SAMENVATTING
INTERNATIONALE POLITIEK
SINDS 1945
vrijdag 16 februari 2024
Hoofdstuk 1: Het grote bondgenootschap tussen de
Grote Drie valt uit elkaar
1.1 Actualiteit - presidentsverkiezingen Indonesië, Israel
- Grootste eendaagsverkiezingen ter wereld met 200m kiezers
- Indonesië derde grootste democratie ter wereld met 280m inwoners
- Groiende economische macht in Zuidoost-Azië - ASEAN (Association of South-East
Asian Nations
- Prabowo Subianto won met 60% - verdenking van dictatuur - werkte onder Soeharto, en
- Dictatuur van Soeharto: 1968-1998 - tegen onafhankelijkheidsbewegingen, o.a.
Indonesië’s bezetting van Oost-Timor (Timor-Leste) in 1975-1999, waar Subianto
missies leidde (dit bestempeld door de VN als genocide) - voorbeeld: 1991 Santa Cruz
massacre
- Oost-Timor vroeger een kolonie van Portugal, na Anjerrevolutie kort onafhankelijk,
waarna de bezetting volgde
- Yasser Arafat - PLO-leider, Shimon Peres, Yitzhak Rabin - Nobelprijs voor de Vrede na de
Oslo-akkoorden
- Andere foto’s: Koreaanse Oorlog - 1950-53; Iraanse revolutie: aankomst Ayatollah
Khomeini in Teheran, 1979; Cubacrisis in oktober 1962 - Никита Хрущёв van de
Sovjetunie en J.F. Kennedy van de VS; Tianamenplein in China, 4 juni 1989; Михаил
Горбачёв еn Ronald Reagan bij ondertekening van het INF Treaty in 1987 - nucleaire
wapens
1.2 Ontstaan van het bondgenootschap tussen de grote drie
- Was vanaf het begin een fragile bondgenootschap tussen het VK, VS en USSR
- 22.06.41 operatie Barbarossa - Duitsland valt Sovjet-Unie binnen langs 3 fronten
tegelijkertijd - (Army Group North, Middle and South)
- Schending van Molotov-Ribbentrop pact (aug.1939) - die bevatte nog extra protocols
over de verdeling van de macht tussen Nazi-Duitsland en Sovjetunie in Oost-Europa en
vooral Polen
- Groot verrassingse ect brengt “Grote Drie” dichter bij elkaar
- Wie zijn the Big Three? - W.Churchill - Britse premier; F.D.Roosevelt - Amerikaanse
president, J.V.Stalin - secretaris-generaal van de Communistische Partij van de
Sovjetunie
- Barbarossa was een verassing qua:
- Timing, locatie voor Stalin - die tot het einde bleef grondsto en exproteren naar
Duitsland
1
ff ff
, - Gevolg voor Hitler - Brits-Sovjet akkoord wederzijdse steun in strijd tegen nazi-Duitsland,
geen wapenstilstands- of vredesakkoord afsluiten of onderhandelen zonder wederzijds
akkoord
- Lend Lease Act van de VS voor SU
- Stalin wou erover überhaupt niet horen, spionen konden het onder zware druk hem niet
vertellen - ook topgeneralen zoals Zhukov wisten het ook, Stalin ontkende het nog
steeds
- Barbarossa: 3 miljoen Duitse + Kroatische, Roemeense, Hongaarse troepen vallen
binnen, doel voor Hitler o.a.: grondsto en op Donbas en de steenkoolmijnen daar
1.3 De topontmoetingen
- Top van Casablanca: januari 1943
- Wie? FDR, Churchill en hun militaire top - ook de Gaulle -
- NIET Stalin - omwille van uitblijven opening 2de front + Slag om Stalingrad en de oorlog
volop aan de gang
- Agenda: bespreking van volgende stappen na verdrijven Duitsland uit Noord-Afrika
- Welke afspraken? akkoord over o ensief in Italië: toegave van FDR aan Churchill, FDR
wou in Frankrijk beginnen (dat gebeurde wel later)
- Eis voor onvoorwaardelijke overgave van asmogendheden: concept van FDR - geen
onderhandelingen en compromissen met DE, JP en IT - vernietiging van hun oorlogse
loso e
- Bedoeling: wegnemen elke vorm van een kiem om terug oorlog op te starten - ook
belangrijk signaal aan SU: vrees voor aparte regeling met de Duitsers
- Reacties: internationale verbazing - top en reis in grootste geheim - zeer sterke
pro lering van FDR en VS als nieuwe wereldmacht
- Stalin ziet de afspraken als gericht tegen Sovjetunie
- De Gaulle voelt zicht vernederd door FDR (op persoonlijk vlak niet goed, want FDR was
erg voor dekolonisatie, De Gaulle niet)
- Snel ontstaan van onduidelijkheid over betekenis van “onvoorwaardelijke overgave” (zie
latere discussie over overgave Japan) na verslaan van fascistisch regime van Mussolini
en Italië
- Betekenis: twee belangrijkste westerse democratieën kwamen samen om militaire
operaties te beramen tegen de Asmogendheden
- The Atlantic Charter: opgesteld en ondertekend door FDR en Churchill - augustus 1941
