Deel 1: Verlichting
H1 – Waarneming van licht
1. Inleiding
Energie-efficiënt gebruik licht – wrm belangrijk?
EU 14% - wereldwijd 19% tot elektrisch verbruik
→ steeds minder verbruiken → leds toepassen
→ meest efficiënte verlichting: licht dat ni brandt / buitenlicht
→ ontwerper zoveel mogelijk natuurlijk licht inschakelen
Elektriciteitsprijzen
→ enorme stijging: meer vraag hoe besparen – leds (kleine variaties per land/voorbij inkomen)
Welk licht (buiten)?
Dag/natuurlijk licht = 1e prioriteit ontwerper → onbetrouwbaar
Welk: zitpositie lucht zien = gelukkiger + beter presteren = wet bewezen, ni altijd haalbaar
1. Sturen fysiologische + psychologische processen in menselijk licht (op afgestemd)
2. Bevordert productiviteit
3. Op netvlies: biologische klok gesynchroniseerd
Blauw licht = daglicht – juiste hormonen aanmaken om wakker te w
Kunst/binnenlicht = kleur licht rond middag – ni goe – hoofd idee middag
→ Warmer: lichaam andere hormonen aanmaken
→ Bedrijven: leds die v kleur veranderen
4. Voorkomen ziektes, slaapstoornissen (snachts werken, kantoren ni buiten kijken)
Verblinding: te veel daglicht,
zon gn gewenst licht – evenwicht dag-zonlicht
Contrast: slechtzienden
Wetgeving: KB arbeidsplaatsen Koninklijk Besluit
(normen: kwaliteitsvolle werkruimte realiseren)
NOORD: diffuus – zon door wolken – ni rechtstreeks
→ veel verlies warmte – ramen minder groot – afwering
ZUID: fluctuerend – wisselt constant – winter veel gratis
zonnewarmte → oververhitting (steile zon)
OOST: zon heel laag
1
,Elektriciteit & Verlichting
Aspecten verlichting (binnen): vb museum
Goed zien: leesbaarheid, kleur, vorm, textuur
Prettige beleving: sfeer, beleving ruimte, verhaal ondersteunen
Minimum schade: verf afgaan
Theorieën doorheen tijd: Wat is “licht”? Fysisch bekijken - licht als:
Partikel-theorie – Newton
Verplaatst in rechte lijn – reflecteert zoals bal tegen muur botst
Zag reflectie en refractie
Probleem: partikels (deeltjes) ni rechtstreeks waarnemen → te klein/snel
Golf-theorie
Bewijzen dat licht golf is → ku gn partikels zn
Plaat 2 spleten – scheen op 2e plaat
→ volgens partikel-theorie zou hij 2 lijnen moeten zien → golf
→ afh v wr golf botst: andere lijn
(Einstein: gn golven mr deeltjes: fotonen)
Elektromagnetisch spectrum
Wat zit in golf? → licht bekeken als elektromagnetisch spectrum v fotonen
(deeltjes die energie krijgen en licht uitstralen)
Golf v elektromagnetische straling (elektronen) – vaste baan – draaien rond kern – zelfde energie
→ tenzij elek/energie bij komt: energie uitstralen
Atoom = kern wr elektronen rond draaien op vaste baan → energie (elek/druk) toevoegen =
elektronen geëxciteerd → te veel energie → nr hogere (energie)baan → willen terug
→ overtollige energie kwijt → uitstoten als fotonen (Wat is licht = fotonen die ontstaan dr…)
Deel lichtspectrum zichtbaar vr mens ROGGBIV = 380-780 nanometer (ts ultraviolet-infrarood)
Vermogen per golflengte
Lambda = golflengte (licht) = nanometer – Horizontaal
Vermogen in Watt – Verticaal
Spectra v lichtbronnen:
TL/gaslamp buis: ook wr we ni zien bep straling
(IR warmte staling, aandacht bij bep lampen)
Pieken redelijk blauw licht
Probleem: kleurdichtheid ni zelfde onder daglicht (shoppen)
Gloeilamp/halogeenlamp: rechte curve → Quicklamp: veel pieken
Licht dat er uit komt = vermogen piek + gevoeligheid oog
“Welke lichtbron dekt volledig spectrum?” → zon
2
,Elektriciteit & Verlichting
2. Werking menselijk oog
Sclera → harde oogvlieg → stevig, wit, bescherming
Cornea → hoornvlies → doorzichtig, licht binnen
