Hedendaagse Sociologische Theorieën
Samenvatting 2018-2019
Karolien Van Hoof 2018-2019
,Inhoudsopgave
Les 1: Inleiding in de Hedendaagse Sociologische Theorie...............................................................................5
1. wat is theorie?..................................................................................................................................................6
1.1 Hoe komt theorie tot stand?......................................................................................................................7
2. Wat is Sociologische theorie?...........................................................................................................................7
2.1 Hoofdvragen van de sociologie..................................................................................................................7
Les 2: Interpretatieve handelingstheorieën: Symbolisch interactionisme........................................................8
1. Interpretatieve handelingstheorie....................................................................................................................8
1.1 Symbolisch interactionisme: Historische grondleggers.............................................................................8
1.2 Sociaal handelen als symbolisch handelen..............................................................................................10
1.3 Herbert Blumer’s formulering van het symbolisch interactionisme........................................................10
1.4 Ralph Turner – Interactie binnen het gezin – Fitting together van indicaties en handelingslijnen.........11
1.5 Glaser en Strauss – Symbolische interactie tussen terminale patiënten en ziekenhuispersoneel – Fitting
together van indicaties en handelingslijnen..................................................................................................11
1.6 Sociale structuur.......................................................................................................................................12
1.7 Kritiek op het symbolisch interactionisme door Howard Becker.............................................................12
2. Het dramaturgische perspectief.....................................................................................................................13
2.1 Erving Goffman.........................................................................................................................................13
2.2 Randall Collins..............................................................................................................................................15
3. Enkele toepassingen van het symbolisch interactionisme.............................................................................16
3.1 Sociologie van emoties.............................................................................................................................16
3.2 Sociologie van geweld..............................................................................................................................17
3.3 Sociologie van sociale stratificatie............................................................................................................18
4. Ethnomethodologie........................................................................................................................................19
Les 3: Rationele keuzetheorie....................................................................................................................... 21
1. wat is de rationele keuzetheorie?...................................................................................................................21
2. Basisassumpties van de Rationele keuzetheorie............................................................................................21
2.1 implicaties van doelrationaliteit...............................................................................................................22
2.2 Assumpties onzekerheid en risico’s.........................................................................................................22
2.3 Assumpties stratetische of parametrische keuzes...................................................................................22
3. Toepassingen: individueel gedragsmodel......................................................................................................22
3.1 Democratische verkiezingen....................................................................................................................22
3.2 Menselijke generositeit en giften.............................................................................................................23
3.3 Religie.......................................................................................................................................................23
4. Speltheorie: Sociale interactie........................................................................................................................24
4.1 Problemen van collectieve actie...............................................................................................................25
4.2 Belang van vertrouwen bij collectieve actie.............................................................................................27
5. Kritiek op de Rationele keuzetheorie..............................................................................................................27
Les 4: Functionalisme en systeemtheorie..................................................................................................... 28
1. Wat zijn functionalistische- en systeemheorieën?.........................................................................................28
2. Geschiedenis en context: structureel functionalisme.....................................................................................29
2.1 Herbert Spencer (link tussen Sociologie en Biologie)..............................................................................29
2.2 Emiel Durkheim (grondlegger van het functionalisme)...........................................................................29
2.3 Radcliffe-Brown en Malinowski (structureel-functionalisme in de antropologie)...................................30
3. Functionalistisch denken: Toepassing............................................................................................................30
Karolien Van Hoof 2018-2019
, 3.1 Kritiek op het functionalistische idee van sociale stratificatie.................................................................31
4. Parsons algemene situering en theorieopvatting...........................................................................................31
