Mevr. Schuermans
Verdieping in de ziekenhuishygiëne
,Inhoudsopgave
1 Wetgeving ......................................................................................................................................... 3
2 Ventilatie, bouw & transport .......................................................................................................... 10
2.1 Bouwen, verbouwen en technische werkzaamheden .......................................................... 10
2.2 Transport ............................................................................................................................... 12
2.3 Luchtkwaliteit en behandeling .............................................................................................. 13
3 Textiel en infectiepreventie ............................................................................................................ 18
4 Voedselvoorziening en HACCP ........................................................................................................ 25
4.1 Voedselvoorziening ............................................................................................................... 25
4.2 Hazard Analysis Critical Control Points (HACCP) ................................................................... 29
5 Outbreak management ................................................................................................................... 32
6 Inleiding tot de epidemiologie ........................................................................................................ 35
7 Kwaliteit van het infectiepreventie & IRIS ...................................................................................... 37
8 Kathetergeassocieerde bloedbaaninfecties.................................................................................... 40
9 Reiniging, ontsmetting en sterilisatie van endoscopen .................................................................. 45
10 Hygiëne in het operatiekwartier en de preventie van SSI .............................................................. 52
11 Katheter-gerelateerde urineweginfecties....................................................................................... 58
12 Preventie van luchtweginfecties ..................................................................................................... 67
13 Indicatoren, campagne & MO-onderzoek ...................................................................................... 73
Samenvatting Verdieping in de ziekenhuishygiëne 2
,1 Wetgeving
• In 1958 in de VS bleef het probleem van resistentie niet onopgemerkt → er moest iets komen
om stafylokokkeninfecties te bestrijden en voorkomen
• In 1958 is het de eerste keer dat een comité voor infectiepreventie werd opgericht in elk ZH om
infecties te bekijken en procedures te doen omdat de resistentie een probleem gaat zijn in de
volgende jaren gaat toenemen
• Internationaal (19/9/1972) → resolutie 31 van de Raad van Europa betreffende de ZHH
o Doel → reductie van ziekenhuisinfecties
▪ Zeer hoge kostprijs
▪ Veroudering populatie en toename van de vatbaarheid
▪ Complexe, invasieve therapieën
▪ Overconsumptie van AB, vals gevoel van veiligheid en resistentie-ontwikkeling
▪ Gebrek aan vorming van personeel
o Maatregelen voor de lidstaten
▪ Oprichting van een Comité ter bestrijding van infecties
▪ Ter voorkoming van verspreiding van micro-organismen
▪ Ter bevordering van de ziekenhuishygiëne
▪ Samenwerking met onderwijs en personeel
o → in 1972 werd deze aanbeveling overgenomen door de EU die de lidstaten verplichtte
om op nationaal niveau deze zaken uit te voeren → ZH-infecties moeten gereduceerd
worden en de EU verwacht een rapport na 5 jaar
• In 1972 waren er nationale erkenningsnormen en in 1974 heeft BE een aanvulling gemaakt op
het KB om te voldoen aan de maatregelen van EU
o De maatregelen die door het Comité genomen worden, zullen opgenomen worden in
een register waarbij inspecteurs Volksgezondheid deze kunnen bekijken
o Een comité voor ziekenhuishygiëne dient opgericht ter voorkoming en bestrijding van
infectie, belast met de volgende opdrachten:
▪ Toezicht uitoefenen op de verzorgingstechnieken en de afzonderingsmethoden
voor besmettelijke ziekten
▪ Richtlijnen uitwerken voor het huishoudelijk onderhoud der lokalen
▪ De bronnen van infectie op te sporen
▪ De regels vast te stellen aangaande de wijze van mededeling en toezicht over
gevallen van infectie bij patiënten en personeel
▪ Een gepaste opleiding aan het personeel ter verstrekken
• In 1975 werd een omzendbrief gestuurd die de ziekenhuizen herinnerde om een comité op te
richten en een register bij te houden
• In 1976 is er een ziekenhuisraad omtrent:
o Functieomschrijving geneesheer-hygiënist
o Omschrijving opleiding van geneesheer-hygiënist
o Functieomschrijving verpleegkundig-hygiënist
o Omschrijving opleiding van verpleegkundig-hygiënist
• Probleem was dat alles op papier stond, maar er geen structuur en geen verloning was en er
werd dus een evaluatie gedaan in 1980 en men zag dat het niet goed werkte → evaluatie van de
werking van het Comité door de Nationale Confederatie van Verzorgingsinstellingen
• In 1984 onderzoekt IHE/WIV/Sciensano de prevalentie van ziekenhuisinfecties
• In 1984 is er ook een prevalentiestudie omtrent het antibioticagebruik → te veel en te lang!
