Samenvatting Bestuurskunde voor de politieke wetenschappen - Onderricht door A. Hondeghem. Opgenomen in de samenvatting: boek en slides. Bevat tevens een goed gestructureerde inhoudstafel ter ondersteuning. De samenvatting is geschreven in een doorlopende en samenhangende tekst, niet in puntjes, om...
Samenvatting Bestuurswetenschappen Maxime Lermyte 2018-2019
BESTUURSWETENSCHAPPEN
CALUWAERTS
2018-2019
LES 1: DE BESTUURLIJKE CONTEXT...................................................................................................10
1
,Samenvatting Bestuurswetenschappen Maxime Lermyte 2018-2019
H1: Introductie tot de bestuurskunde: Sferen in de samenleving....................................................11
2. Vier sferen vanuit het individu bekeken.......................................................................................11
2.1 De sfeer van de gemeenschappen..........................................................................................11
2.2 De sfeer van de staat..............................................................................................................12
2.3 De sfeer van de markt.............................................................................................................12
2.4 De sfeer van de civil society....................................................................................................13
2.5 De staat en de andere sferen..................................................................................................13
2.6 De markt en de andere sferen................................................................................................14
2.7 Tijd en ruimte: de context maakt en verklaart verschil...........................................................14
2.8 Basistermen............................................................................................................................14
3. Governance: arrangementen voor besturing...............................................................................15
H3: Publieke versus private organisaties.........................................................................................15
1. Inleiding........................................................................................................................................16
2. Publieke en private invloedsferen................................................................................................16
2.1 Publiek en privaat domein......................................................................................................16
2.2 Publieke en private goederen: het klassiek liberaal-economische onderscheid.....................16
2.2.1 Marktwerking is niet mogelijk..........................................................................................17
2.2.2 Imperfecte marktwerking wegens externaliteiten...........................................................17
3. Publieke en private organisaties...................................................................................................18
3.1 Multidimensionale modellen..................................................................................................18
3.2 Gevolgen van het publiek zijn.................................................................................................19
3.3 Vormen van dienstverlening...................................................................................................20
3.3.1 Dienstverlening via het overheidsapparaat.....................................................................20
3.3.2 Dienstverlening door niet-overheidsorganisaties............................................................21
3.3.3 Afwegingen bij de keuze voor een dienstverleningsvorm................................................21
4. Stereotypen over de overheid......................................................................................................22
5. Publiek/privaat: een doorlaatbare grens......................................................................................22
H4: Maatschappij, bestuur en bestuurskunde: een historische schets.............................................23
1. Inleiding........................................................................................................................................23
2. Een driehoek van wederzijdse beïnvloeding.................................................................................23
3. De nachtwakersstaat (1800-1870)................................................................................................24
3.1 Maatschappelijke condities....................................................................................................24
3.2 Rol van de overheid................................................................................................................24
3.3 Bestuurskunde........................................................................................................................25
4. De Infrastructuurstaat (1870-1919)..............................................................................................26
4.1 Maatschappelijke condities....................................................................................................26
2
,Samenvatting Bestuurswetenschappen Maxime Lermyte 2018-2019
4.2 Rol van de overheid................................................................................................................27
4.3 Bestuurskunde........................................................................................................................27
5. De welvaartstaat (1919-1976)......................................................................................................28
5.1 Maatschappelijke condities....................................................................................................29
5.2 Rol van de overheid................................................................................................................29
5.3 Bestuurskunde........................................................................................................................30
6. De ondernemende staat (1973-2000)...........................................................................................31
6.1 Maatschappelijke condities....................................................................................................31
6.2 Rol van de overheid................................................................................................................31
6.3 Bestuurskunde........................................................................................................................32
7. De netwerkstaat (2000 - …)..........................................................................................................33
7.1 Maatschappelijke condities....................................................................................................33
7.2 Rol van de overheid................................................................................................................34
7.3 Bestuurskunde........................................................................................................................34
LES 2: BESTUURLIJKE PROCESSEN....................................................................................................36
H5: Van bureaucratie over New Public Management naar New Public Governance........................36
1. Inleiding........................................................................................................................................36
2. Het bureaucratisch organisatiemodel...........................................................................................36
2.1 De Weberiaanse bureaucratie................................................................................................37
2.2 Kenmerken en voordelen van de bureaucratie.......................................................................39
2.3 Kritiek op het bureaucratiemodel...........................................................................................40
2.3.1 Een bestuurssociologische visie op de bureaucratie........................................................40
2.3.2 Een economische visie op de bureaucratie......................................................................41
3. Het New Public Management.......................................................................................................42
