Deze samenvatting bevat een overzicht van de slides en notities. De cursus is er niet in verwerkt aangezien exact hetzelfde gezegd wordt tijdens de les.
Algemene inleiding
1) Definitie
Materieel ≠ formeel strafrecht: = “het geheel van regels waardoor bepaalde gedragingen worden
strafbaar gesteld en gesanctioneerd” => bepaalt onder welke voorwaarden personen strafrechtelijk
verantwoordelijk kunnen gesteld worden
Misdrijven en straffen
o Boek I van Strafwet geeft basisprincipes en algemene beginselen van het strafrecht
(fundament)
o Boek II van Strafwet geeft overzicht van de ongewenste gedragingen waarvoor we
een misdrijf voorzien hebben en de daarop vastgestelde straffen
Strafrechtelijke verantwoordelijkheid
Algemene beginselen: poging, deelneming, daderschap, rechtvaardigingsgronden…
Toepasselijke sancties (soorten en toemeting)
Strafuitvoeringsrecht: tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancties en maatregelen
Doelstellingen strafrecht
Retrospectief (omdat persoon misdrijf heeft gepleegd): vergelding
Prospectief (om te vermijden naar de toekomst toe): preventie (algemeen/bijzonder)
Instrumenteel (actief wederopvoeden => op correcte manier terug deelnemen aan
maatschappij): resocialisatie
Economisch (om vermogensvoordeel van misdrijf bij dader weg te nemen en
vermogensnadeel bij slachtoffer te compenseren): herstel naar oorspronkelijke toestand
doelstelling kleurt invulling van de regels
2) Historisch overzicht
1. Archaïsch
Geen strafrecht (bestaat nog niet, eerder mix van godsdienstige en morele normen)
Primitieve maatschappij
Talio-recht = eigenrecht: men neemt het recht om conflict op te lossen in eigen handen
o Vergelding en verzoening
o Geen proportionaliteit: er is niet altijd duidelijkheid waarom er vijandigheid is tegen
leden van andere clan
o Recht van de sterkste
veiligheidsproblematiek = katalysator voor het ontstaan van idee van
overheidstussenkomst in de middeleeuwen
vinden we vandaag ook nog terug in hedendaagse samenlevingen
Privé-aangelegenheid: wraakneming wordt gedaan door slachtoffer tegen dader
Cfr. Albanië Reizen Waes: De Bloedwraak (na val van communisme) heeft terug bijzondere
plek gekregen in maatschappij
2. Middeleeuwen
Overheid, vorst als bemiddelaar die conflict uit handen van partijen neemt => wordt publieke
aangelegenheid tussen overheid en dader
1
, o Compositio = bloedgeld waarmee je de wraak kan afkopen (voorloper van
schadevergoeding)
aan slachtoffer
o Fredus = vredegeld waarmee je een vorst vergoedt (voorloper van geldboete)
aan overheid
Oud-Germaanse strafproces (accusatoir) = ritueel tweegevecht (dader en slachtoffer staan op
gelijke voet)
o Passieve rechter: rondreizende rechters voeren ‘enquête du pays’ uit: vroegen rond
om personen aan te duiden die van misdrijf verdacht werden
Voorloper moderne jury
Doel: nagaan van reputatie van beklaagde
o Infamia-procedure: status van persoon is doorslaggevend (bv. tussen dokter en
persoon van lagere sociale status)
o Irrationele bewijsvoering met godsbewijzen: irrationele experimenten worden
uitgevoerd (bv. laten verdrinken => bovendrijven = onschuldig; zinken = schuldig)
o Ongelijke en wrede straffen straffen (bv. handafhakking, vierendeling…): ook altijd in
het openbaar
Verandering dringt zich op (nood aan meer humane en eerlijke procedure)
o Minder ernstige misdrijven => civiel strafproces (accusatoire kenmerken)
Passieve rechter blijft: laat zich leiden door naam en faam of al dan niet
tussenkomst van God
Verdachte en OM op gelijke voet
Bewijzen van schuld en onschuld
o Ernstigste misdrijven => inquisitoire strafproces
Actieve rechter (die ook OM is !) die zelf op zoek gaat naar de waarheid
sommigen werden te actief en gebruiken foltertechnieken
Aanpassing bewijsvoering
Godsbewijzen verboden => strikte bewijsreglementering
Infamia vervangen door waarheidsvinding
Overmatige focus op bekentenis
o Aan de straffen veranderde niets: bleven wreed en ongelijk en waren willekeurig
3. Verlichting
Verlichtingsdenken
o Reageren tegen (ancien régime)
Willekeur van de rechters
Wrede onderzoeksmethoden
Wrede en ongelijke straffen
o Auteurs
Montesquieu verdedigt trias politica (scheiding der machten)
Locke – Rousseau: sociaal contract = fictief contract tussen burgers en
overheid: burgers geven deel van vrijheid af aan overheid + overheid belooft
zich niet te mengen in leven van burgers indien onnodig => overheid heeft
positieve beschermingsverplichting en negatieve onthoudingsverplichting
Beccaria: beklaagde moet tijd hebben om verdediging voor te bereiden +
tegenstander van doodstraf
Magna Charta strafrecht : brengt 3 belangrijke beginselen samen
2
, o Legaliteit : vereist juridische basis voor overheidsoptreden + affecteert het misdrijf,