5. Parsons handelingstheorie.............................................................................................................................32
6. Parsons als systeemtheoreticus......................................................................................................................33
7. Kernbegrippen: Institutionalisering – internalisering – socialisatie en sociale controle................................34
8. Sociale verandering: modernisering als functionele differentiatie en culturele generalisatie.......................35
9. Formalisering van normatieve waardepatronen: patroonvariabelen............................................................36
10. Toepassing van Parson’s theorie: Ziekte en gezondheid..............................................................................37
11. Parsons AGIL schema....................................................................................................................................37
12. Kritiek............................................................................................................................................................38
12.1 Robert Mertons epistemologische kritiek op het functionalisme.........................................................38
Les 6: Niklas Luhmann.................................................................................................................................. 39
1. Luhmann’s werkwijze en theorieopvatting.....................................................................................................39
2. Systeemtheoretische uitgangspunten............................................................................................................40
3. Sociale systemen als communicatiesystemen................................................................................................40
4. Verhouding tussen psychische en sociale systemen: Taal als koppelingsmechanisme..................................41
5. Maatschappijtheorie......................................................................................................................................41
6. Vormen van systeemdifferantiatie.................................................................................................................41
6.1 Functionele differentiatie.........................................................................................................................42
Les 7: Het hedendaagse kapitalisme............................................................................................................. 43
1. Kritische theorie: herlezing van Marx en Weber............................................................................................44
2. Jurgen Habermans: 3 kennisbelangen............................................................................................................44
3. Erfenis van Marx: Kritische analyse van het kapitalistisch bestel..................................................................46
3.1 Max Horkeimer : crisis van de marxistische maatschappijkritiek............................................................46
4 Dialectiek van de verlichting............................................................................................................................47
4.1 Identiteitsdenken.....................................................................................................................................47
4.2 Authoritiarian personality - Kant..............................................................................................................47
4.3 De culturele dimensie van onderwerping: cultuurindustrie....................................................................48
5 Weber: De dwang en irrationaliteit van doorgedreven rationaliteit..............................................................48
6 Michel Foucault: Rationalisering, disciplinering en controle...........................................................................49
7 Kapitalisme als historisch systeem..................................................................................................................50
8 Kritische analyses van het hedendaagse kapitalistische bestel......................................................................50
8.1 Foucaults analyse van het neo-liberalisme..............................................................................................50
8.2 The quantified self....................................................................................................................................51
8.3 Naar een digitaal kapitalisme?.................................................................................................................51
Les 10: Globalisering en post-kolonialisme................................................................................................... 52
1 Globalisering en het ontstaan van een wereldmaatschappij en -cultuur.......................................................52
1.1 David Harvey – Een krimpende wereld....................................................................................................52
2 Kritiek op het methodologische nationalisme van de sociale wetenschappen...............................................53
3 Korte geschiedenis van globalisering..............................................................................................................54
3.1 Manuel Castells........................................................................................................................................56
Karolien Van Hoof 2018-2019
, 4 Kritische kijke op de mondiale wereld: Het post-koloniale perspectief...........................................................56
Karolien Van Hoof 2018-2019
,Les 1: Inleiding in de Hedendaagse Sociologische Theorie
Heuristiek = Theoretisch kader dat het mogelijk maakt om (sociologische) patronen te
zien in het gedrag van mensen/groepen.
Kadering/framing = Het fenomeen dat je observeert classificeren in een bredere groep
waardoor vergelijking onderling mogelijk wordt. Dit maakt het mogelijk om linken te
leggen tussen een fenomeen en een denkkader/idee dat reeds uitgewerkt was.
Verschillende kaders leiden tot andere methoden, data en een verschillende benadering
van het onderzoek.
Systematisering = Poging om resultaten van het onderzoek te ordenen en
interpreteren. Bijvoorbeeld veel verschillende onderzoeken systematiseren in een
coherente en allesomvattende theorie. Een theorie zal trachten concrete gevalen te
abstraheren tot een algemeen toepasbare theorie.
Voorbeeld van Heuristiek: Non-interaction as a social accomplishment (wachtzaal)
Het is pas wanneer we ‘niet-interageren’ als een sociale component zien dat we sociale aspecten
in de omgeving kunnen waarnemen. We moeten aandachtig zijn voor signalen die bruikbaar zijn.