3.1 Het ontstaan van het NPM.....................................................................................................43
3.2 Kenmerken van het NPM........................................................................................................44
3.3 Variaties in NPM-hervormingen.............................................................................................45
3.4 Impact van het NPM...............................................................................................................46
3.5 Dysfuncties van het NPM........................................................................................................47
3.6 Bijsturingen van het NPM.......................................................................................................48
4. Het New Public Governance.........................................................................................................48
5. Besluit...........................................................................................................................................49
Extra hoofdstuk: Verzelfstandiging van publieke diensten..............................................................50
1. Inleiding........................................................................................................................................50
2. Decentralisatie en verzelfstandiging: een conceptuele afbakening..............................................50
2.1 Verzelfstandiging als vorm van administratieve decentralisatie.............................................50
3
,Samenvatting Bestuurswetenschappen Maxime Lermyte 2018-2019
2.1.1 Situering...........................................................................................................................51
2.1.2 Definitie...........................................................................................................................51
2.1.3 Verzelfstandiging in een continuüm van organisatievormen...........................................51
3. Situering van verzelfstandiging.....................................................................................................52
4. De kernvariabelen van verzelfstandiging......................................................................................53
4.1 Autonomie: een veelzijdig begrip...........................................................................................54
4.2 Sturing en controle.................................................................................................................55
5. Redenen voor verzelfstandiging?..................................................................................................55
6. Vormen van verzelfstandiging......................................................................................................56
6.1 Interne verzelfstandiging........................................................................................................56
6.2 Externe verzelfstandiging........................................................................................................56
6.3 Keuzecriteria...........................................................................................................................56
7. Verzelfstandiging van publieke dienstverlening in Vlaanderen en België.....................................57
8. Aandachtspunten bij verzelfstandiging.........................................................................................58
8.1 Coördinatie en samenwerking als aandachtspunt..................................................................58
H9: Regulering.................................................................................................................................59
1. Inleiding........................................................................................................................................59
2. Het concept regulering.................................................................................................................60
2.1 Definities van regulering.........................................................................................................60
2.2 Waarom reguleren?................................................................................................................61
2.2.1 Economische motieven....................................................................................................61
2.2.2 Public interest motieven..................................................................................................62
2.2.3 Positivistische economische theorie................................................................................63
2.3 Reguleren voor en door verschillende actoren.......................................................................63
2.4 Stijlen van reguleren...............................................................................................................64
2.4.1 Command and control.....................................................................................................64
2.4.2 Zelfregulering...................................................................................................................64
2.4.3 Slimme regulering............................................................................................................65
2.5 Evaluatie van de werking........................................................................................................66
3. Evoluties in economische regulering............................................................................................66
3.1 De regulerende staat..............................................................................................................66
3.2 Privatisering en liberalisering..................................................................................................67
4. Regulerende agentschappen en regulerende constellaties..........................................................68
4.1 Regulerende agentschappen..................................................................................................68
4.1.1 Ontstaan..........................................................................................................................68
4.1.2 Economische motieven....................................................................................................68
4
,Samenvatting Bestuurswetenschappen Maxime Lermyte 2018-2019
4.1.3 Kritiek...............................................................................................................................69
4.2 Multiactor regulering en regulerende constellaties................................................................69
4.2.1 Vier assen van coördinatie...............................................................................................69
4.2.2 Competitie of samenwerking tussen actoren..................................................................70
LES 3: BESTUURSNIVEAUS...............................................................................................................71
H6: De federale overheid.................................................................................................................71
2. Bevoegdheden van de federale overheid.....................................................................................71
3. De politiek-bestuurlijke instellingen van de federale overheid.....................................................72
3.1 De wetgevende macht............................................................................................................72
3.2 De uitvoerende macht............................................................................................................73
3.3 Andere instellingen.................................................................................................................74
3.3.1 De Raad van State............................................................................................................74
3.3.2 Het Grondwettelijk Hof....................................................................................................75
3.3.3 Het Rekenhof...................................................................................................................76
3.3.4 De Federale Ombudsman................................................................................................76
