1. Wondzorg
1.1. Theoretisch kader wondzorg
1.1.1. Inleiding
Anatomie en fysiologie
Functies huid:
Beschermen tegen koude, hitte en irritatie
Bescherming tegen druk, stoten en frictie – elasticiteit van huid
Bescherming tegen effecten van chemische substanties
Bescherming tegen invasie van bacteriën en virussen
Bescherming tegen verlies van warmte en vocht
Verdediging tegen invaderende MO
Absorptie van actieve bestanddelen
Zweetsecretie
Thermoregulatie
Registratie van druk, vibratie, tast, pijn en t°
Structuur van de huid:
Epidermis/ opperhuid: de beschermlaag die het lichaam bedekt en bestaat uit 5 lagen
Dermis / cutis: bestaat uit de papillaire laag en de reticulaire laag en bevat
bloedvaten, lymfevaten, zenuwuitlopers, zintuigcellen voor warmte en koude en
tastzinorganen
Hypodermis / subcutis: bevat talrijke fibreuze banden die de cutis met de
onderliggende fascia verbinden en heeft buffer voor warmte en koude en rust op
onderliggende spieren, vet, bot of kraakbeen
Wonden
Definitie:
Pathologische toestand, waarbij weefsels onderling van elkaar zijn gescheiden of
vernietigd zijn
Eerste geval: gesloten wonde (bv bloeduitstorting)
Tweede geval: open wonde
Defect of beschadiging tgv fysieke, mechanische of thermische beschadiging, of van
een onderliggende stoornis, die fysiologisch of pathologisch kan zijn
Fasen in de wondgenezing:
Inflammatoire / ontstekingsfase
Doel:
Overwinnen van een evt. aanwezige infectie
Opruiming van dood weefsel en bacteriën
Gedeeltelijk oplossen van de korst
Migratie van cellen over wondranden wordt mogelijk
Er vindt plaats:
, Vasodilatatie van arteriën en bloeding
- Capillaire druk en vocht neemt toe
- Celverbindingen tussen endotheelcellen verzwakken
- RBC en BP migreren vanuit bloedbaan naar wondgebied
Vasoconstrictie en bloedstelping
- Duurt 5 – 10 min
- Leukocyten, erytrocyten en BP hechten zich aan vaatwand
- Trombus / bloedklonter ontstaat, bestaat uit BP die fibrinogeen produceert
- Fibrinogeen vormt een netwerk van klevende draden die de BP ‘aan elkaar lijmen’
- Bloedklonter droogt uit aan de lucht en vormt een korst op de wonde
Inflammatie
- BP scheiden chemotactische stoffen af, waardoor andere cellen worden
aangetrokken
- De WBC ruimen dood weefsel en binnengedrongen bacteriën op
- Gebeurt via fagocytose
- Wonde wordt door fagocytose gezuiverd van het vreemd materiaal
- Debris wordt veroorzaakt door de vernietiging van celresten en WBC-verzameling
- Het overblijvende debris wordt geresorbeerd via het lymfestelsel OF wordt als pus
uit de wond gestoten
Symptomen gesloten wonde:
Zwelling door exsudaat vorming
Roodheid en warmte tgv vasodilatatie
Pijn door druk op zenuwvezels en ischemie
Symptomen open wonde:
Wondvocht en bloed op wonde
Stolsel, korst
Evt. pijn door het openliggen van de wonde
Granulatiefase
Neovascularisatie
Macrofagen en BP stimuleren de productie van fibroblasten
Vormen na 5 dagen na de verwonding de bouwstoffen collageen en elastine
Bouwstoffen vormen een nieuw netwerk
- Macrofagen, endotheelcellen en fibroblasten kunnen zich vrij bewegen
- Kunnen dan geleidelijk het volledige wondbed opvullen
Uit de wondranden groeien gelijktijdig nieuwe capillairen in de wonde
Endotheelcellen vormen aan het einde van de capillairen weefselknoppen
- Worden hol en vormt collageennetwerk
- Geeft rood korrelig aspect aan de wonde
- = granulatieweefsel