Samenvatting Verdieping in de ziekenhuishygiëne 3
, • In 1988 is het eerste KB omtrent ZHH gekomen dat de normen vastlegt
o 4 instanties: de hoofdgeneesheer, de geneesheer-ziekenhuishygiënist, de
verpleegkundig-ziekenhuishygiënist en het comité van ziekenhuishygiëne
o Functieomschrijving geneesheer-hygiënist
o Omschrijving opleiding van geneesheer-hygiënist
o Functieomschrijving verpleegkundig-hygiënist
o Omschrijving opleiding van verpleegkundig-hygiënist
o Samenstelling van het comité
o Taakomschrijving van het comité
o (taakomschrijving artsen en comité niet kennen, want er kwam een nieuw KB in 2007)
o Functies van VPK waren niet zo duidelijk terwijl dat van de arts en comité heel duidelijk
waren → maar als arts en comité niet werkten, was er een probleem voor de VPK want
zij kon niet werken zonder arts → een van de redenen waarom wet werd aangepast
• Financiering in 1988
o Nu werd financiering besproken en dit kwam op basis van een puntensysteem → er
werden punten gegeven op basis van aantal bedden en soort bedden → meer punten
voor heelkunde en IZ en minder voor psychiatrie
o De financiering is wel niet voldoende en werd herbekeken in 2000
• KB van 1988 beschreef dus veel, maar er is een uitbreiding gekomen voor apothekers en klinisch
biologen → deze deden al vaak de functie en er kwam een KB in 1991
• In 2002 is een KB gekomen dat de financiering van ZHH heeft gekoppeld aan de platformen →
elk ZH moet een vertegenwoordiger sturen naar die platformen sturen en dat is een voorwaarde
om financiering te bekomen (aanbevelingen Hoge Gezondheidsraad, Vlaams kwaliteitsdecreet)
• In 2003 → werd “tijdelijk” geschrapt, dus kunnen klinisch biologen en apothekers deze functie
sowieso uitvoeren zonder enige vorm van beperking die er vroeger wel was
• Analyse van de situatie tussen 1988 en 2007
o Het was tijd voor een analyse → men stelde vast dat team van ZHH meer en meer taken
en verantwoordelijkheden kregen:
▪ Toenemende taken en verantwoordelijkheden
▪ Toenemende (nood aan) professionalisering
▪ Nood aan meting van de resultaten – indicatoren en outcome
o Leidde tot nieuw beleidsplan in 2005 → Beleidsplan betreffende de reorganisatie van de
ziekenhuishygiëne in de Belgische instellingen” van het Federaal Platform voor
ziekenhuishygiëne 2005:
▪ Bepaling van de aard van de opdracht van de ziekenhuishygiëne
▪ Hiërarchische structuren en taakverdeling tussen de verschillende actoren
▪ Herbekijken van de Financiering
▪ Uiteindelijk doel: verbetering
▪ Advies van Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen
▪ Advies van Nationaal Verbond van Vlaamse Verpleegkundigen en
Vroedvrouwen (NVKVV)
Samenvatting Verdieping in de ziekenhuishygiëne 4
, • KB van 26 april 2007 → wijzigingen erkenningsnormen met betrekking tot ZHH
o Verandering betreffende werking en taken
o Bevorderen van de hygiëne = opdracht van hoofdgeneesheer, team, comité, hoofd
verpleegkundig departement
o Team = geneesheer en verpleegkundige
▪ Evenwaardig en nauw samenwerkend
▪ Coördinatie door de arts
▪ Operationele verantwoordelijkheid
▪ In overleg met, na rapportering aan en met eindverantwoordelijkheid van
hoofdgeneesheer en hoofd verpleegkundig departement
o Notie van team wordt voor het eerst geïntroduceerd →VPK kan nu zelf ook zelfstandig
werken zonder afhankelijk te zijn van een arts (na overleg)
o Dit KB is de dag van vandaag nog altijd geldig
o Samenstelling comité: directeur, team, ziekenhuisapotheker, microbioloog, hoofdarts,
directeur verpleegkundig departement, 3 artsen en 3 VPK
o Opdrachten van het team!!