We worden sensitief en gevoelig voor rituelen die bestaan. Dominante codes van non-interactie
doorbreken. We gaan op een andere manier de situatie observeren. Theorie heeft een van de
eerste praktische gebruikswijze om patronen waar te nemen in de werkelijkheid. Zonder die
kaders is het moeilijk om gedragingen op een methodische manier te ordenen; dit is heuristiek.
Zonder theoretische kaders is het soms onmogelijk om betekenisvolle patronen in de sociale
werkelijkheid te herkennen.
Voorbeeld van Heuristiek: Civil inattention
‘Civil inattention’ (‘Burgelijke onachtzaanmheid’) is een term van Erving Goffman. Om de
anonieme interactie met vreemden in een stedelijke setting mogelijk te maken is een geheel aan
specifieke gedragscodes vereist. Vandaar dat onze moderne, stedelijke cultuur specifieke
gedragsnormen en codes heeft onwikkeld om ‘neutrale’ interactie tussen vreemden mogelijk te
maken. Civil inattention staat niet gelijk met ‘onverschilligheid’ maar impliceert eerder kort
oogcontact (‘niet staren’!) en neutraal inschatten van de ander zodat zijn aanwezigheid erkend
wordt, maar de mogelijkheid van meer persoonlijk en direct contact wordt ontmoedigd. Civil
inattention is m.a.w. een manier om ‘privacy’ in een openbare ruimte of menigte mogelijk te
maken (cultureel geaccepteerde vormen van afstand creëern t.a.v. de ander). Het lijkt iets
natuurlijks en vanzelfsprekend, maar zo’n moderne, burgerlijke gedragscodes zijn aangeleerd en
zijn een typische onderdeel van de abstracte, onpersoonlijke relaties die vereist zijn in een
moderne maatschappij.
Daarom is een sociologische theorie niet enkel abstract maar ook iets dat ons helpt bij het
richten van onze aandacht/gedrag wanneer we ons gewoon in het alledaagse leven bevinden.
Een tweede reden waarom sociologische theorie iets heel praktisch is, hangt daarmee samen. Dit
is het vermogen van een theoretische kader of concept om een fenomeen dat we observeren te
classificeren in een bredere groep.
Karolien Van Hoof 2018-2019
,Voorbeeld van kadering of framing: Rellen
Je kan rellen op verschillende manieren bekijken, het perspectief dat je kiest zal tot een andere
definitie van ‘rellen’ leiden.
Crisis gedrag: een reactie op teleurgestelde verwachtingen en (veranderingen in) de
persoonlijke situatie van mensen. Participanten aan rellen kunnen reageren uit
frustratie of uit (morele) verontwaardiging
Rationeel, instrumenteel gedrag: (ook van collectieve actoren) : geweld kan
gemobiliseerd worden om bepaalde doelen te bereiken (en bvb. besluitvorming te
beïnvloeden)
Aangeleerd gedrag: (geweldscultuur) van bepaalde groepen: participanten aan rellen zijn
gesocialiseerd in cultuur waarin mannelijke idealen van dominant en gewelddadig
gedrag de toon aangeven
Het is beter om verschillende theoretische kaders te combineren. Bij het combineren moet je
dan ook de verschillende verhoudingen tussen de theoretische kaders beschrijven. Vanaf je uit
een bepaald theoretisch kader vertrekt bij onderzoek zullen bepaalde deuren openen maar
andere zullen ook sluiten waardoor een theorie eventueel belangrijke zaken uit het oog zal
verliezen/negeren.
Voorbeeld van systematisering: Racisme en discriminatie
Sociologen en communicatiewetenschappers hebben veel onderzoek gedaan naar discriminatie
en racisme. Hoe gaan mensen om met discriminatie en hoe reageren ze daarop? Er zijn in de
sociologie misschien duizenden studies hierover. Je kan aan de hand van deze studies,
ideaaltypes filteren en een basistypologie vastleggen. Dat is ook een vorm om aan theorie te
doen. Men heeft vijf verschillende vormen van reacties onderscheiden. Deze typologie zorgt
ervoor dat je een groot aantal onderzoeken kan systematiseren in een meer coherente theorie,
dit schema kan je dan gebruiken in verder onderzoek.
