METHODEN EN ONDERZOEK DEEL 1
Hoofdstuk 1: inleiding
1. Waarom onderzoek
1.1. Evidence-based practice
Examenvraag: waarvoor staat EBP en leg uit.
Evidence–based practice is een behandeling die combinatie is van wetenschappelijk bewijs (evidence)
+ wensen en ervaringen van patiënt + de klinische expertise van behandelaar. Deze kan verschillen per praktijk.
Systematic review:
Dit is het bekijken op een systematische manier over de literatuur die er al bestond over het onderzoek
2. Kenmerken onderzoek
Bij onderzoek onderscheiden we inclusie en exclusie criteria:
- Inclusie is dat de personen die meedoen aan het onderzoek moeten ….
- Exclusie is dat de personen die meedoen mogen geen roker zijn, …
2.1. Kenmerken
- Systematisch = stappenplan volgen
- Controleerbaar = storende factoren minimaliseren
- Generaliseerbaar = maat voor de kwaliteit
3. Doel onderzoek
Probleem omschrijven Definitie geven
Exploratie Wat is er al gekend, wat is er al gegeven in de literatuur
Verklaring Hoe staan de onderzochte zaken in verband met elkaar
Voorbeeld: in de zomer zijn er meer verdrinkingen en worden er meer ijsjes gegeten
-> causaal verband? Nee, ze beïnvloeden elkaar niet.
Toetsend onderzoek Welke onderzoeken zijn er al gebeurd, bestaande onderzoek toetsen
4. Beperkingen van onderzoek
Examenvraag: geef 4 factoren die onderzoek beperken en verklaar kort waarom.
1) Tijd en geld
Hoe meer tijd/geld je hebt, hoe meer mogelijkheden om onderzoek te doen.
2) Grootte van onderzoeksgroep
Niet mogelijk om ganse populatie te onderzoeken, we nemen een deel eruit -> hoe kleiner de groep, hoe minder representatief
3) Ethische en morele beperkingen
Aanvraag bij medische/ethische commissie -> patiënten die je wil behandelen maar ook voor gebruik van patiëntengegevens
4) Complexiteit van de mens
Voorbeeld: placebo effect -> verwachtingseffect bij toedienen van niet actieve stof door vertrouwen in werking van behandeling
Voorbeeld: novelty effect -> enthousiasme over nieuwe object (elektrische tandenborstel)
5) Gedrag van onderzoeker tov onderzocht persoon
Voorbeeld: Hawthorne effect -> mensen weten dat ze in een onderzoek zitten en dus gaan ze beter hun best doen en zich
anders gedragen tegnover bijvoorbeeld mondhygiëne. Een mogelijke oplossing hiervoor is dat de onderzoeker liegt over het
onderzoek maar dit is niet altijd ethisch te verantwoorden .
6) Het meten zelf
Goede afspraken maken -> met welke weegschaal, welk instrument
7) Controle is moeilijk
Een groep heel willekeurig opdelen in twee groepen waarbij ene de controlegroep is om te vergelijken met de behandelgroep
,5. Databank – consultatie en zoekstrategieën
5.1. Soorten bronnen
Gedrukte bronnen Niet-gedrukte bronnen
- Literaire bron: alles wat met woorden omgeschreven - Alles wat niet op papier staat
- Statistische bron
- Overheidspublicatie (alles wat de overheid publiceert)
5.2. Indeling onder beïnvloeding van
Periodiciteit - Dagblad
- Tijdschrift (journal waarin onderzoek wordt getoond)
- Jaarboek
- Boeken
Nummer:
Binnen het jaargang, volume hiervan komt overeen met jaargang (bv 63ste tijdschrift in kalenderjaar
Specifieke - Monografie = wetenschappelijke verhandeling over 1 onderwerp of beperkte groep samenhangende
inhoud onderwerpen
- Handboek = publicatie over stand van zaken in wetenschap, op wetenschapsgebied of deeldiscipline
Oorsprong - Primaire bron = iemand heeft voor de eerste keer iets ontdekt
- Secundaire bron = iets gebruiken wat al ontdekt is
5.3. Bibliografische identificatie
Niet altijd ISBN/ISSN want dit is grijze literatuur, maar daarom niet perse minder betrouwbaar
- ISBN = Internationaal Standaard Boek Nummer -> specifiek per boek
- ISSN = Internationaal Standaard Serieel Nummer -> voor tijdschriften
- DOI = Digital Object Identifier -> link om terug te gaan naar een artikel
5.4. Betrouwbaarheid tijdschriften
Examenvraag: bespreek kort hoe peer-review systeem in zijn werk gaat.