▪ Ontwikkeling, implementatie en opvolging van beleid inzake:
• Standaardvoorzorgsmaatregelen ter preventie van overdracht van
besmettelijke kiemen (asepsie, handhygiëne, prikaccidenten, etc.)
• Isolatiemaatregelen
• Surveillance van ziekenhuisinfecties aan de hand van indicatoren (KB 19
juni 2007)
▪ Opzetten van een epidemiebeleid
▪ Opvolgen van de hygiëneaspecten bij ziekenhuis-activiteiten zoals
• Bouwen en verbouwen
• Activiteiten in het operatiekwartier en verloskwartier
• Aankoop van materialen
▪ Implementatie van officiële aanbevelingen (HGR, CDC, etc.)
▪ Uitwisseling van informatie en ervaring op niveau van regionale werkgroepen
▪ Opstelling van een algemeen strategisch plan, jaarlijks beleidsplan en
activiteitenverslag en jaarlijks verslag over de werking van het team
o Taken van het comité → heeft niet de operationele verantwoordelijkheid, maar is meer
organisatorisch van aard:
▪ Bespreken en goedkeuren van het algemeen strategisch plan, het jaarlijks
beleidsplan en het jaarverslag van de activiteiten en de werking van het team
▪ Bespreking en goedkeuring van de budgetten
▪ Coördineren van het toewijzen van opdrachten betreffende:
• Sterilisatie
• Antibioticumbeleid
• Richtlijnen rond voedingshygiëne, afval, linnenverdeling
• Het opstellen van reglement van inwendige orde voor de
operatieafdeling, de bevallingsafdeling en evt. risicodiensten
▪ Min 4 vergaderingen per jaar
▪ Aanduiden van een voorzitter
Samenvatting Verdieping in de ziekenhuishygiëne 5
, o Opleidingsvoorwaarden
▪ Verpleegkundige
• Universitair niveau, bachelor en master met specifieke opleiding
ziekenhuisinfecties (preventie en controle, microbiologische en
infectiologische aspecten, epidemiologische aspecten en wetgeving)
• Verworven rechten en overgangsperiode van 5 jaar
▪ Arts/apotheker klinisch bioloog
• Specifieke opleiding (preventie en controle, microbiologische en
infectiologische aspecten, epidemiologische aspecten, wetgeving en
antimicrobiële middelen en antibioticumbeleid)
• Master na master
o Aanbevelingen die niet vertaald werden in erkenningsnormen maar als waardevol
beschouwd worden
▪ Uitbreiding van het team met administratieve en technische krachten tot een
structuur van ziekenhuisdienst
▪ Uitbouw van netwerk van referentie-verpleegkundigen
• Taak → doorgeven info, evaluatie van noden en motivatie van collega’s
• Voorwaarden → opleiding en ondersteuning door
hoofdverpleegkundigen en dienst ziekenhuishygiëne
• Zijn niet verplicht, want zijn niet opgenomen in KB
o Wijziging van de financiering
▪ Voor alle acute, categorale en psychiatrische ziekenhuizen ongeacht het aantal
bedden → ook voor kleine instelling moet een arts en VPK aanwezig zijn