Confrontatie: persoon onderneemt actie om discriminatie tegen te gaan. Lokt conflict uit.
Management of the self: Ervoor zorgen dat je geen aanstoot neemt aan racisme
Negeren
Zichtzelf bevrijden: Ervoor zorgen dat zaken die racisme kunnen uitlokken, zo min
mogelijk opvallen.
Isolatie en autonomie: Contact met mensen die niet hetzelfde zijn als jou, vermijden.
1. wat is theorie?
Het gaat over hedendaagse theorieën maar die zijn vaak gesteund op historische inzichten van
bijvoorbeeld Marx/Weber of Durkheim. Het gaat over de manier waarop zij de hedendaagse
sociologen beïnvloed hebben. Het gaat over een aantal maatschappelijke ontwikkelingen.
Bijvoorbeeld technologische ontwikkelingen, democratie, kapitalisme, rechtsstaat,…
Je kan niet om het even welke theorie construeren en dan verwachten dat het maatschappelijke
events uitlegt. De theorie moet altijd aangepast zijn aan de maatschappij waarover het iets wilt
zeggen. Theorie laat toe om naar de maatschappelijke werkelijkheid te kijken maar wordt
hierdoor ook beïnvloedt.
Karolien Van Hoof 2018-2019
,Theorie is een soort reflectie of representatie van wat er zich in de maatschappij voordoet. De
bril die we gebruiken bepaalt op welke manier we bepaalde maatschappelijke gebeurtenissen
zien. Het is dus meer dan een weerspiegeling en rechtstreekse weergave. Het kan natuurlijk ook
niet volledig los zijn van de empirische werkelijkheid en houdt het dus wel in rekening. Op een
systematische manier wordt het geordend en geïnterpreteerd
Een theorie is dus abstract maar tegelijk ook gesitueerd. Een theorie vertelt ons hoe we naar de
werkelijkheid moeten kijken terwijl tegelijk die werkelijkheid ook ons denken beïnvloed. Met
andere woorden; Theorieën sturen de waarnemingen (van de maatschappelijke werkelijkheid)
én de interpretaties van die waarnemingen maar worden anderzijds zelf mee beïnvloed door de
steeds veranderende maatschappelijke omgeving. Theorie dient als leidraad voor onderzoek en
als bron voor concepten en hypothesen. Vaak doet theorie ook een systematische poging om
resultaten van een onderzoek te ordenen en interpreteren.
1.1 Hoe komt theorie tot stand?
Theorie heeft een relatieve zelfstandigheid, hoewel ze niet kan opgemaakt worden zonder
empirische feiten, kan de theorie wel bepalen hoe er gekeken wordt naar deze feiten.
Men werkt bijvoorbeeld met inductie of deductie. Inductie: vertrekt van concrete observaties,
particuliere gevallen en van daaruit generaliseer je naar een algemene wet of patroon. Een
voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld dat we het in verschillende particuliere studies hebben over
discriminatie en we gieten het in een typologie. Theorie wordt dus zowel gevormd door
empirische vaststelling als door algemene veronderstellingen. We moeten effectieve
theoretische concepten en modellen in relatie brengen met empirische observaties. Maar een
systematische theorie kan vaak niet in zijn geheel getest worden. Bijvoorbeeld; je kan niet testen
of het marxisme of de rationele keuze theorie waar of niet waar is. Want je beeld van de
werkelijkheid stuurt al. Je gebruikt feiten om een theorie te weerleggen, maar je maakt tegelijk
zelf al gebruik van theoretische veronderstellingen die niet getest worden, en dit is natuurlijk
heel fout. Er zijn veel feiten die toelaten om onderdelen van het marxisme onderuit te halen.