de straf, de vervolging, de straftoemeting en de strafuitvoering
o Proportionaliteit : er moet een evenwicht zijn tussen de hoegrootheid van de daad
en de hoegrootheid van de reactie
o Subsidiariteit : inzetbaarheid van het strafrecht
=> burger moest beschermd worden tegen willekeurig overheidsoptreden
Franse revolutie
o “Revolutionair” strafrecht
o Code Lepeletier: MSR & FSR, jury
o Code Merlin: MSR, milde, proportionele, vaste straffen (geen ruimte voor
interpretatie)
wetboeken hebben geen lang leven geleid door Napoleon: wou eigen wetboeken
wetboeken formuleren antwoord op frustraties uit vorige tijdsvak: o.a. onbetrouwbare
en overactieve rondreizende rechter, onvoorspelbare en wrede straffen…
Codificaties van Napoleon
o Wetboek van Strafvordering van Napoleon: 1 van de minst geslaagde wetboeken van
Napoleon (onnauwkeurigheden, gecompliceerde terminologie…)
o Code pénal : zwaar, ‘proportioneel’ min-max (‘strafvork’: rechter krijgt
beoordelingsmarge)
~ Belgische onafhankelijkheid in 1830
4. Vandaag
Strafwetboek
o Ontwerp Haus, Nypels
o Commisies Châtel–D’Haenens en Legros zijn er niet in geslaagd om het wetboek in
zijn totaliteit te herzien
o Complementaire wetten => Nieuw Sociaal Verweer doet intrede (bv. verzachtende
omstandigheden, resocialisering van betrokkenen…)
o Wetsontwerp strafwetboek (boek I en boek II) door Commissie tot hervorming van
het strafrecht
o Het ad hoc wijzigen van strafbepalingen is nefast voor interne consistentie
Wetboek van Strafvordering (van Napoleon)
o Toevoeging voorafgaande titel in 1878: fundamentele bepalingen staan opgenomen
o Commissie Strafprocesrecht (Franchimont): voorstellen leidden tot meest ingrijpende
wetswijziging in Belgisch strafprocesrecht sinds Napoleon (wet Franchimont)
3) Theorieën over het strafrecht
Verschillende mogelijke functies van straf
Vergelding: dader sanctie opleggen die “pijn doet”, want straf moet onrecht vergoeden dat
door misdrijf werd veroorzaakt
Verzoening: leed dat door misdrijf is veroorzaakt, wordt “hersteld” => dader en slachtoffer
worden met elkaar verzoend (bv. bemiddeling)
Herstel van schade: herstelling van de door het misdrijf veroorzaakte leed
3
, Algemene preventie: afschrikkende werking (criminaliteit voorkomen)
Bijzondere preventie: leren om geen nieuwe misdrijven te plegen (preventieve werking)
Resocialisering: delinquent wordt weder aangepast => sociale re-integratie in samenleving
wordt mogelijk
1. Klassieke leer
Achtergrond
o Franse Revolutie, Belgische onafhankelijkheid en Belgisch Strafwetboek (ligt aan de
oorsprong van de meeste strafwetboeken die in 19 e E werden opgesteld)
o Code Lepelier (Montesqieu, Locke, Rousseau en Beccaria) en Code Merlin
o Is neerslag van ideeëngoed uit Verlichting (sociaal contract)
Vrij mensbeeld
o Wanneer iemand besluit om iets te doen wat niet mag, heeft die morele schuld
(heeft foute keuze gemaakt) => strafrechtelijk tussenkomen op basis van een morele
schuld
o Nullum crimen sine culpa
o Iedereen heeft de keuze tussen goed en kwaad
Schuld en straf: legaliteitsbeginsel: op voorhand is afgesproken welke straf gekoppeld is aan
welke gedraging (bepaald o.b.v. schade die aangericht is) => soort hiërarchische catalogus
o “De ernst van het misdrijf wordt bepaald door de schade die het aanricht” (bv.
gepoogd misdrijf wordt minder zwaar bestraft dan voltooid misdrijf)
o “De ernst van het misdrijf wordt bepaald door de schuld van de dader” (bv.
opzettelijk/onachtzaamheid…)
Geen vervolgingsbeleid: het is niet omdat je een misdrijf gepleegd hebt, dat
je voor de rechter komt
Geen appreciatie door de rechter: geen mogelijkheid om rekening te houden
met persoonlijke omstandigheden etc. (vaste straffen)
Strafuitvoering tot strafeinde: geen mogelijkheid tot vervroegde
invrijheidsstelling
Strafdoelen
o Vergelding: belangrijk omwille van de schending van het sociaal contract
o Algemene preventie: door kennis over straffen zal de vrijdenkende mens 2 keer
nadenken alvorens zelf feiten te plegen
o Bijzondere preventie: door ondergaan van de straf zal de vrijdenkende dader tot
inkeer komen en niet nogmaals zelf feiten plegen
preventie: keuzestrategieën van mensen beïnvloeden
2. Positivisme
Meer nadruk op empirische gegevens + inductieve redeneringswijze
Achtergrond
o Strafrecht heeft nood aan verwetenschappelijking
o Strafrecht wordt instrument waarmee een criminele politiek kan gevoerd worden
o Lombroso (persoonlijke kenmerken, ‘geboren misdadiger’), Ferri (sociale context),
internationale verenigingen, Lacasagne
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper louisevandendriessche. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,66. Je zit daarna nergens aan vast.
