● zonder hydrosfeer geen leven mogelijk
- water = belangrijkste nutriënt (mens = 60% water)
,Geomorfologie
1.Vorming van landschappen
GEOMORFOLOGIE, LANDVORMEN & LANDSCHAPPEN
● Geomorfologie = studie van het ontstaan & de evolutie van de landvormen &
landschappen op aarde
- fundamentele wetenschap(bv: Hoe ontstaan en evolueren landschappen?)
- toegepaste wetenschap (bv: Waar in het landschap kunnen we welke
menselijke activiteiten op een veilige en efficiënte manier inplanten?)
● landvorm = 1 functionele reliëfeenheid, die deel uitmaakt v/d algemene topografie
v/h aardoppervlak en die ontstaat en evolueert onder invloed van 1 set van
geomorfologische processen
→ lokaal, kleinschalige resultaat van geomorfologische processen
● landschap = een aggregatie van landvormen (van hetzelfde of verschillende types)
→ regionale, grootschalig resultaat van geomorfologische processen
RESULTAAT VAN INWENDIGE & UITWENDIGE PROCESSEN
● inwendige processen:
- oorsprong in het inwendige v/d aarde
- opbouw van reliëf
- 2 belangrijkste processen:
- tektoniek: gevolg van convectiestromingen in de aardmantel
→ geven aanleiding tot vervormingen v/d aardkorst
- vulkanisme: lava vanuit de aardmantel die aan het oppervlak komt en
gesteente wordt
- primaire landvormen = landvormen die ontstaan als gevolg van inwendige
processen
● uitwendige processen:
- spelen zich af aan het aardoppervlak
- afbraak van reliëf
- 2 belangrijke processen:
- degradatie = afbraak & verplaatsing van aardmateriaal, reliëf wordt
verlaagt
- aggregatie = afzetting van verplaatst aardmateriaal, reliëf wordt
opgehoogt
- secundaire landvormen = landvormen die ontstaan als gevolg v/d
degradatie & aggregatie van primaire landvormen
→ kunnen tegelijkertijd optreden
,(specificering van uitwendige processen)
1. verwering = afbraak & transformatie van gesteenten zonder dat daarbij een
belangrijke verplaatsing van gesteentemateriaal optreedt
(oorzaken)
- fysische verwering: temperatuurextremen of vorst-dooi cycli
- chemische verwering: insijpelend regenwater of zure regen
- biologische verwering: groei van plantenwortels
→ hard gesteente wordt verpulverd tot los bodemmateriaal → gevoeliger voor
verplaatsing
2. massabewegingen = spontane, hellingafwaartse bewegingen van aardmateriaal
onder invloed v/d zwaartekracht
- altijd gepaard met verplaatsing van grote aardmassa
- soms zeer snel → catastrofale gevolgen of soms heel traag
- afstanden beperkt
3. erosie & sedimentatie = processen waarbij bodempartikels, die zijn losgemaakt
door verwering en/of massabewegingen, worden verplaatst onder invloed van een
fluïdum en elder worden afgezet
- fluïdum: water, wind of ijs
● intensiteit van degradatie- & aggregatie processen bepaald door 5 factoren:
- aardmateriaal
- klimaat
- vegetatie
- topografie
- mens
INTERACTIES MET ORGANISMEN & ECOSYSTEMEN
● wisselwerking tussen organismen en landvormen is zeer sterk
(voorbeelden)
● bevers:
- impact op bevers: voorkomen erg gebonden aan waterrijke milieus,
laaggelegen depressies waar water wordt geconcentreerd
- impact op milieu: afdammen van beken & rivieren zet grote delen van
valleigebieden onder water → erosie- & sedimentatiepatronen veranderen of
ganse rivierbedding verplaatst
● bodemorganismen:
- impact op bodemorganismen: voorkomen erg afhankelijk van
bodemgesteldheid
- impact op milieu: gravende activiteit → verandering in structuur &
erosiegevoeligheid v/d bodem
=> ecosystem engineering = vermogen van organismen om fysisch milieu te
veranderen
, ● schorren:
- ontstaan langs kusten & estauria, op de overgang van land naar zee of rivier
- regelmatig overspoeld onder invloed van getijdenwerking
- begroeid door specifieke plantensoorten → aangepast aan regelmatige
overspoeling
- reliëf: laag gelegen delen die vaak langer & hoger overstromen dan hoger
gelegen delen → verticale zonering
(voorbeelden: Verdronken land van Saeftinghe langs estuarium v/d Schelde & het
Zwin aan de Belgische kust)
- impact op planten: alleen planten die aangepast zijn aan regelmatige
overstroming komen voor op lager gelegen delen
- impact op milieu: waar planten groeien wordt getijdenstroming sterk afgeremd
→ begroeide delen hogen zich op & onbegroeide delen worden dieper
ingesneden
● duinlandschappen: in sterke mate beïnvloed door gelijkaardige interacties tussen
plantengroei, windstroming & sedimentatie-erosie
● fluviatiele landschappen = landschappen gevormd door afstromend regenwater
→ ontwikkeling van ‘badlands’ = sterk versneden hellingen
● variatie in rivieren (breedte, vlechtend of meanderend)→ terugkoppeling tussen
vegetatieontwikkeling in riviervalleien & ontwikkeling van rivierpatronen
2.Aardmaterialen
GESTEENTEN, BODEMS & SEDIMENTEN
● aardmaterialen = elk materiaal waaruit het aardoppervlak is opgebouwd
(aantal types)
● bodems:
- aan het aardoppervlak
- mengeling van minerale & organische bestanddelen
- losse, afzonderlijke bodempartikels → kunnen in minder of meerdere mate
aan elkaar kleven tot bodemaggregaten
- bodemvormende processen → toevoeging van organisch materiaal
→ vorming bodemhorizonten
● gesteenten:
- aan het aardoppervlak & op zeer grote diepte
- uitsluitend minerale bestanddelen
- ontstaan door magmatische, sedimentaire & metamorfe gesteentevormende
processen
- vaste, massieve lichamen (uitzondering: sedimenten)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper marenbergen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,98. Je zit daarna nergens aan vast.