- 8 principes die de wereld na de overwinning op de nazis moesten sturen, o.a.:
- VS en VK hun doel was geen territoriale expansie
- Afbouwen van beperkingen op vrije handel
- Oprichten vereniging van alle naties
- Erkenning zelfbeschikkingsrecht van alle naties - verband met sterke nadruk FDR op
dekolonisatie
- Eerste blauwdruk op weg naar realisatie van “Great Design” van FDR voor naoorlogse
wereldorde
- Tijdens dit was de Slag om Stalingrad volop aan de gang - aug. 42 - feb. 43 - een
zekere keerpunt in 2de Wereldoorlog
- Wreedste veldslag in WOII - een van de meest gruwelijke veldslagen in modern
oorlogsgeschiedenis - Rattenkrieg - Sovjets kwamen volgens de Duitsers van overal,
zoals ratten
- Symbolisch belang: voor alle ellende en totale vernietiging van de hele oorlog
- Keerpunt: groeiend besef dat Nazi-Duitsland NIET onoverwinnelijk was
- Vanuit Sovjet/russisch perspectief: symbool van cruciale rol, die de Sovjetunie had
gespeeld tijdens het verslaan van Duitsland
- Tot op vandaag verheerlijking van heldenmoed in hedendaags rusland - voorbeeld:
standbeeld in Volgograd (na destalinisatie naam veranderd) - De Moederland roept
- WOII is een cruciale periode in Sovjet-russische collectieve geheugen
- Zeer hoge menselijke prijs betaald: ca 27 miljoen slachto ers
2
fi fi fi ff ff ff
, - Beleg van Leningrad: 2.5 jaar
- Een van de speerpunten in de nieuwe cultus van de “Grote Vaderlandse Oorlog” -
vergelijking met invasie van Napoleon, opnieuw de verheerlijking van heldenmoed
- Sovjetbevolking moest eigenlijk 2 oorlogen tegelijk voeren - tegen Hitlers troepen en de
terreur van het Stalinregime
- Invulling: Oekrainse luchtaanval-app, BRICS topontmoeting - Lula (BR), Xi Jinping (CN),
Ramaphosa (ZA), Modi (India), Lavrov (minister van Buitenlandse Zaken van rusland) -
Poetin niet vanwege een arrestatiebevel
- De Cairoconferentie: novermber 1943
- Wie? Churchill, FDR en Chiang Kai-shek (vertegenwoordiger van nationalistisch China)
- Opnieuw zonder Stalin - die liet Molotov ook niet afreizen omwille van reactie Japan: zie
link met Paci c War
- Context: net voor Teheranconferentie
- Afspraken: van Japan de notie van “onvoorwaardelijke overgave” eisen - daarom ook
China aanwezig, Second Sino-Japanese War volop aan de gang
- Japan moet na zijn nederlaag alle sinds 1894 veroverde gebieden teruggeven (o.a. Korea,
Manchuria, Formosa (hedendaags Taiwan))
- Schriftelijke belofte van Chiang Kai-shek om te blijven vechten tegen Japan
- Belangrijk - China wordt hier als een van de grootmachten erkend
- Afspraken Paci c War dus zonder Stalin gemaakt
1.4 Verdere topontmoetingen
- Top van Teheran: eind november begin December 1943
- Initiatief van FDR - dringende nood om Stalin te ontmoeten
- Stalins wrevel wegnemen - hem overtuigen dat er geen anti-SU front is
- Uitblijven van beloofde 2de front in Frankrijk
- Amerikaanse nood aan Sovjet-engagement in Japan
- FDR’s missie = de Sovjets aan boord krijgen voor het internationaal orgaan dat hij wil
creëren - USSR accepteert
- Publiciteitscampagne voor de grote 3 - ondanks onderlinge wantrouwen
- 4 “politiemannen” - US,UK,SU,China
- Afspraken:
- FDR en Churchill stemmen in met: Baltische staten bij SU; Nadruk op 2de front in
Normandië; Bessarabië + Königsberg bij SU
- Hertekende grenzen in Oost-Europa met blijvende gevolgen tot op dag van vandaag
- Stalin stemt in met: idee van VN en 4 politiemannen; onafhankelijkheid Finland (na
Winteroorlog groot deel Finland door Sovjets bezet - maar SU niet onoverwinnelijk,
invloed bij beslissing Hitler bij Barbarossa)
- Finlandisering: dreigende, grotere buurland en de gevolgen van dien die bij het
pragmatische buitenlandsbeleid dragen
- Tsang Kai-Sjek als leider van China - klap voor ideologisch verwante Mao
- China controle over noordelijke deel van Indochina
- Overwicht VS in politiekeregeling Paci c War
- Churchill aanvaardt: Nationalistisch China als 1 van de 4 politiemannen
- Ziet China als bedreiging voor Brits koloniaal imperium in Azië
- Toenemende dynamiek zichtbaar in de onderhandelingen: V.K. niet meer de
wereldmacht die het ooit was
- WOII levert 2 nieuwe grootmachten: V.S. en S.U.
