Praktisch
Evaluatie:
- Examen: schriftelijk met open vragen -> 70%
- Groepswerk -> 30%
Op beide onderdelen slagen
Inleiding in de eerstelijnspsychologische zorg
1. Situering eerstelijnspsychologische zorg
WHO service organisatie piramide voor een optimale mix van diensten voor de geestelijke
gezondheidszorg
Onderaan: breed en toegankelijk aanbod van
basispsychologische zorg
Bovenaan: kwantitatief kleiner maar eveneens toegankelijk
aanbod van gespecialiseerde psychologische zorg
Stepped care: nulde lijn (bv. boeken), eerste lijn (bv. huisarts, CLB), tweede lijn (bv. multidisciplinaire
praktijk), derde lijn (bv. psychiatrisch ziekenhuis)
Stepped and matched care: de juiste hulp krijgen op de juiste plaats, op het juiste moment en door
de juiste persoon (niet elke lijn doorlopen, maar direct naar het meest aangewezen niveau van hulp)
Eerstelijnspsychologische zorg is gericht op:
- Bevordering van de mentale gezondheid
- preventie van psychosociale problemen
- (Vroeg)detectie van en (vroege) psychologische interventie bij milde tot matige psychische
problemen
- Aanvullende basispsychologische zorg naast gespecialiseerde psychologische zorg bij ernstigere
problematieken
Eerstelijnspsychologische zorg focust op beide assen
Horizontaal: aan- of afwezigheid van psychische problematiek
Verticaal: positieve aspecten van geestelijke gezondheidszorg
(bv. veerkracht, sociaal netwerk, financiële situatie)
1
,Organisatie GGZ België omgekeerd in vergelijking met WHO-piramide
Nood aan verbreding van de basis van de piramide (vermaatschappelijking van de zorg)
Het public health perspectief als leidraad bij hervormingen in de geestelijke gezondheidszorg
-> werk met gezondheidsdoelstellingen en doe een systematische sturing van het beleid obv data in
een value based benadering
-> zet in op preventie, vroeginterventie en kinderen & jongeren
-> verleg de focus van één-op-één behandeling van psychische stoornissen naar het creëren van een
laagdrempelig groepsaanbod
-> focus op ‘vindplaatsen’ en installeer daar adequate interventies en gerichte zorgtoediening (bv. bij
huisarts, school, CLB)
-> bestrijd actief de hardnekkige mythes die echte verandering in de weg staan (bv. ‘psychiatrische
aandoeningen komen de laatste tijd vaker voor’)
Netwerk van hulpverlening
Vanuit de overheid dienen GGZ-diensten samen te werken in netwerken
Budget van de overheid gaat enkel naar deze netwerken
Bij kinderen en jongeren grote netwerken per provincie, bij volwassenen meer verspreid
2. Karakteristieken eerstelijnspsychologische zorg
Definitie eerstelijnspsychologie: De ELP is gericht op het verhogen van de zelfredzaamheid en
autonomie van de cliënt binnen zijn context en dichtbij huis. Het is een vroegtijdige, klinisch
psychologische begeleiding, generalistisch én kortdurend.