2. Wat is Sociologische theorie?
Theorie over de maatschappij als eenheid of ‘geheel’ (“Hoe hangen verschillende domeinen van
de maatschappij samen?) of theorie over hoe sociale interactie - organisaties – macrostructuren
zich tot elkaar verhouden. Sociologische theorie omvat de algemene sociologische theorie, te
onderscheiden van andere disciplines. Je hebt nog verschillende subdomeinen die zich
specialiseren in bepaalde structuren van de maatschappij (politiek, ongelijkheid, ziekte …).
Sociologie wordt beïnvloed door andere stromingen zoals antropologie en filosfie (zij hanteren
allen een sociale theorie = vanuit eigen discipline theorie bedenken over realiteit) en is
theoretisch pluralistisch (conflicttheorie, symbolisch interactionisme …) maar vertrekt wel
vanuit basis hoofdvragen.
2.1 Hoofdvragen van de sociologie
1. Wat ligt aan de grondslag van handelen (bvb. eigenbelang of gerichtheid op
waarden?) Wat is sociaal handelen (onderlinge afstemming van individuele belangen of
creatie van gemeenschappelijke definitie van situatie)?
2. Hoe komt maatschappelijke orde tot stand? Bestaat maatschappelijke leven in eerste
instantie uit structuren (bvb. ‘sociale klassen’) of individueel gedrag?
3. Wat is sociale verandering? Wat is typisch aan onze ‘moderne’ of hedendaagse
maatschappij (tijds-diagnose)?
Karolien Van Hoof 2018-2019
,Les 2: Interpretatieve handelingstheorieën: Symbolisch
interactionisme.
Binnen de handelingstheorie zijn er verschillende assumptie die antwoord kunnen bieden op de
hoofdvraag: Wat is sociaal handelen?
- Rationeel/ niet rationeel
- Eigenbelang/ gedeelde waarden en normen
- Intern gestuurd/extern gestuurd (vb. klassen die het handelen structureren)
Interpretatieve handelingstheorie = Als je iets wil begrijpen van sociaal handelen dan
kan je dit niet los van interpretatie Als je wil begrijpen waarom iemand iets doet dan
moet je begrijpen wat diens belangen zijn. Alles moet dus gesitueerd worden binnen het
kader waarin de mens, die gedrag vertoont, zijn eigen gedrag interpreteerd. (vb.
symbolisch interactionisme, sociale dramaturgie en ethnomethodologie)
Utilitaristische handelingstheorie = Gedrag komt op een meer rationele manier voor.
(vb. ruiltheorie of rationele keuzetheorie)
De meeste onderzoekers binnen deze stroming doen participatief onderzoek om te leren hoe een
groep zijn gedrag moet geïnterpreteerd worden en om te ontdekken welke betekenis mensen
zelf aan hun gedrag geven.
1. Interpretatieve handelingstheorie
1.1 Symbolisch interactionisme: Historische grondleggers
1. Weber
Hermeneutische benadering van het sociale = Een soort wetenschappelijke methode om de
waarheid van teksten te onderzoeken.
Je moet aandacht hebben voor de interpretatie die mensen aan hun eigen handelen geven. Je kan
de geschiedenis niet begrijpen door geen aandacht te geven aan deze interpretatie. We doen niet
zomaar wat in onze genen geschreven staat omdat we zelf een idee hebben over waarom we
doen wat we doen. Een atoom kan je bestuderen van buitenaf maar bij mensen is dit moeilijker
omdat ze ook over zichzelf nadenken en hun gedrag hiernaar kunnen aanpassen.
De taak van de socioloog is om de motivaties achter het gedrag van mensen te achterhalen + om
deze subjectieve betekenissen te achterhalen kan je best het sociale leven terugbrengen tot het
individuele niveau. Dit maakt van weber een methodologisch individualist. Je moet sociaal
handelen van hogere niveaus op een individueel niveau terugbrengen vb. universiteit antwerpen
doet aan de openlesdag , maar wie is de universiteit van antwerpen? Hierachter zit een netwerk
van relaties die elks aan hun rol een unieke interpretatie geven. Als je wil begrijpen wat er
gebeurd in de universiteit en waarom, dan zal je dit netwerk moeten ontleden en terugbrengen
tot relaties tussen personen = sociologisch nominalisme. Een instituut zoals de universiteit is
namelijk een complex geheel van op elkaar betrokken individuele handelingen.