Via nieuwe capillairen worden O2 en VS tot in centrum van wonde gebracht
Maturatiefase
,Bindweefselreorganisatie
Weefselsterkte neemt toe
Door remodellering: toename van collageenvezel
Fibroblasten differentiëren zich tot myofibroblasten
Wondretractie
Ontstaat door myofibroblasten die in het granulatieweefsel aanwezig zijn
Zorgen voor de samentrekking van de cellen
- Wonde wordt gereduceerd in volume
Retractie begint vanaf 5e dag en kan soms in combo met granulatie en epithelialisatie
de wonde volledig sluiten
Operatieve ingreep als de wonde te uitgebreid is en de retractie niet voldoende is om
ze volledig te sluiten
Epithelialisatie
Is de migratie van epitheelcellen over de wonde
- Wondoppervlak wordt hermetisch afgesloten
- Wonde wordt beschermd tegen dehydratatie en contaminatie door MO
Gehechte wonde: afdichten start na 24u
Grotere wonde: vereisen collageenvorming en granulatieweefselvorming voor de
verplaatsing van epitheelcellen kan plaatsvinden
Verloopt snel bij gezond weefsel
Ideale omstandigheid:
- Vochtig, beschermd milieu en vrij van necrotisch weefsel
Littekenvorming
Diepere weefsellagen worden vervangen door bindweefsel en littekenweefsel
De overbodige cellen, macrofagen en myofibroblasten sterven af
Eerste weken: zacht en fragiel
Rode kleur van litteken neemt af
Wordt na een maand harder, roder, dikker en sterker
Op het einde wordt het weer zacht, wit en soepel
Kan meer dan 1 jaar duren
Verschillende typen wondgenezing
Genezing per primam: zuivere wonde zonder necrose, contaminatie of vreemde lichamen
Genezing per secundam: wonde met necrose, gecontamineerd en evt. vreemde lichamen
Regeneratieve wondgenezing: oppervlakkige wonde, enkel opperhuid beschadigd
Wondreiniging en wondontsmetting
, Inleiding en achtergrondinfo:
Wond is een onderbreking van de continuïteit van de huid waarbij de fysieke barrière
tov de buitenwereld is verloren gegaan
De huid heeft een eigen bacteriële flora dat een stukje van het beschermingsschild is
tegen het binnendringen van niet-commensale MO
Residente flora op huid: bestaat vnl uit commensale MO, geven geen schade
Transiënte flora op huid: bestaat uit de residente flora die naar de oppervlakte groeit
en uit MO die vanuit de omgeving worden opgenomen
Definities:
Contaminatie = MO zijn aanwezig in levende weefsels, veroorzaken geen
weefselschade
Kolonisatie = MO vermenigvuldigen zich in de levende weefsels, veroorzaken geen
weefselschade
Kritische kolonisatie = MO zijn aanwezig, vermenigvuldigen zich in levende weefsels
en bereiken een hoge concentratie bacteriën per gram
Infectie = balans tussen MO en verdedigingsmechanisme van de levende weefsels is
verstoord in het voordeel van de MO (uit zich in rubor, dolor, calor, tumor en pus)
Wondculturen nemen:
Om een idee te krijgen van het kritisch kolonisatie niveau en de aard van de
koloniserende flora
Belangrijk om de wonde te reinigen en de huid rondom de wonde te decontamineren
Wisser thv wondranden – voor voldoende wondvocht te absorberen
Diepe wonde: opzuigen met steriele spuit en katheter
Eigenschappen van een goed ontsmettingsmiddel
Breed spectrum
Niet of zo weinig mogelijk toxisch voor de weefsels
Een goede lokale en algemene tolerantie
Niet of hoogstens in geringe mate geïnactiveerd door organisch materiaal
Een snelle werking
Bij voorkeur een langere tijd stabiel
Ontsmettingsmiddelen