Opdrachten eerstelijnspsycholoog: vroegdetectie, vroeginterventie, oriëntatie (doorverwijzen naar
aangewezen hulpverlening), samenwerking (met huisarts, school, CLB, derde lijn…)
Finaliteiten eerstelijnspsychologische zorg: bevorderen GGZ, voorkomen GGZ-problemen, watchful
waiting (pas doorverwijzen bij grote impact van probleem), vroegtijdige interventie, remediëren
(aanpakken van klachten reeds aanwezig), stabiliseren (tot meer gespecialiseerde hulp beschikbaar
is), optimaliseren leeftijdskwaliteit, voorkomen van verslechtering, preventie van herval,
revalidatie/rehabilitatie (wanneer iemand uit tweede/derde lijn komt)
Profiel van eerstelijnspsycholoog:
- Opleiding master in de psychologie of pedagogische wetenschappen in het domein van de klinische
psychologie of klinische orthopedagogie
- Visum en erkenning als klinisch psycholoog/orthopedagoog
- Vertrouwd zijn met de klinische beelden van een brede waaier aan psychologische en psychiatrische
problematieken
- Expertise in eerstelijnspsychologisch assessment en interventies
2
,- Grondige kennis van de sociale kaart
- Vaardig in interdisciplinair communiceren en werken in geïntegreerd zorgnetwerk
3. Proces eerstelijnspsychologische zorg
3.1 Assessment
Assessment en interventie nauw verwerven met elkaar
Criteria:
- Bruikbaarheid voor ontwikkelen van hypothesen casusconceptualisatie (idee van wat er speelt)
- Gericht op inzicht factoren die mogelijks een rol spelen in de problematiek of een risico inhouden
voor verdere escalatie en degradatie van de mentale gezondheidszorgtoestand
- Gericht op het identificeren van de levenskwaliteit, de krachtbronnen, de waarden en levensdoelen
en de veerkracht van de persoon en zijn omgeving
- Gericht op het vaststellen van de factoren die van belang zijn om het gepaste zorgniveau voor een
patiënt en zijn problematieken te bepalen
- Bruikbaar zijn op vlak van duur en de modaliteiten afname
Methodieken:
- Open en semi-gestructureerde klinische gesprekken
- Screeningsvragenlijsten
- Vragenlijsten gericht op inschatting van de aard en de ernst van de problematiek
- Directe observatie of observatie obv audio-opnamen die de patiënt bereid is te delen
- Monitoring van de aspecten van het dagelijks leven (bv. logboek, applicaties)
3.2 Gezamenlijke casusconceptualisatie
Hypothese over de factoren die een rol spelen in de problematiek van de cliënt in zijn leefsituatie
In samenwerking met de cliënt
Verschillende modellen (bv. KOP-model)
3.3 Gedeelde besluitvorming
Finaliteiten: watchful waiting, opstarten eerstelijnspsychologische zorg, verwijzen gespecialiseerde
psychologische zorg, inschakelen andere professionelen…
Samen beslissen met de cliënt
3
, Eerstelijnspsychologische interventies:
- Relatie-opbouw (in beperkte tijd)
- De vraag verduidelijken/uitwerken
- Een werkbare dagelijkse realiteit proberen te installeren (dagstructuur opbouwen)
- Het streven naar/innemen van een meta-cognitieve positie tav de problemen (cliënt leren om op
een afstand naar zijn klachten te kijken)
- Gezamenlijke casusconceptualisatie maken
- Identificeren en mobiliseren van de veerkracht/krachten van de cliënt en zijn omgeving
- Informeren en psycho-educatie
- Keuze van werkbare doelen en van werkwijze om doelen te realiseren
- Probleem-oplossingsgerichte interventies
- Ontwikkelen van sociale/relationele vaardigheden
- Ontwikkelen van emotionele vaardigheden
- Herstellen/bevorderen van de communicatie tussen leden van de context
- Meta-interventies gericht op het proces van de basispsychologische zorg, de afsluiting en opvolging
- Shared decision making omtrent afsluiting/opvolging/verwijzing
- Lichaamsgerichte interventies
- Consultief werk
Eenheid van de behandeling: individueel, met leefcontext (vooral bij kinderen), in groep
Behandelmodaliteiten: face to face, online, blended care (face to face afwisselen met online)
4. Conventie eerstelijnspsychologische zorg
Stelling ‘jongeren tot 24 jaar kunnen gratis naar de psycholoog’
-> dit gaat enkel over geconventioneerde eerstelijnspsychologen
-> het grootste deel van de psychologen is niet geconventioneerd
-> een geconventioneerde psycholoog moet zich houden aan een aantal afspraken zoals het type van
zorg, het aantal sessies…
Conventie eerstelijnspsychologische zorg
4