Retina → netvlies → zintuigcellen, staafjes, kegeltjes
→ impulsen nr zenuwstelsel
Fovea centralis → centrale groef = inzinking in gele vlek v netvlies
→ zenuwen meest gevoelig
→ oog beweegt continu om licht zo goe mogelijk op gele plek te krijgen
Blinde vlek → oogzenuw aangesloten op oog, gn netvlies (gn kegel/staafjes/zicht)
Staafjes: scotopisch zicht
Alle kegels uitschakelen → grijstinten/contrasten
Kegeltjes: fotopisch zicht
Alle staafjes uitschakelen → 3 kleuren: rood, blauw, groen (honden 2, vogels 4)
→neuraal netwerk maakt continu verbindingen om andere kleuren waar te nemen
Blauw vral gevoelig bij lage golflengte – minder licht: blauw langer blijven zien
Contrast wijzigt bij minder licht → staafjes nemen over
Purkinje-effect
Verschijnsel wrbij lichtgevoeligheid bij lage verlichtingssterkte nr blauwe kant v spectrum verschuift
(eerst alleen nog blauw, dan volledig zw contrasten)
Ooggevoeligheidscurve (Wald + Crawford)
Combinatie gevoeligheid staafjes-kegeltjes
→ bep kleuren gevoeliger dan andere (groen heel duidelijk) – vroeger in natuur
Vlamda curve = fotopische ooggevoeligheidscurve
Monochomatisch = 1 zelfde kleur
Afh v golflengte – bep ooggevoeligheid (max gevoeligheid 1, 555 piek groen)
Welke LED meest helder? → vermogen net x ooggevoeligheid (aflezen)
→ laagste vermogen beste zien (hoog vermogen is ni perse veel licht vr oog, in piek beste waarnemen)
3
, Elektriciteit & Verlichting
3. Fotometrische lichtgrootheden
Radiometrie
= hvlh vermogen/intensiteit uit lamp = stralingsgrootheid – Watt – W
→ stralingsstroom
Alles wat we ZIEN/WAARNEMEN
(lampen optellen x vermogen, simpel meetbaar)
Fotometrie
= zichtbare/optische straling = stralingsgrootheid x ooggevoeligheid = lichtgrootheid – lumen – lm
→ lichtstroom
Alles wat we METEN
(ni simpel optellen, hoe mens waarneemt, gemiddeld: elk oog anders)
(museum/expo soms belangrijke impact: IR/UV)
1) Lichtstroom
Hvlh licht uit armatuur (zichtbare straling) → lichtstroom – lumen – lm
METEN: met integrerende sfeer of bol v Ulbricht (lamp in)
Lamprendement = efficiëntie lichtbron = specifieke lichtstroom
= hvl straling uit lamp vr hvlh energie ingestoken → lichtstroom (lumen – lm) : vermogen (Pascale – W)
Hoe minder energie – hoe hoger lumen – hoe beter
Leds (blauw) 1980 ni efficiënt → heel snelle opkomst → nu meest efficiënt
Minst efficiënt → gloei / gas
2) Verlichtingssterkte
Hvl licht/zichtbare straling (lumen) op opp
→ verlichtingssterkte – E = lm/m² = lux – lx
Afh v positie lichtbron – op elk opp anders → dichter bij lamp sterker + afh v orientatie (schuin)
NORM: Opgenomen in KB arbeidsplaatsen
➢ Verlichtingssterkte afh v functie (chirurg) → 500lux min bij visuele taken
➢ U = gelijkmatige lichtverdeling → verschil 2 plekken in ruimte (taakgebied – omgeving)
0 zwart → 1 wit
- Min 0.4-0.7 in taakgebied
- Min 0.4 in directe omgeving
- Min 0.1 in achtergrond
Min reflecties → ni verblinden (lichte kleuren plafond, vloeren mogen donkerder)
➢ UGR = verblindingsindex → te donker/licht storend
→ rechtstreeks (in gezicht), onrechtstreeks (reflectie)
Voorkomen: matte wandbekleding + grote armaturen
+ lichte plafonds/wanden + juiste plaatsing met lage luminantie
➢ Ra / CRI = lichtkleur = kleurweergaveIndex (paarse trui) → liefst >80%
➢ (K = kleurtemperatuur → warm/koud) ni op fiche: eigen keus
Meten: Software-output → ni met hand uitrekenen → DIALUX / RELUX
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sterrepeeters. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
