In deze samenvatting vindt u de volledige delen maatschappij en ruimte van het vak Mens en Maatschappij. Ik was ruim geslaagd op deze onderdelen van het examen!!!
DEEL 3 : MAATSCHAPPIJ
1. DEMOCRATIE EN RECHTSTAAT
1.1 Macht
Macht
= Invloed die je als actor kan uitvoeren op andere actoren
= een essentieel onderdeel van politiek
Kenmerken van macht
• intentioneel
- persoon die macht uitvoert doet het doelbewust
• effectief
- je kan pas spreken van macht als het effectief tot resultaat leidt
- als dit niet gebeurt (= goede wil )
• daad en vermogen
- macht = de effectieve daad
- iemand met macht heeft vermogen om die daden uit te lokken
( uitlokken kan gebeuren op zichtbare of onzichtbare manier)
• asymmetrisch
- omdat machthebbende meer overheersing heeft over het machtssubject dan het machtssubject
over de machthebbende
( politieagent kan jouw boete geven voor overtreding maar jij kan geen boeite geven als hij overtreding doet )
Om macht uit te oefenen => machtsmiddel
• dwang/ geweld
• maatschappelijke steun
• relaties en netwerken
• deskundigheid
effectieve macht latente macht
Latente macht
• = het hebben van macht zonder dat je die eigenlijk echt uitoefent
• bv. als stagair vraagt directeur om zeker uur op voorhand op school te zijn zonder dat hij het altijd controleerd.
Je gaat dit waarschijnlijk doen ookal weet je dat hij het niet altijd controleert. Directeur oefent zonder dat ze
steeds effectief controleert een vorm van latente macht uit.
1.2 Democratie
Democratie = het bestuur van voor en door het volk
3 belangrijke aspecten
• sociaal contract
- stilzwijgende afspraak tussen burgers en staat -> burgers geven macht aan staat
- ‘in ruil’ voor die macht, moet staat de burger centraal plaatsen in beleid
• regels en procedures
- aantal regels en procedures zodat staat haar macht niet misbruikt
- machthebbers (politici) moeten ook aan deze regels voldoen
- zoniet : regels om corrupte machthebbers verwijderen
- vb van dergelijke afspraken. : opdeling in 3 machten (uitvoerende, wetgevende, rechterlijke)
• respect voor individuele rechten
- elke burger van democratische staat heeft aantal individuele (mensen)rechten die nageleefd
moeten worden door staat
- staat is medeverantwoordelijk voor beschermen van deze rechten (bv. recht v vrije meningsuiting)
,1.3 De 3 machten
Zie extra doc
1.4 Verkiezingen
• kern van democratisch bestaan
• zonder verkiezingen kan je niet spreken van inspraak v/d burger in maatschappij
• verkiezingen : wil van volk wordt duidelijk
• verkozenen vertegenwoordigen je in het parlement
• verkiezingen zijn belangrijk voor de partijen : zij krijgen namelijk dotaties via het aantal verkozenen
1.4.1 De evolutie in verkiezingen in België
• voor 1918 : meer financiële middelen = meer stemmen
• 1918 : algemeen stemrecht ( elke mannelijke belg kan gaan stemmen )
• 1948 : vrouwen krijgen stemrecht
• België heeft opkomstplicht op regionaal en federaal niveau
: plicht om je aan te melden op kiesbureau dag van verkiezingen
: het staat vrij om al dan niet te stemmen
• Juli 2021 : geen opkomstplicht meer bij lokale verkiezingen
: je bent niet verplicht aan te melden voor gemeentelijke, provinciale verkiezingen
1.4.2 Het Belgisch kiesstelsel
• stelsel gebaseerd op evenredigheid
- partij krijgt aantal zetels in verhouding met aantal stemmen
- er is ingebouwde drempel = kiesdrempel
: je moet meer dan 5% stemmen om te mogen zetelen in parlement
: zo voorkom je te veel kleine partijen
: teveel partijen maken het moeilijk om tot meerderheid te komen
• er zijn verschillende niveaus
- gemeentelijke
- provinciale
- regionale Deze 3 niveau’s
- federale
- Europese : grondgebied van Vlaanderen en België wordt opgedeeld in kieskringen
Regionaal : In Vlaanderen => 6 kieskringen ( Provincie en Brussels gewest)
Europees parlement => 2 kieskringen ( Vlaanderen en Wallonie ) en 3 kiescolleges ( Vlaams, Franstalig, Duitstalig )
,1.4.3 De verkiezingen in de praktijk
➔ Voor de verkiezingen
• politieke partijen stellen hun programma voor
• op basis van programma’s vorm je beeld van stand en actiepunten v versch. pol.partij