- Spelen het onderhandelingsspel bikkelhard
- Ook besproken: Poolse kwestie, verschillende voorlopige afspraken die de nitief werden
vastgelegd op Jaltaconferentie
- Top van Moskou (4de Moskouconferentie): oktober 1944
- Initiatief van Churchill
3
fi fi fi fi
, - Waarom? snelle opmars van Rode Leger (bezetting Roemenië en Bulgarije); nood aan
afspraken met Stalin over Zuid-Oost Europa om Britse invloedzone in Balkan veilig te
stellen
- Quasi controle van communistische partizanen over platteland in Griekenland,
Joegoslavië en Albanië
- Voelt zich gesterkt door eerste successen na D-Day (6.6.1944)
- Front in Normandië door Sovjets beschouwd als poging on Rode Leger pas af te snijden
- Wie? Stalin (SU), Molotov (SU), Churchill (UK), Eden (UK) en Harriman (VS)
- Afspraken? Verdelingsakkoord« percentage-akkoord » tussen Stalin en Churchill
- Joegoslavië + Hongarije: 50/50 verdeling Westen/SU
- Roemenië en Bulgarije: grotendeels in Sovjetinvloedsfeer
- Griekenland: binnen Britse invloedssfeer
- Grote 3 beslist zomaar wat er gebeurt binnen die landen
- Gevolgen?
- Churchill groen licht voor Britse controle over Middellandse Zee
- FDR niet tevreden over dit akkoord, niet zijn visie op naoorlogse wereldorde
(dekoloniserende invloed)
- Stalin ziet akkoord als de nitieve naoorlogse regeling vs. FDR ziet het akkoord als
tijdelijke regeling
- Uitschakeling communisten in Griekenland, okt. ‘44: Stalin laat begaan, verwacht zelfde
houding in ‘zijn’ invloedssfeer - geen inmenging in elkaars invloedssfeer dus
- Stalin carte blanche in Centraal-Oost-Europa
- Conferentie van Jalta: 4-11.02.1945
- Context: ultieme nederlaag Duitsland in zicht
- Opvallend: De Big Three hebben elk hun eigen agenda met sterk onderling uiteenlopende
belangen
- Wie? Churchill, Stalin, FDR
- FDR wil Sovjetbelofte van oorlogsverklaring tegen Japan + regeling over de VN - maar is
niet in goede gezondheid
- Stalin wil compensatie: Eis $20 miljard schadevergoeding van Duitsland, eventueel door
wegslepen industrieel kapitaal uit Duitsland+ territoriale compensatie - Baltische staten
blijven bij de SU
- Afspraken:
- FDR aanvaardt:
- Belofte van een schadevergoeding door Duitsland
- SU krijgt de Koerillen van Japan als compensatie(aanslepend con ict tot op de dag van
vandaag)
- SU krijgt ook na 1905 verloren gebieden terug van Japan
- SU krijgt compensaties in China mits akkoord met TsjangKai-Tsjek
- Stalin aanvaardt:
- SU strijd tegen Japan (3 maand na Duitse capitulatie)
- Frankrijk als 4de bezettingsmacht in Duitsland (= verzoek van Churchill, ivm met
Europese samenwerking)
- 3 Sovjetzetels in Algemene Vergadering VN - BY,UA en SU zelf en de regeling over Polen
- Eindverklaring:
- Hoop dat de voorheen door Duitsland bezette gebieden over democratische instellingen
zullen beschikken
- Belofte om verkiezingen te organiseren in de bevrijde landen maar zonder afspraken rond
controlemechanisme
- Gevolg: in de door de SU bevrijde/bezette gebieden zullen er geen echte democratische
verkiezingen komen tot na de valvan de Berlijnse Muur
- Grote Drie beschouwen zichzelf als voogden van het bevrijdeEuropa en eigenen zichzelf
recht toe om zich in te mengen in de interne aangelegenheden op het continent
- Conferentie van Potsdam:
- Context: Duitsland is verslagen
4
fi fl