Peer review systeem waarbij onderzoeker artikel stuurt naar uitgever (hoofdredacteur) van tijdschrift, hij zal het artikel
doorsturen naar anonieme reviewers (peers) die dan feedback geven aan de uitgever. Hierbij wordt het artikel nagekeken en
het onderwerp bekeken door specialisten. Mogelijkheden zijn dat het artikel geaccepteerd wordt, aanpassingen nodig
heeft (minor of major), of toch afgewezen wordt.
Kritiek op dit systeem:
Men weet niet of het onderzoek best open, enkelblind of dubbelblind toegepast wordt want soms faalt de blindering. Peers
zouden hun onderzoek dus in eigen richting kunnen sturen en hun eigen carrièrekansen kunnen vergroten, dit is wel tijdrovend.
5.5. Sponsors
Sponsors zijn zeker nodig in geval van tandpasta’s of tandenborstels, wanneer firma zelf het onderzoek heeft gesponsord.
Wetenschappelijk artikel Populair-wetenschappelijk artikel
Auteur Onderzoekers Journalist, schrijver
Doelgroep Professioneel, studenten Algemeen doelpubliek
Visueel Voornameliijk tekst (grafieken, tabellen, Vaak kleurrijk (afbeeldingen)
afbeeldingen ter ondersteuning)
Lengte en structuur Eerder lang (enkele pagina’s) en structuur Eerder kort en geen structuur
(korte samenvatting, tussentitels, bronnen)
Taalgebruik Profesioneel / academisch Algemeen (begrepen door gemiddelde lezer)
,5.6. Betrouwbaarheid tijdschriften
Impact factor: hoe hoger, hoe meer een tijdschrift gelezen wordt
= kwantitatief middel om tijdschriften te rangschikken en evalueren, de frequentie waarmee gemiddeld artikel in tijdschrift
werd geciteerd in bepaald jaar (kleine tijdschriften niet benadeeld want we houden rekening met aantal publicaties)
= aantal citaties (2016+2017) / aantal artikels (2016+2017)
Immediacy index: hoger indien veel actuele items
= hoe snel artikel wordt opgepikt of andere onderzoeker deze gebruikt
Cited half life: bijvoorbeeld 7 jaar
= van artikels is dit een maat voor de tijd dat nog naar artikels uit dat
tijdschrift wordt verwezen
= van een tijdschrift is dit de mediaan van de leeftijd van de artikels
waarnaar verwezen werd in het vorige jaar
Hirsch index van auteur: hoe hoger productiviteit van wetenschapper,
hoe meer status deze heeft
= wetenschappelijk onderzoeker heeft dit indien h van zijn totaal N
publicaties ten minste h maal geciteerd zijn in andere publicaties, en de
andere (N-h) publicaties niet meer dan h maal geciteerd zijn
= deze index wordt bepaald door artikelen van auteur te rangschikken
in dalende volgorde volgens aantal citaten -> daar waar het aantal
citaten per artikel groter is dan het volgnummer, bekom je de h-index
5.7. Betrouwbaarheid websites
Geldigheid
Actualiteit
Accuraatheid
Status: auteur professioneel?
Volledigheid: inhoudsopgave,…
Dekking: oppervlakkig of dieper ingaan?
5.8. 8 prinicipes van HON–label
1) Deskundigheid: door mensen uit de branche
2) Aanvullende informatie: melden dat iets aanvulling is op doktersadvies
3) Privacywetgeving: geen schending van privacy
4) Attributie: bronvermelding en op welke datum geraadpleegd
5) Rechtvaardiging: wetenschappelijk bewijs als je iets zegt
6) Toegankelijkheid: contactgegevens,…
7) Financiering: sponsoring
8) Openheid in advertentie en redactioneel beeld: reclame moet duidelijk zijn en mag niet lijken op inhoud van site
,
,Hoofdstuk 2: hoe informatie opzoeken
1. Inleiding
Eerst doen we aan algemene oriëntatie, deze is afhankelijk van voorkennis en we kunnen opzoekwerk doen in de bibliotheek
of aan de hand van browsing (encyclopedie, handboeken, internet) waarbij we rondsurfen zonder structuur of volgens schema,
puur intuïtief waarbij we in de juiste richting gestuurd moeten worden. Nadien gaan we specifieker opzoekwerk verrichten,
hierbij gaan we gebruik maken van databanken en wel systematisch tewerk gaan.