Karolien Van Hoof 2018-2019
,2. Chicago school
Chicago was in de vooroorloogse periode een vooruitstrevende stad waar veel
immigratiestromingen waren. Dit heeft ervoor gezorgd dat chicago een van de eerste
multidiverse metropolische steden geworden is. Aan de universiteit is een invloedrijke
sociologisch departement opgericht waar sociologen bezig waren met het bestuderen van het
alledaagse. Ze stonden bekend voor hun kwalitatieve studies en waren hierdoor de grondleggers
van de etnografie. Ze waren de eerste die interesse hadden in ‘gangs’ + waren grondleggers van
de ‘stadsociologie’ en ontwikkelde een aantal ideeën die van invloed waren in de interpretatieve
theorie. Thomas: Als je wil begrijpen wat mensen doen, moet je kijken naar hoe mensen deze
situatie interpreteren of deze nu ergens op slaat of niet, want dit doet er niet toe voor
sociologen. De interpratatie van een situatie zal vaak losstaan van de intepretatie van een
buitenstaande in dezelfde situatie.
“If men define situations as real, they are real in their consequences”
3. George Herbert Mead
Belangrijkste invloed op het interpretatieve: Mind, self en society is een van de belangrijkste
werken in de interpretatieve theorie. Het werk van Mead is zeer rijk en complex maar enkele
inzichten waren van groot belang voor het symbolisch interactionisme :
1. Mead was een van de eerste die brak met het idee dat de sociologie kan volstaan met te
kijken naar individuele betekenisgeven. Hij legde zelf veel nadruk op het interactieve
karakter van het menselijk handelen, denken en bewustzijn. We mogen dus niet teveel
kijken naar de individuele actor maar je moet deze situeren tegenover andere actoren.
2. ons handelen zent prikkels uit waardoor anderen worden geaffecteerd. Wat wij doen
heeft dus invloed op een ander, dus zijn wij een bron van stimuli voor anderen.
Bovendien zijn we in staat om te zien hoe anderen reageren op deze prikkels, op deze
manier komen de signalen die we uitzenden op een manier terug bij onszelf. Het is een
proces van actie-reactie dat we vandaag ‘communicatie’ zouden noemen en moeten
bestuderen.
3. De voortdurende menselijke interactie is belangrijk om het sociale te begrijpen maar ook
om het individu en de manier waarop we naar onszelf kijken te begrijpen. Het idee dat
we een afgescheiden persoon zijn klopt niet, want zelfs als we alleen zijn, zelfs dan zijn
we nog niet alleen want dan denken we bijvoorbeeld aan een gesprek met iemand
anders. in onze interne conversaties zijn we dus al conversaties met iemand anders aan
het voeren op een imaginaire manier. Op deze manier werkt ons zelfbewustzijn en dit
komt door hoe ons zelfbewustzijn tot stand is gekomen : de idee dat we een eigen zelf
zijn een eigen uniek individu met eigenschappen en een kijk op de wereld, is een idee dat
kan ontstaan dankzij de ander. Dus wie ik ben is pas mogelijk en komt voort uit de ander.
Mead zegt: als je kijkt naar het jonge kind dan heeft deze aanvankelijk geen
zelfbewustzijn, hij beseft eigelijk niet dat ‘ik’ het ben dat vanalles waarneemt. Het
vermogen om bewust te worden van dit zelf komt door een leerproces dat elke persoon
doormaakt waarbij het kind leert om zichzelf te bekijken als het ware van ‘buitenaf’ door
in de schoenen van iemand anders te staan. spelen is heel belangrijk om het andere
perspectief te leren en te realiseren vb. mama-papa spelen : het kind leert zichzelf te zien
vanuit een andere positie = taking the role of the other.
