MONDZIEKTEN & MONDHEELKUNDE
H1: EMBRYOLOGIE VAN HET GELAAT
EXAMENVRAGEN:
2. Aandoeningen in de mond zichtbaar vooraleer elders zichtbaar
3. Definities: Schisis, Dysplasie, Stenose, Spleten, Dysostosis, Synostosis, Dyschondrosis
4. Pierre Robin sequentie
5. Wat wil je het liefst als kindje: geïsoleerde gehemelte schisis of een complete schisis
6. Vroegtijdige sluiting van de mid-palatinale sutuur
INLEIDING
TIJDSSCHAAL VAN CONCEPTIE TOT GEBOORTE
Prenatale tijdslijn:
bevruchting → blastocyst → embryo (3 à 4 weken) → foetus (9 à 10 weken) → nieuwgeborene/neonaat
Variabiliteit in #weken: ngl auteur en maatschappelijk beladen (‘abortus’)
EMBRYONALE PERIODE
1. Vroeg embryonale periode
• ≤17mm kop-stuitlengte
• Vormveranderingen embryo:
EMBRYOBLAST – week 2 ð 2 kiemlagen = bilaminaire schijf
- epiblast: 3 kiemlagen
- hypoblast: involutie
EMBRYO – week 3 ð 3 kiemlagen = gastrulatie
- ectoderm: vormt epidermis, zenuwstelsel, tanden, skelet gezicht
- endoderm: vormt GI en respiratoir stelsel
- mesoderm: vormt BW, spierweefsel, skelet lichaam
Laat embryonale periode
• ≥17 mm kop-stuiglengte
• Differentiatieprocessen in mesoderm Apicotomie = cortex bovenop wortelpunt onderbreken om ontsteking volledig
te verwijderen
1. Wortelamputa:e = volledige wortel tot op niveau van furca:e weggehaald (vnl bij molaren)
TERATOLOGIE = STUDIE GEBOORTEDEFECTEN
A. 0-2w: minder gevoelig voor spontane abortus
B. 3-8w: meest gevoelig om teratogene effecten op te lopen ~ORGANOGENESE
C. 9-38w: minder gevoelig voor ontstaan defecten
Vanaf week 8 zijn de grootste organen aangelegd → minder gevoelig voor zo’n stoffen
1
,ONTWIKKELING NOTOCHORD, NEURALE BUIS EN NEURALE LIJST
SIGNAALMOLECULEN
dag 15-18
• migratie prim noduscellen naar buccopharyngeale membraan → ontwikkeling notochordiale plaat
• vouwen notorchordiale plaat → vorming holle cilinder → vorming notochord
dag 19
• signalen naar ectoderm vanuit notochord → differentiatie ectoderm tot neuro-ectoderm
→ vorming neurale plaat
o.a. vorming sonic hedgehog (SHH)
a) Verloop sonic hedgehog signaling pathway (SHSP):
• Patched inactiveert smoothened
• Indien SHH aanwezig: binding aan patched → loslaten smoothened → activering genexpressie
• Binding cyclopamine aan smoothened → inhibitie SHSP
b) Secretie door notochord
• Bij regressie notochord: inactivatie status SHSP voor rest van leven
c) Functie
Vorming 1ste kieuwboog: via signalen voor symmetrie, patroonvorming en segmentatie
~bepaalt hoe ver ogen uit elkaar staan
d) Bij genmutaties of toxische medicatie
• Indien defect bij kinderen → holoprosencephalie =onvolledige splitsing prosencephalon •
Indien reactivatie SHSP bij volwassenen → kankerontwikkeling
vorming neurale groeve uit neuro-ectoderm → start invaginatie → vorming neurale buis
dag 20
Bij contact neurale groeve en ectoderm → vorming neurale lijst
(= groep cellen op grens tss neuraal en niet-neuraal ectoderm)
2
,dag 21
Neurale lijstcellen (NLC)
= pluripotente stamcellen
→ maken zich los van neurale groeve (ectorderm)
→ vormen neurale buis + celaggregaten van neurale lijst
NLC dragen bij tot:
• Dorsale hoorn
• Autonome ganglia
• BW van gelaat
• Craniofaciale skelet
• Gliale cellen
• Schwanncellen
• Medulle van de bijnier
• Tandbestanddelen (NIET glazuur)
Neurocristopathie = afwijking tijdens migratie van NLC tijdens embryogenese
→ bv. neuroblastoom, cleidocraniale dysplasie
24-25d
- sluiten van neuroporen + groei en differentiatie neurale buis → vorming CZS
- differentiatie mesoderm tot somietparen → vormen wervelkolom rond notochord
→ notochord verdwijnt
indien notochord persisteert → aanleiding tot vorming chordoma’s (kunnen later ontaarden)
ð Notochord en neurale lijst = tijdelijke structuren!
ZINTUIGEN EN ZENUWVORMING
Plakode
= verdikt ectoderm
→ plakoden vormen ganglia + zintuigen; neusplakode, lensplakode en gehoorplakode
Trigeminale plakode
• vormt sensorisch gedeelte van n. trigeminus + sensorisch deel ganglion van Gasser
• vormt sensorische neuronen (van huid, gelaat, kaakbeenderen en tanden)
3
, KIEUWBOGEN
EXAMENVRAGEN
- bespreek de spieren van de kieuwbogen
- bespreek de bezenuwing van de digastricus
- bespreek de zenuwen en arteries van de kieuwbogen
Mandibu
kieuwboog = mesenchymzwellingen die de voordarm flankeren,
bedekt met ectoderm aan buitenzijde en met endoderm aan binnenzijde
in totaal 5 kieuwbogen (1,2,3,4,6)
iedere kieuwboog heeft: craniale zenuw, kraakbeen, arterie
kieuwspleet = instulping ectoderm langs buitenkant
kieuwzak = instulping endoderm langs binnenkant
VOLLEDIG GELAAT
vorming uit faciale zwellingen:
- Frontonasale processi: voorhoofd
- Medionasale processi: middelste neus, filtrum, prim gehemelte
- Nasolaterale processi: neusvleugels
- Maxillaire processi: wangen, sec gehemelte, laterale bovenlip
- Mandibulaire processi: onderkaak, onderlip
4