- Wat zoek je?
- Waar zoek je?
- Hoe zoek je?
- Hoe selecteer je gevonden informatie?
2. Zoekmethoden en zoekvraag
▪ Sneeuwbalmethode
Een publicatie als uitgangspunt nemen en literatuurlijst bekijken voor relevante publicaties (tijdrovend)
▪ Systematische methode
Trefwoorden gebruiken
2.1. PICO-methode
Examenvraag: waarvoor staat afkorting PICO en gebruik deze om kernwoorden te zoeken bij…(onderzoek).
Opzoeken van interventie of klinische vraag, dan de opdelen in 4 verschillende delen (kernwoorden) en het domein afbakenen.
Voorbeeld: effect op gingivitis bij volwassenen
2.2. DDO-methode
Domain (patiënt, populatie, ziekte) als in waarover wil je iets weten, determinant (behandeling, risicofactoren) als in wat wil je
weten en uitkomst (effect behandeling) als in waarom wil je dat weten.
2.3. Booleaanse operatoren
Aanhalingstekens (specifieke volgorde), sterretje (alles wat begint met…), vraagteken (niet zeker), haken (structuur krijgen)
AND: ene en andere woord
OR: ene of andere woord
NOT: iets uitsluiten
Voorbeeld:
(‘dental floss’ OR ‘toothbrush’) / (‘dental floss’ NOT ‘toothbrush’) / (‘dental floss’ AND ‘toothbrush’)
2.4. Zoektermen
Zoekvraag kan ook adhv zoektermen geformuleerd worden, hiermee kunnen we kernbegrippen of trefwoorden definiëren. Het
best is om het te vertalen naar Engels en ook kijken naar de synoniemen, verwante termen, spellingsvarianten en afkortingen.
Thesaurus is ook een handige trefwoordenlijst, meeste databanken werken hiermee want het helpt om geschikte
zoekwoorden te vinden adhv synoniemen en verwante termen alsook breder en verfijnder zoeken.
2.5. Filters
- Naam van bepaalde auteur
- Bepaald tijdschrift
- Tijdschrift van bepaalde jaargang
- Taal waarin artikel geschreven is
- Geslacht, leeftijdscategorie
- Publicatietype (artikel in druk)
,3. Hoeveelheid informatie bepalen
- Wetenschappelijke artikels van 5 tot 7 jaar oud: verouderen snel
- Taal: samenvatting in het Engels is makkelijker te vinden
- Aanverwante termen en synoniemen: breed genoeg zoeken
3.1. Open acces
Dit betekent dat men vrije toegang heeft tot digitale informatiebronnen, het is gratis en bevat geen restricties bij bekijken /
downloaden / verspreiden van informatie (enkel juiste bronvermelding).
Voordelen:
- Wereldwijde verspreiding
- Geen beperking door budget bibliotheek of rijkdom van land
- Vergemakkelijken van zoeken en meta-analyse* van data
- Geen speciale toegang
- Meer geciteerd dan niet vrij toegankelijke artikels
3.1.1. Open acces tijdschriften
Examenvraag juni 2019: Wat betekent de afkorting MeSh terms?
Digital repositories:
Dit zijn digitale verzamelplaatsen voor informatie (niet noodzakelijk peer-reviewed -> niet heel betrouwbaar)
Pubmed (Medline):
Dit is een Amerikaanse medische databank, met voornamelijk medische tijdschriftartikels. Het werkt via kernwoorden of ook
wel MeSH terms (Medical Subject Headings) waarbij we synonieme en verwante termen opzoeken om trefwoorden in
breder kader te plaatsen en verfijnder te gaan zoeken (vb: hoofdtrefwoord). De artikels worden dus volgens trefwoorden
ingedeeld waarbij major de termen zijn die inhoudelijk zwaar doorwegen, en minor de termen zijn die aangeven waarover
artikel slechts occasioneel handelt.