4. De administratieve instellingen van de federale overheid............................................................77
4.1 De Copernicushervorming......................................................................................................77
4.2 De Federale en Programmatorische Overheidsdiensten........................................................79
4.3 De Federale Wetenschappelijke Instellingen..........................................................................80
4.4 De Openbare Instellingen van Sociale Zekerheid....................................................................80
4.5 Andere openbare instellingen.................................................................................................81
5. De federale overheidsbedrijven....................................................................................................81
5.1 De NMBS-groep......................................................................................................................82
5.2 Bpost.......................................................................................................................................82
5.3 Proximus.................................................................................................................................83
5.4 Belgocontrol...........................................................................................................................83
H7: De regionale overheid: Vlaamse overheid.................................................................................84
1. Inleiding........................................................................................................................................84
2. Historisch overzicht: Vlaanderen in de staatshervorming............................................................84
3. Bevoegdheden van de Vlaamse overheid.....................................................................................85
3.1 De bevoegdheden van de Vlaamse Gemeenschap.................................................................86
3.2 De bevoegdheden van de gewesten.......................................................................................86
3.3 De bedrieglijke eenvoud van het onderscheid........................................................................86
4. De politiek-bestuurlijke instellingen.............................................................................................86
4.1 Wetgevende macht................................................................................................................86
4.2 Uitvoerende macht.................................................................................................................88
5
,Samenvatting Bestuurswetenschappen Maxime Lermyte 2018-2019
4.2.1 De Vlaamse Regering.......................................................................................................88
4.2.2 De kabinetten..................................................................................................................89
5. De Vlaamse financiële middelen...................................................................................................89
6. Administratieve instellingen.........................................................................................................89
6.1 Departementen......................................................................................................................89
6.2 Agentschappen.......................................................................................................................90
6.2.1 Intern verzelfstandigde agentschappen (IVA)..................................................................90
6.2.2 Extern verzelfstandigde agentschappen (EVA)................................................................90
6.3 Andere Vlaamse instellingen..................................................................................................91
6.3.1 Vlaamse Radio- en Televisieomroep (VRT)......................................................................91
6.4 Sturingsinstrumenten.............................................................................................................91
6.5 De beleidsraad........................................................................................................................92
6.6 Het managementcomité.........................................................................................................92
6.7 Het voorzitterscollege.............................................................................................................92
6.8 Het adviesstelsel en de strategische adviesraden...................................................................93
7. Personeelsmiddelen van de Vlaamse overheid............................................................................93
8. De Vlaamse administratie: de holding Vlaanderen.......................................................................93
H8: De lokale besturen....................................................................................................................94
1. Inleiding........................................................................................................................................95
2. Lokale besturen in België..............................................................................................................95
2.1 Lokale besturen en de staatshervorming................................................................................95
2.2 Aantal en soorten lokale besturen..........................................................................................96
2.3 Lokale autonomie versus centraal toezicht............................................................................96
2.3.1 Autonomie en medebewind............................................................................................97
2.3.2 Toezicht...........................................................................................................................98
2.4 Lokale inkomsten en uitgaven................................................................................................98
2.4.1 De inkomsten...................................................................................................................98
2.4.2 De uitgaven....................................................................................................................100
2.5 De provinciale besturen en de provinciale autonomie.........................................................100
3. Politieke organisatie van de Vlaamse lokale besturen................................................................100
3.1 De verkozen raden................................................................................................................100
3.2 Uitvoerende macht...............................................................................................................101
4. De administratieve organisatie van de Vlaamse lokale besturen...............................................102
4.1 De gemeentelijke ambtenaren en de ambtelijke organisatie...............................................103
4.2 New Public Management op lokaal niveau...........................................................................104
4.3 Beleids- en beheerscyclus.....................................................................................................104
6
,Samenvatting Bestuurswetenschappen Maxime Lermyte 2018-2019
4.4 Personeel en personeelsbeleid.............................................................................................105
4.5 Gemeenten in netwerkverbanden........................................................................................105
5. Andere lokale actoren................................................................................................................105
5.1 OCMW’s................................................................................................................................105
5.2 Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden.....................................................................106
5.3 Politiezones en hulpverleningszones....................................................................................107
6. De lokale besturen in het binnenlands bestuur..........................................................................108
6.1 Het lokaal bestuurssysteem in Vlaanderen...........................................................................108