▪ Minimale bestaffing van de teams in instellingen met minimum 150 bedden
o Toezicht op de nosocomiale infecties vanaf 1 juli 2007 verplicht
▪ Verplicht
• MRSA volgens het WIV protocol
• ZH-brede septicemie
• Multiresistente gramnegatieven
• Kwaliteitsindicatoren
▪ + één naar keuze:
• C. difficile of VRE
• Pneumoniae en bacteriemieën op IZ
• Postoperatieve wondinfecties
• Kwaliteitsindicatoren → deze registreren is verplicht
▪ Voor elke vestigingsplaats
▪ Financiering: 12,970€ - 11,064€ (WIV) → je krijgt 30 000 euro om deze te
registreren maar Sciensano krijgt ongeveer 12 000 euro om die verwerking te
doen, wat dus zorgt dat je niet heel veel meer overhoudt
▪ Er zijn OST → outbreak support teams die het ZH helpen wanneer er een
uitbraak op een afdeling is
Samenvatting Verdieping in de ziekenhuishygiëne 6
, • 2011 → haalbaarheidsstudie rapport door Federaal platform, BAPCOC en WIV/Sciensano
o Doelstellingen:
▪ Evaluatie van de impact van het ZHH beleid op nationaal vlak ten behoeve van
de beleidsmakers
▪ Beoordelen van de kwaliteit van elk ziekenhuis (accountability) door evaluatie
van de middelen en de geleverde inspanningen van elk ziekenhuis in de strijd
tegen zorg-gerelateerde infecties
▪ Verbeteren van de kwaliteit op ziekenhuisniveau door ziekenhuizen aan te
moedigen hun activiteiten en resultaten te meten en te verbeteren
o Uiteindelijk doel → prioriteiten stellen en implementeren (aanzetten tot acties) van
strategieën en interventies ter preventie van ziekenhuisinfecties teneinde de
zorgkwaliteit in ziekenhuizen te verbeteren
o Veel aandacht voor public disclosure, transparantie
o Keuze van dynamische indicatoren (flexibel in functie van evoluties, trends en nieuwe
uitdagingen)
o Groot probleem met de indicatoren dat er geen validatie is → wat je invult is dat ook
wel effectief gedaan?, sommige ZH gingen van rood naar groen qua score in een jaar →
dus hoe betrouwbaar zijn die cijfers, maar met valsspelen bereik je niets en je schiet in
je eigen voet als ziekenhuis
o Nieuw lastenboek
▪ Kwaliteit bevorderen van programma’s van infectiepreventie en -controle (IPC)
▪ Kans bieden om te groeien, meer dynamisch, kans om een visie te ontwikkelen
en prioriteiten vast te leggen voor 3 jaar.
▪ Niet de bedoeling om ziekenhuizen met elkaar te vergelijken of te ranken
▪ Kennis delen om te verbeteren
▪ Geaggregeerde info van nationale cijfers aanbieden aan overheid en publiek
• Laatste evoluties in de wetgeving
o AB resistentie is alleen maar erger geworden → in 2021 heeft EU gezegd hoe slecht het
is en dat men echt moet werken tegen resistentie
o ECDC heeft een assessmenttool ontwikkelt gebaseerd op vragenlijsten, observaties, etc.