3.2. Verwijzen naar literatuur
- Bij letterlijk overnemen (citeren)
- Bij stukken nodig voor onderbouwing
4. Notatiesystemen
VANCOUVER STIJL APA STIJL
In de tekst: In de tekst:
- Withall, Harris en Cumming (1) zeiden… - …(Chemers, Hu, & Garcia, 2001).
In de literatuurlijst: In de literatuurlijst:
- Beginnen met naam van auteur - Beginnen met naam van auteur
- Initialen van auteur (zonder punten) - Initialen van auteur (met punten)
- Titel - Jaar van uitgave tussen haken
- Boek: Uitgever en waar, jaar van uitgave - Titel
- Artikel: tijdschrift, jaar van uitgave, jaargang en pagina’s - Artikel: tijdschrift (cursief), pagina’s, pagina’s waarover gaat
Voorbeeld tijdschrift: Voorbeeld artikel:
Jansson H, Wahlin A, Johansson V, et al. Impact of Chemers, M., Hu, L. & Garcia, B.F. (2001). Academic self-
periodontal disease experience on oral health-related efficacy and first-year college student performance. Journal of
quality of life. J Periodontol. 2014;85:438–445. Educational Psychology, 93, 55-64. Doi:…
HARVARD STIJL
In de tekst:
- Superscript op einde van de zin
In de literatuurlijst:
- Voet- of eindnoot
- Beginnen met volledige naam van auteur
- Titel met “ “
- Artikel: tijdschrift (cursief), pagina’s, jaar van uitgave, jaargang
,Hoofdstuk 3: het onderzoeksproces
1. Inleiding
Een onderzoek moet systematisch gebeuren en onderverdeeld worden in aantal stappen om zo gemakkelijk fouten op te kunnen
sporen. Eenmaal uw onderzoek gedaan is, kan je opnieuw vragen of aanbevelingen krijgen en terug nieuw onderzoek starten.
1.1. Stappen onderzoeksproces
Examenvraag: geef de 8 stappen van het onderzoeksproces en verklaar of herken in artikel.
1) LITERATUURSTUDIE - Afhankelijk van voorkennis van onderzoeker
- Wat is er reeds gekend over dit onderwerp
- Inleidend overzicht
- Verwijzen naar andere artikels in volgorde van voorkomen in tekst
Voorbeeld: randomized clinical / controlled trial (RCT)
Dit is de hoogste vorm van wetenschappelijk bewijs*
2) PROBLEEMSTELLING, - Kennis hier is nog onvolledig dus doel om nieuwe kennis te genereren
DOELSTELLING - Begrippen verduidelijken
EN VRAAGSTELLING
Voorbeeld: effect van suikervrije kauwgom op plaque en gingivitis score
- Probleem = ander onderzoek heeft uitgewezen dat suikervrije kauwgom kleine
maar saignante verbetering van plaquescore bij volwassenen geeft, maar
grotere studie noodzakelijk om effect te beoordelen
- Doel = effect kauwgom met xylitol op plaque en gingivitsscore bepalen
wanneer wel/niet gepoetst wordt en vergelijken met twee controlegroepen
- PICO = wat is het effect van het gebruik van kauwgom met xylitol (I) op plaque
en gingivitisscore (O) bij volwassenen met gematigde gingivitis (P) vergeleken
met groep die geen kauwgom of gombasis gebruikt (C)
3) BEPALEN VAN - Kwalitatief onderzoek (waarom iets gebeurt)
ONDERZOEKSMETHODE - Kwantitatief onderzoek (in welke mate iets gebeurt)
4) ONDERZOEKSVOORSTEL - Behandelprotocol
EN TOESTEMMING KRIJGEN - Bevat info over voorgaande stappen, ethische aspecten en planning
Bevat info over waar en bij wie onderzoek plaatsvindt:
Respondenten = mensen die antwoorden op vooraf bepaalde vragenlijst
Informanten = mensen die aan interviews deelnemen
Onderzoekseenheden = verzamelnaam voor wat/wie je hebt onderzocht
Subjecten = onderzoekseenheden
Toestemming door:
- Medisch ethische commissie die zegt dat onderzoek zinvol, ethisch en
wetenschappelijk verantwoord moet zijn, alsook geen nadelige gevolgen
- Patiënt (informed consent)
, 5) ONDERZOEK DOEN - Data collection
(DATA VERZAMELEN) - Kwalitatief onderzoek: interviews, observaties, verzamelen documenten
-> achteraf nog dingen veranderen, niet gebonden aan bepaalde manier
- Kwantitatief onderzoek: meer voorbereiding nodig, veel patiënten nodig
-> niet meer veranderen op moment dat onderzoek begonnen is
6) ANALYSE EN INTERPRETATIE - Via analyse (kwalitatief)
VAN DATA - Via statistisch computerprogramma (kwantitatief)
7) CONCLUSIES TREKKEN EN - Wat kunnen we leren uit gegevens?