6.2 Centralisatie versus decentralisatie......................................................................................108
LES 4: BESTUURLIJKE ACTOREN......................................................................................................109
H10: Politiek-ambtelijke verhoudingen.........................................................................................109
1. Inleiding......................................................................................................................................109
2. Klassieke dichotomie: vaak het uitgangspunt en de norm..........................................................109
2.1 Wilson en Weber..................................................................................................................109
2.2 Voorbij de dichotomie..........................................................................................................110
3. Politiek-ambtelijke verhoudingen in België in de praktijk...........................................................112
3.1 Hoe wordt men ambtenaar?.................................................................................................112
3.2 Politieke benoemingen.........................................................................................................114
3.3 Ministeriële kabinetten.........................................................................................................115
4. Theoretische modellen in de bestuurskunde..............................................................................117
4.1 Aberbach, Putnam en Rockman: Beelden van politiek ambtelijke relaties...........................117
4.2 Svara: Roltyperingen.............................................................................................................118
4.3 Peters: Systeemtyperingen...................................................................................................118
4.4 Public Service Bargain (PSB)..................................................................................................119
5. Politiek-ambtelijke verhoudingen: de contextuele factoren.......................................................120
5.1 Kenmerken van politieke systemen......................................................................................120
5.2 Settings.................................................................................................................................120
5.3 Beroepsbeelden en persoonlijke eigenschappen.................................................................121
5.4 Beleidsuitvoerders maken keuzes.........................................................................................121
H11: Bestuur en burger..................................................................................................................122
1. Inleiding......................................................................................................................................122
2. Burger en bestuur: zicht op een complexe relatie......................................................................122
2.1 Vertrouwen...........................................................................................................................122
2.2 Exit, voice en loyalty.............................................................................................................123
2.2.1 Voice..............................................................................................................................123
2.2.2 Exit.................................................................................................................................123
7
, Samenvatting Bestuurswetenschappen Maxime Lermyte 2018-2019
2.2.3 Loyalty............................................................................................................................124
2.3 Maatschappelijke trends: individualisering en informalisering.............................................124
3. Nieuwe rollen voor de burger.....................................................................................................125
3.1 De burger in verschillende rollen..........................................................................................125
3.2 Politieke opvattingen over burgerrollen...............................................................................125
4. Burgers als klanten.....................................................................................................................125
4.1 Klagende klanten..................................................................................................................125
4.2 Kiezende klanten..................................................................................................................125
5. Rechts en belangenbescherming................................................................................................126
5.1 Openbaar onderzoek en bezwaarschriften...........................................................................126
5.2 Openbaarheid van bestuur...................................................................................................127
6. Burgers als adviseurs, participanten en co-creanten..................................................................128
6.1 Een participatieladder...........................................................................................................128
6.2 De adviesraden.....................................................................................................................129
6.3 Referendum en volksraadpleging.........................................................................................130
6.4 Cocreatie en autonome burgerinitiatieven...........................................................................130
6.4.1 Cocreatie........................................................................................................................130
6.4.2 Autonome burgerinitiatieven.........................................................................................131
6.5 Enkele beschouwingen over participatie..............................................................................131
H12: Bestuur en maatschappelijk middenveld...............................................................................133
1. Inleiding en begripsbepaling.......................................................................................................133
2. Begripsbepaling..........................................................................................................................133
2.1 De verzuiling en de omvang van het maatschappelijk middenveld......................................133
2.2 Het middenveld: een poging tot definitie.............................................................................134
3. Het middenveld ontrafeld: een huis met vele kamers................................................................135
3.1 De non-profit sector.............................................................................................................135
3.2 Ledenverenigingen...............................................................................................................135
3.3 Belangenorganisaties............................................................................................................136
3.4 Nieuwe burgerinitiatieven....................................................................................................136
4. Het middenveld: drie belangrijke maatschappelijke rollen........................................................136
4.1 Belangenverdediging en beleidsbeïnvloeding.......................................................................137
4.1.1 Insider strategieën.........................................................................................................138
4.1.2 Outsider strategieën......................................................................................................138
4.1.3 Collectieve strategieën..................................................................................................139
4.2 Beleidsuitvoering: het leveren van publieke diensten..........................................................139
8
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper maximelermyte. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,54. Je zit daarna nergens aan vast.