• je kiest programma die dichtst bij jouw ideeën, standpunten, overtuigingen aansluit
• partijen maken lijst met kandidaten
• deze lijst wordt gebruikt in stemhokjelan
• plaats die kandidaat krijgt op lijst : is belangrijk om verkozen te worden
• hoe hoger je staat hoe groter kans dat je verkozen wordt
• verkiezingscampagne : als kiezer wordt je beinvloed door brochures, kiestesten, reclameborden, debatten
➔ De dag van de verkiezingen
• geldige stemmen
- bovenaan lijst (= lijststem/ kopstem)
: je kiest voor die lijst, en gaat akkoord met volgende kandidaten op die lijst
: lijststem op 2 verschillende lijsten uitbrengen = ongeldig
- naam van 1 of meer kandidaten/ plaatsvervangers van dezelfde lijst ( = voorkeurstem, naamstem)
: voor geldige stem moet je binnen 1 lijst blijven
• blanco/ ongeldig stemmen
- blanco stemmen : je vult niets in
- ongeldig stemmen : je hebt op meerdere partijen gestemd, tekeningen op stembrief
=> in beide gevallen telt stem niet mee
Volmacht geven = als je belemerd bent om naar stemhokje te gaan
Vanaf 2024 : lokale verkiezingen => niet mogelijk voor volmacht van eer te geven
➔ Na de verkiezingen
• stemmen worden geteld en zetels worden verdeeld ( via systeem D’Hondt)
• ongeschreven wet : winnaars v verkiezingen nemen initiatief om tot overeenkomt te komen met andere partijen
• lukt om overeenkomst te sluiten + meerderheid van stemmen van vertegenwoordigers van partijen die
overeenkomst hebben afgesloten = leidende coalitie
• lokale verkiezingen : vanaf 2021 nieuwe regeling : persoon met meeste stemmen van grootste fractie v coalitie
= automatisch burgemeester
Belang van lijststem verminderd en aantal voorkeursstemmen zijn bepalend
, 2. MENSEN- EN KINDERRECHTEN
Mensenrechten
= zijn die rechten die voor elke mens van fundamenteel belang zijn om een waardig (veilig, vrij) leven uit te bouwen.
2.1 Mensenrechten
2.1.1 Van gewoonterecht naar codificatie van het recht
• In elke gemeenschap (bv. gezin ) zijn er afspraken, regels, wetten die de rechten, plichten v elk lid omschrijven
-> ze vormen de voorwaarde voor een aangenaam samenleven en doeltreffend samenwerken
2.1.2 De opkomst van de mensenrechten
• hoe mondialer wereld werd, hoe meer verschillende maatschappelijke problemen een wereldwijde dimensie kregen
=> hoe meer gestreefd werd naar universele aanpak hoe je mensen behandelt
• Na WOII => men aanvaarde universele norm = Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens
• Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens
- 1948 : werd door algemeen vergadering van de Verenigde Naties aangenomen
- vormde voor Europa een basis voor het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
- Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
: = rechtsgeldig
: je kan als inwoner van EU je rechten afdwingen voor een Europese rechtbank
2.1.3 Drie groepen mensenrechten
3 groepen mensenrechten
1. burgerlijke en politieke rechten
- recht op fysieke integriteit - rechten op vrijheid en veiligheid
- recht op eerlijk proces - individuele rechten
- politieke rechten
5
2. economische, sociale en culturele rechten
- arbeidsrechten - recht op sociale zekerheid
- recht op familieleven - recht op behoorlijke levensstandaard
- recht op gezondheid - recht op onderwijs
- recht op deelname cultuur leven
- recht op geleidelijke realisatie
= landen zijn niet verplicht om tegen een bepaalde datum dit recht te verzekeren maar het
land kan dit integreren als zicht klaar voor voelt.
3. solidariteitsrechten
- is ontstaan na dekolonisatiebeweging van jarig ‘40, ’50, ’60 van 20ste eeuw
- recht op vrede - recht op gezond milieu - recht op zelfbestuur
De eerste twee groepen
- zijn in internationaal verdrag gegoten
- alle landen die het verdrag ondertekenen streven naar maximaal mogelijke integratie van die rechten
in hun wetgeving
Derde groep
• er is nog geen internationale consensus
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LageronderwijsArtevelde. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €14,16. Je zit daarna nergens aan vast.
