Etiologische criminologie
Hoofdstuk 1: Inleidende bedenkingen over criminologie en etiologie
1. Waar houdt de etiologische criminologie zich mee bezig?
- Centraal = ‘Aetia’ + ‘logos’ oorzaken van ‘criminaliteit’. In dit handboek
‘regelovertredend gedrag’
- Criminologie als wetenschap
- Sutherland: historisch belangrijke definitie (3 componenten)
1) De sociologische studie van het wetgevende proces
2) De sociologie van de criminaliteit (het breken van strafwetten of de sociale
psychologie van de regelovertreder)
3) De sociologie van de straf en strafsystemen
“The term criminology, refers to all scholary, scientific and professional knowledge
concerning (1) the explanation, (2) the prevention, (3) control and (4) treatment of
crime and delinquency, offenders and victims, (5) including the measurement and (6)
detection of crime, (7) legislation and (8) the practice of criminal law, and law
enforcement judicial, and correctional systems.”
ð Door ESC = European Society of Criminology
ð Gesticht in 2000
ð 2019: jaarlijks congress georganiseerd door UGent
- Criminologie is dus de wetenschap die zich bezig houdt met de besturing van
het misdrijf, de dader, het slachtofffer en de maatschappelijke reacties daarop
- Misdrijven zijn handelingen die door het strafrecht strafbaar zijn gesteld à
strafrechtelijke definitie
2. Criminaliteit als bewegend doelwit?
- Wat is een bewegend doelwit?
- Waarom is criminaliteit een bewegend doelwit?
- Hoeft dit problematisch te zijn?
- Juristen en historici: tot stand komen en afschaffen van (straf)rechtelijke
regels. Inbreuk tegen juridische regels (gelden in een specifieke context-
gebonden jurisdictie
- Biologen en psychologen: genetische, moleculaire en psychologische
achtergronden van (individuele) daders. Stress en stresshormoonsysteem.
Persoonlijkheid. Antisociaal gedrag.
- Sociologen en culturele antropologen: strucurele en culturele condities in
samenlevingen en criminaliteit + maatschappelijke reactie. Deviantie.
- (Straf)rechtjuristen: toepassing van (straf)rechtsregels (Code Pénal). Strafbaar
gesteld gedrag
, - Penologen: de uitvoering van straffen (t.o.v diegene die strafwet heeft
overtreden). Strafbaar gesteld gedrag
- Evolutionaire biologen, -psychologen, - criminologen:
o 1) Altruïsme- en coöperatiefalen 2) Gevolg van geëvolueerde modules
3) Gevolg van maladaptieve kenmerken
o Wijzen op adaptieve kenmerken van conformiteit
o Stellen zich vragen over hoe niet-adaptieve kenmerken in stand
gehouden worden (bijproducten en maladaptaties)
§ G. Williams/ R. Dawkins: zelfzuchtige genentheorie
§ Hamilton: verwantenselectie
§ R. Trivers: wederkerig altruïsme
§ R. Alexander: indirecte wederkerigheid
§ H. Gintis: indirecte wederkerigheid + straffen
- Over definities is al (te) veel inkt gevloeid
- Vele criminaliteitsdefinities werden al gegeven, steeds tussen uitersten
o ‘Normaal’ versus ‘abnormaal’. Statistisch, medisch, maatschappelijk
aanvaard,..
o ‘Consensusvisie’ versus ‘conflictvisie’. Is ‘meerderheid +1’ een
consensus?
Fishbeins onderscheid tussen crimineel gedrag en antisociaal gedrag
Crimineel gedrag Antisociaal gedrag
Is niet altijd offensief voor iedereen Wordt door de meeste individuen als
offensief gezien
Kan slachtofferloze misdrijven inhouden
Omvat geen slachtofferloze delicten
Is steeds een inbreuk op een strafwet
Is vaak maar niet altijd strafbaar onder
Kan adaptief en normaal zijn volgens de strafwet
evolutiepsychologen
Is niet normaal en wordt als niet-
adaptief gezien vanuit de
evolutiepsychologie
- Criminaliteit = objectwetenschap. Objecten kunnen vanuit veel invalshoeken
bestudeerd worden…
- Opgelet met naturalistische en moralistische fout!!!
o Naturalistische fout = wanneer iemand denkt dat omdat iets natuurlijk
is, het ook goed of juist is. M.a.w. mensen maken de fout om aan te
nemen dat wat ‘is’ ook ‘zou moeten zijn’
o Moralistische fout = wanneer iemand denk dat omdat iets goed of juist
is, het ook natuurlijk is. M.a.w., mensen maken de fout om aan te
nemen dat wat ‘zou moeten zijn’ ook ‘is’
, - De etiologie is geïntereseerd in oorzaken van handelingen die een vorm van
regelovertreding inhouden
- Hedendaagse etiologie hanteert vaak (straf)rechtelijke definities, hedendaags
prototype: de definitie van Per-Olof H. Wikström
1) Een handeling
2) Die een overtreding inhoudt
3) Van een wet (legaliteitsbeginsel-nullum crimen sine lege)
4) En waartegen een officiële maatschappelijke reactie volgt
DUS: criminaliteit = een bijzondere vorm van morele regelovertreding (“moral rule
breaking”)
- Strafrechtelijke definities kunnen eng of breed zijn
- Er zijn kritieken op een te enge strafrechtelijke definitie:
1) Wat is de ‘essentie’ van de handeling? Handeling of inactie?
2) Geografische en temporele verschillen (bv. Heksenvervolging in de
Middeleeuwen)
3) Schadelijk gedrag wordt niet altijd bestraft!
4) Strafrechtelijke definitie weerspiegelt niet de opvatting van alle burgers
5) Wat met ‘slachtofferloze criminaliteit’?
Is dit nu problematisch voor de etiologie? Ja maar, niet echt,..
- De kritiek is overroepen, hoewel juist vanuit historisch oogpunt
- Etiologisch onderzoek doen = compromissen sluiten tussen wenselijke en
haalbare
-
- Criminaliteitsdefinities i.f.v. levensloop!
- Het einde van het consensus- en conflictdebat?
, Consensusperspectief
- E. Durkheim: onderscheid tussen misdrijven die indruisen tegen
basisbewustzijn (vrije universeel en stabiel) versus hoger bewustzijn (minder
universeel en stabiel)
Conflictperspectief
Mala in se = zijn daden die van nature slecht en verkeerd zijn. Iedereen begrijpt dat
deze dingen fout zijn, ongeacht de regels of wetten. Het gaat hier om daden die
moreel verwerpelijk zijn
- Vb. Moord, diefstal, verkrachting
Mala in prohibita = zijn daden die alleen verkeerd zijn omdat er een wet of regel is die
zegt dat ze niet mogen. Deze daden zijn niet van nature slecht, maar worden als
verkeerd beschouwd omdat de samenleving het zo heeft bepaald
- Vb. Parkeerboetes, snelheidslimieten overtreden
- ‘Sociale schadelijkheid’: gaat over hoe bepaalde acties de samenleving of
groep schaden
- Verzoeningspoging van R. Agnew: ‘Blameworthy harms, condemned by the
public, sanctioned by the state’.
1) Blameworthy harms (schadelijke daden die de schuld verdienen): dit zijn
dingen die mensen doen die duidelijk verkeerd zijn, zoals liegen of stelen.
Mensen die dit doen, verdienen de schuld
