Basisbegrippen van het recht
(prof Taelman)
-
Laura Haeck
2018-2019
1
, 1. RECHT
Recht bepaalt onze huidige samenleving, de huidige samenleving bepaalt ons recht
Recht zijn regels, maar niet alle regels zijn recht!!
Sociaal contract = afspraak, geen recht
Waarom?
Wie zwaait de plak? Hoe w° de regels bepaald?
Als zoiets precisieerbaar is kan je er een samenleving op baseren
- God (iets metafysisch, een medium)
- Wet van de sterkste
- ouderen
→ NIET rechtsgeldig (wel beetje gezag)
Vb. Rusland en de Krim
Vb. Brexit, …
Alternatieven voor recht
• Gewoonten – “socialisering” & sociale controle
• Morele of religieuze autoriteit
• Geweld/Macht
→ GEEN vormen van recht in onze samenleving (wel belangrijk)
“The time wherein men live without other security, than what their own strength, and their own invention shall furnis
them. …/… And the life of man, solitary, poor, nasty, brutish, and short.”
Thomas Hobbes (wat als er geen centraal gezag zou zijn?)
Algemeen
• Antwoord op maatschappelijke behoeften
• Instrument voor sociale controle en orde (recht = politiek)
• Een fundament van/voor een samenleving
• Vermijden/verminderen van transactiekosten (recht kost moeite, maar maakt dingen makkelijk)
• Rechtsregels zijn incentives (stuurt ons gedrag) voor “goed” gedrag en tegen “slecht” gedrag
• Demarcatie (scheiding) van vrijheid en verdeling
Technisch
• Kenmerken:
> Regel/Norm/Principe: abstract, voorspelbaar MOET abstract zijn! (anders discriminatie)
> Extern opgelegd
> Afdwingbaar recht heeft autoriteit nodig om afdwingbaar te zijn
≠ traditie, gewoontes, etiquette, afspraken, …
≠ “soft law” (ipv “hard law”) zie verder
2
, Zacht ipv hard
Soft law = ziet eruit als regel (recht) VERKLARING
Hard law = echt recht, afdwingbaar VERDRAG
→ soft law kan hard law worden
Vb. Klimaatbrij
Vb. Universele Verklaring Rechten van de Mens
Vb. Conventie van Genève
Conventie van Genève = Vluchtelingenverdrag. Ontstaan op 28 juli 1951. Het
Vluchtelingenverdrag werd ondertekend door 150 landen, waaronder België. Daarmee
beloofden deze landen iedereen te beschermen die in eigen land niet beschermd wordt. Op
basis van dit verdrag kan iemand erkend worden als vluchteling.
Recht is ook…
• Politiek: resultaat van ideologie & politieke processen
• Ethiek: gedreven door waardeoordelen
• Economie: omkadert en regelt (“institutioneel”)
• Geschiedenis: laat sporen na in het recht
• Psychologie: bij de toepassing en afdwinging
relatief vs. absoluut (absolute regels, maar men moet het recht relativeren (> keuze, politiek))
dynamisch vs. Statisch (vaste regels, maar ze evolueren)
→ REGELS ZIJN ZWART/WIT (obj) MAAR HET ZIJN WEL PERSONEN DIE ZE TOEPASSEN (subj)
Recht als wetenschap
• “Rechtsgeleerdheid”
> Specifieke methodes en regels
> Vast referentiekader
> Gemeenschappelijke begrippen
> Professionele beoefenaars
• Techniek van recht v. meta-reflectie over recht
Recht/Macht
• Welke rechten, van wie? (Eigendom)
• Wie vervolgt of handhaaft?
• Wie interpreteert?
• Wie verandert?
3
, 2. RECHTSSTAAT
Wet in formele zin = uitkomst van een juridisch proces
Wet in materiële zin = wet in generieke termen = algemene regel (natuurwetten)
De ‘staat’ = soeverein territorium
̶ BUPO = Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten
(International Covenant on Civil and Political Rights)
- VN-verdrag uit 1966
- Art 1
̶ Spaanse GW van 1978 (Franco dood in ’75)
“1. Spain is hereby established as a social and democratic State, subject to the rule of law, which
advocates as the highest values of its legal order, liberty, justice, equality and political pluralism.
2. National sovereignty is vested in the Spanish people, from whom emanate the powers of the State.
3. The political form of the Spanish State is that of a parliamentary monarchy.”
→ Catalonië >< Spanje
2 visies: - Catalonië → zelfbeschikking
- Spanje → soevereiniteit is Spaans niet Catalaans
Basisproblemen van de rechtsstaat
• Verhouding tussen recht en macht:
> Is het recht onderworpen aan de macht?
> Is de macht gebonden door recht?
> Domineert de staat het recht, of het recht de staat?
• Zijn recht en rechtsstaat meer dan regels ?
UITOEFENING VAN DE MACHT MOET LEGITIEM ZIJN (volgens de wet!)
Vb. Die Nürnberger beletje (Rassenwetten vd nazi’s) én Apartheid (Rassenwetten)
→ massamoord was juridisch onderbouwd!
Een rechtstaat zou dit moeten vermijden!
Vb. Grieken vergelijken Merkel met Hitler
→ > D had hen gedwongen te besparen + vluchtelingencrisis
‘Wir schaffen das, da bin ich fest davon überzeugt” → durft opstaan vd regels vd rechtsstaat
Vb. Rechtsstaat is infrastructuur van economie zonder economie geen welvaart
Vb. Rechtsstaat is iedereen gelijk! > Aristoteles (toen was iedereen wel enkel de mannen met geld), nu
geëvolueerd naar echt (bijna) iedereen
- 1215 Magna Carta → allemaal gelijk, allemaal vrij
“TO ALL FREE MEN OF OUR KINGDOM we have also granted, for us and our heirs for
ever, all the liberties written out below, to have and to keep for them and their heirs,
of us and our heirs” → all free men = iedereen
4