4. Wanneer we als mensen samen handelen dan is dat per definitie iets dat van
symbolische aard is. We onderscheiden ons van mensen als dieren omdat we taal en
symbolen gebruiken vb tekens die verwijzen naar objecten. We kunnen met symbolen
verwijzen naar abstracte betekenissen vb. liefde, rechtvaardigheid.
Karolien Van Hoof 2018-2019
, 1.2 Sociaal handelen als symbolisch handelen
Het afstemmen van elkaars handelingen en gedrag gebeurd bij dieren op een andere manier als
bij mensen.
Vb. moeder kip met kuikens : hebben een vorm van communicatie ‘kakelen’ maar dit is volgens
Mead een conversatie van ‘gebaren’. Wanneer moeder kip begint te kakelen is dit een signaal
waarop de kuiken automatisch zullen reageren omdat ze hier een bepaalde betekenis aan
toegekend hebben.
Vb. Wanneer een moeder haar kind bij haar roept dan kan je dit niet begrijpen als een
‘instinctieve reactie’ op een signaal maar is dit iets dat aangeleerd moet worden aan het kind. In
een gevaarsituatie zal een kind niet dezelfde betekenis aan dit gevaar toekennen als de moeder.
De betekenis die aan ’gevaar’ gehecht wordt moet dus aangeleerd worden. Wel kunnen er
restanten zijn van natuurlijke reacties op gedragingen vb. wanneer iemand roept dan voel je dit
fysiek ook als reactie maar toch zal menselijke interactie bijna nooit zonder symbolen zijn.
1.3 Herbert Blumer’s formulering van het symbolisch interactionisme
Herbert maakt een consisten inherent programma van het symbolisch interactionisme, hij vond
deze term ook uit (hoewel Mead de basis van het symbolisch interactionisme reeds had gelegd).
Blumer definieerde het symbolisch interactionisme aan de hand van 3 veronderstellingen:
• Menselijk handelen is gebaseerd op de betekenis die dingen (uitspraken, handelingen,
objecten, etc.) voor mensen hebben.
• Betekenis van dingen (uitspraken, handelingen, objecten, etc.) wordt afgeleid uit de
sociale interactie tussen mensen en de samenleving.
• Betekenissen worden gebruikt en gewijzigd door een interpretatief proces.
Betekenis kan veranderen doorheen de tijd aangezien betekenis bestaat vanuit sociale interactie
met anderen en de maatschappij. Je kan maar pas als boomkundige naar een boom kijken na een
socialisatieproces en opleiding. De betekenis voor boomkundige van een boom wordt dus
gecreëerd. Het handelen tegenover de boom zal dan afhangen van de betekenis die opgeroepen
wordt bij de persoon: boomkundige >< wandelaar >< tuinier. Mensen zijn actieve
betekenisgevers/interpretatoren van onze omgeving maar ook van het gedrag van anderen
rondom ons. Ook zijn we interpretatoren voor ons eigen gedrag.
Niet symbolische interacties = reflexmatig handelingen vb. boxer die hand ophaalt om
een box te kunnen vermijden. De betekenis van de opgehoffen arm is hierbij ’ik wil
mezelf beschermen’ deze betekenis krijgt het slecht door de interactieve situatie ‘boxen’.
Elk moment opnieuw zijn we bezig met betekenis te geven aan wat we waarnemen. Onze
interpretatie van gedrag van anderen nemen we als uitgangspunt om ons eigen gedrag vorm te
geven. Dit voortdurend symbolisch samenhangen van handelen wil men dan bestuderen. Een
interpretatie van een situatie loopt in verschillende fasen:
1. Globale situatie definitie vb. je komt in de aula binnen en je weet ‘dit is een college’ en
op basis van deze interpretatie zal je anders handelen.
2. Binnen de globale situatie definitie kunnen andere micro situaties opduiken vb. je stapt
een college binnen en je denkt dat het een hoorcollege is maar het is eigelijk een
werkcollege en je bent je voorbereiding vergeten. Situaties kunnen dus voortdurend van
betekenis wijzigen.
Karolien Van Hoof 2018-2019