AANBEVELINGEN - Wat kun je met deze gegevens doen?
- Wat moet er verder onderzocht worden?
8) PRESENTEREN VAN - Volgt meestal stappen van onderzoeksproces
RESULTATEN - Afhankelijk van wat geschreven moet worden (artikel, bachelor proef,…)
*Hierarchie bij onderzoek naar effectiviteit behandelingen:
1) (Meta-analyse)
Dit is een onderzoek waarbij de resultaten van eerder uitgevoerde onderzoeken samen worden genomen om een preciezere
uitspraak te doen over bepaalde theorie. Het kan als doel hebben om gemengde resultaten van voorgaand onderzoek te
verklaren of om nieuwe hypotheses te bevestigen die niet te toetsen zijn in een enkele studie. Het is een statistische techniek
die vaak maar niet altijd gebruikt wordt in een systematische review.
2) Randomized clinical/controlled trial (RCT)
Examenvraag: bespreek RCT
Hierbij krijgt interventiegroep de behandeling, en de controlegroep is nodig om te vergelijken of behandeling effectief is. Zij
krijgen ofwel geen behandeling ofwel een placebo toegediend, maar moet wel zo identiek mogelijk zijn aan de interventiegroep.
Dit soort onderzoek kan niet altijd toegepast worden, denk dan aan kanker onderzoek want dat is niet ethisch verantwoord.
- Randomisatie: willekeurig patiënten toewijzen aan de groepen
- In / exclusie criteria: wie mag wel en niet meedoen
- Blindering: ideaal dat niemand weet in welke groep patiënt zit, dubbelblind indien onderzoeker en patiënt niet op hoogte
3) Cohort – onderzoek
Het is een vorm van longitudinaal onderzoek, in prospectief cohortonderzoek worden personen die al dan niet blootgesteld zijn
aan een risicofactor gedurende lange tijd opgevolgd. De onderzochte populatie moet bij aanvang vrij zijn van de te onderzoeken
uitkomst, zodat de incidentie van de uitkomst in groep met blootstelling en groep zonder blootstelling kan worden berekend.
4) Case-control onderzoek
In een retrospectief cohortonderzoek, ook wel patiënt-controle onderzoek, gaat men uit van groep personen met bepaalde
ziekte of uitkomst (cases). De kenmerken en eerder vastgelegde info over vroegere blootstelling aan mogelijke risicofactoren
worden vergeleken met deze van personen zonder de betreffende ziekte of uitkomst (controls). Patiënt-controleonderzoek
staat tegenover het prospectieve cohortonderzoek met controlegroep, is niet kostbaar en wordt vaak gebruikt door kleine
onderzoeksgroepen of individuele onderzoekers.
5) Patiënten serie
Dit is een niet-gecontroleerd observationeel onderzoek waarbij de kenmerken van aantal patiënten (cases) met bepaalde ziekte
beschrijft. Case-series kan komen tot hypothese formuleren die in gecontroleerd experimenteel onderzoek wordt getoetst.
6) Gevalsbeschrijving
Dit is een beschrijving van spontaan of uitgelokt gedrag, meestal van een leerling in een groepssituatie. Het is een casestudy
waarbij maar 1 onderzoekseenheid (zeldzame ziekte) onderzocht wordt, wat verschilt met kwalitatief en kwantitatief onderzoek.