en zijn de lidstaten afgegaan → het rapport voor België was niet zo goed, maar hun
steekproef was dan ook heel klein
▪ Conclusies ECDC rapport voor België in 2017
• MRSA daalt maar multiresistente gramnegatieven zoals CRE en NDM
(New-Delhi metallo beta-lactamase) nemen toe
• Humaan antibioticagebruik (DDD/1000 inwoners ) > EU gemiddelde
• Antibiotic stewardship (restrictieve lijst, stoporders, switch,..) mager
▪ Aanbevelingen
• Herziening van de BAPCOC structuur en governance
• Nationaal Actie Plan opstellen
• Meer aandacht voor Carbapenem-resistant Enterobacterales (CRE)
• Infectiepreventie versterken (aantal VTE, HH campagne, vaccinatie)
• Promotie van EB-voorschrift richtlijnen (elektronische ondersteuning)
• Erkenning van de infectiologie
• Verhogen van de impact van de medische microbiologie
• Sensibiliseringscampagnes rond antibioticagebruik
• Opleiding voorzien in antimicrobial resistance (AMR) en AB stewardship
Samenvatting Verdieping in de ziekenhuishygiëne 7
, o In 2021 → Belgisch nationaal actieplan "One World One health" (1W1H) voor de
bestrijding van antimicrobiële resistentie (AMR)
▪ Dankzij Covid zijn de acties wel opgeschoven
▪ Structuur van de one governance
• Alles begint bij de interministeriële conferentie (IMC) volksgezondheid
→ stuurt alles aan
• Evaluaties → wetenschappelijk raad met kenniscentrum, hoge
volksgezondheidsraad
• Beslissingen → coördinatieraad → betrokken bij AMR governance
• 3 sectorale stuurgroepen → mens, planeet en dieren → roze pijler is
voor ons van toepassing
• 1 transversaal stuurgroep
• Werkgroepen
o ZHH geneeskunde
o FAGG
o Sciensano
o → vallen onder human pijler en worden geleidt door de
Belgische Commissie voor de Coördinatie van het
Antibioticabeleid (BABCOC = Belgian Antibiotic Policy
Coordination Committee)
o Acties 2021-2022
▪ Antibiotica en het FAGG
• Essentiele AB
• Terugbetalingsmodaliteiten
▪ Surveillance en data van Sciensano
▪ Specifiek voor ons
• Evaluatie van de antibiotica beleidsgroepen
• Keuze van de indicatoren die zullen opgenomen worden in de P4P (pay
for performance) → op basis van bepaalde indicatoren zal extra
financiering gegeven worden
• Intervisie van HOST in oktober/november gepland
• Peer-audits tussen ziekenhuizen om ingevoerde gegevens te
controleren (validatie)
Samenvatting Verdieping in de ziekenhuishygiëne 8
, o Hospital Outbreak Support Team (HOST) proefproject van het FOD (april 2021)
▪ Aanbevelingen van ECDC → jullie zijn onderbestaft als teams van ZHH + covid
crisis → mogelijks hebben we overgerapporteerd maar het bleek dat dat WZC
niet goed voorbereid waren voor pandemie
▪ Opstart van HOST-project → proefproject om teams ZHH te versterken in het
ZH, maar ook heel extramuraal voor WZC, het is multidisciplinair
▪ De term hospital is dus minder goed gekozen
▪ HOST zal bijdragen aan:
• De versterking van de infectiepreventie en -controle (IPC)
• Beter gebruik van infectiewerende middelen (antimicrobial stewardship,
AMS) en de klinische farmacie in verband met infectiologie
▪ Er werd geopteerd om geld te geven op netwerkniveau om zo samenwerking te
bevorderen → samenwerking tussen ziekenhuizen en transversale en
transmurale aanpak
▪ Het moet leiden tot een integratie met lokale infectiepreventiediensten, grotere
budgetten en teams, meer professionaliteit en opdracht hebben om op
netwerkniveau te werken en transmuraal (doelstellingen niet kennen)
o Pay for performance (P4P)
▪ Doel is kwaliteit van zorg in de algemene ziekenhuizen te meten, te evalueren
en te belonen op basis van een selectie van kwaliteitsindicatoren en de
ziekenhuizen te stimuleren de resultaten intern te analyseren en verbeteracties
te ondernemen
▪ Belang van nosocomiale infecties en AMR
▪ “Om dit actieplan nog te versterken, wordt de uitbreiding van het P4P
programma vanaf 2023 gericht op het bestrijden van antibiotica resistentie en
het voorkomen van nosocomiale infecties. Concreet betekent dit dat het voor
het P4P gereserveerde gedeelte van het BFM budget slechts aan het ziekenhuis
toegekend wordt indien het ziekenhuis de vooropgestelde kwaliteitsindicatoren
rond nosocomiale infecties (zoals katheter gerelateerde sepsis, postoperatieve
wondinfecties of ventilator acquired pneumonia) haalt.”
Samenvatting Verdieping in de ziekenhuishygiëne 9
