Sociale Psychologie
H1: Inleiding
We starten met een eerste kennismaking met de sociale psychologie.
1.1 De mens is een sociaal dier
Iedereen is een beetje amateurpsycholoog. We observeren anderen continu en
analyseren hun gedrag, om vervolgens te voorspellen hoe iemand zich zal gedragen.
→ sociaalpsychologische thema’s komen vaak in de media.
→ nadenken over onszelf in relatie tot anderen = overschouwen sociale context.
In essentie is dat waar sociale psychologie over gaat: kijken naar gedragingen van
mensen in interactie met anderen.
1.2 Definitie van sociale psychologie en verwante disciplines
Sociale psychologie is de wetenschappelijke studie naar de wijze waarop gedachten,
gevoelens, motivaties en gedragingen van mensen beïnvloed worden door de
aanwezigheid van anderen en hoe wij zelf een invloed uitoefenen op hoe andere
personen denken, voelen en zich gedragen.
→ gaat dus over de continue beïnvloeding door sociale omgeving.
Enkel wanneer we het ‘innerlijk’ van actoren begrijpen, kunnen we correcte uitspraken
doen over ‘wat mensen drijft’.
→ ‘innerlijk’ = cognitieve, affectieve en motivationele processen.
→ ‘het sociale’ = sociale invloed van anderen op individuele functioneren.
→ ook invloed door niet-sociale factoren (bv. hitte ∩ agressie).
De Newcomb study, onder leiding van Theodor Newcomb, onderzocht de relatie tussen
politieke oriëntatie en de intelligentie/opleiding.
→ bevordert participatie aan hoger onderwijs de politiek progressieve houdingen?
→ vrouwelijke studentes aan Bennington College (= liberale sfeer) uit gegoede milieus.
→ progressiever gedurende de tijd, afhankelijk van binding met schoolomgeving.
→ bleef aanwezig na studietijd.
Sociale psychologie is nauw verwant aan twee andere disciplines.
→ sociologie: studie van groepsfactoren (bv. SES, nationaliteit, etnische achtergrond, …).
→ via multilevel analyses wordt nagegaan of de verbanden tussen variabelen op het
individuele niveau mee bepaald worden door variabelen gemeten op het
collectieve niveau.
→ persoonlijkheidspsychologie: studie van stabiele verschillen tussen individuen over
situaties heen.
→ meer focus op cross-individuele en -situationele consistentie ↔ situatiespecifiek.
MAURO PAUWELS 1
, Sociale Psychologie
Tussen persoonlijkheids- en sociale psychologen vond vroeger een paradigmastrijd
plaats. Inmiddels kwamen beide stromingen tot inzicht dat ze samen sterker staan.
→ situationisten versus dispositionisten.
→ sterke invloed van interactionisme: dynamische wisselwerking tussen dispositie en
situatie (situatie bepaalt dispositionele uitingen).
→ zwakke situaties ∩ dispositie grotere rol want geen strenge norm (bv. wachtzaal).
→ sterke situaties ∩ minder grote rol voor persoonlijkheid door sterkere invloed door
situatie (bv. stilte in aula).
Daarnaast zijn er nog enkele domeinen die input kunnen bieden aan de sociale
psychologie of een afzetgebied vormen.
→ klinische psychologie: personen met psychische problemen begrijpen en behandelen.
→ cognitieve psychologie: bestudeert mentale processen m.b.t. informatieverwerking.
→ arbeids- en organisatiepsychologie: bestudeert mens in relatie tot werk(organisatie).
Zoals reeds vermeld werkt huidig onderzoek vaak op multilevel-niveau. Ze
combineren dus verschillende onderzoeksdomeinen.
→ effect van situatie kan afhankelijk zijn van persoonlijkheid, persoonlijkheid van sociale
categorie en sociale categorie van situatie.
Een welbekende vertekening in de sociale perceptie is de terugblikvertekening.
→ = neiging van mensen om te overdrijven in de mate waarin ze bepaalde
uitkomsten konden voorspellen, nadat deze uitkomsten in de feiten optraden.
1.3.1 De geschiedenis van de sociale psychologie – het begin (1880 – 1935)
Gustave Le Bon breidde het sociologische perspectief uitgebreid naar het individu met
zijn werk Psychologie des Foules. Hij bekeek de massa als onnozelaars.
→ hoe gedraagt individu als lid van de massa zich binnen bepaalde sociale context?
→ zocht naar relatie tussen deelname aan geweld en individu.
→ massa bezorgt individu gevoel van anonimiteit, waardoor die
verantwoordelijkheidszin verliest.
Maximillien Ringelmann voerde de eerste onderzoeken uit (∩ prestaties van mensen in
groep). Daarnaast schreven wat anderen ook handboeken. De opvattingen van Floyd
Allport, te lezen in zijn handboek, worden daarbij algemeen aanvaard.
→ experiment als geprefereerde wetenschappelijke methode voor inzichtverwerving.
1.3.2 De geschiedenis van de sociale psychologie – bevestiging (1936 – 1960)
De Tweede Wereldoorlog en de brutaliteit van het naziregime zorgde voor de
doorbraak van de sociale psychologie. Men stelde zich vragen bij de oorzaken voor de
conformiteit, het autoritarisme, genocide en andere zaken.
→ exodus van wetenschappers naar VSA met o.a. Adorno en Fromm.
MAURO PAUWELS 2
, Sociale Psychologie
De vader van de sociale psychologie is Kurt Lewin, hij bepaalt de grondbeginselen
door te stellen dat ons gedrag bepaald wordt door hoe we de wereld waarnemen en
interpreteren en dat ons gedrag een functie is van de interactie tussen persoon en
omgeving.
→ geen actie zonder onderzoek, geen onderzoek zonder actie (toepassing).
→ vindt evenwicht tussen twee dominante strekkingen: psychoanalyse en behaviorisme.
→ voor fundamenteel én toegepast onderzoek (toetsen van hypothesen ↔ oplossen).
Enkele belangrijke auteurs en hun bijdragen tot de sociale psychologie in de jaren 1950.
Wetenschapper Bijdrage
Theodor Adorno The Authoritarian Personality
Gordon Allport The Nature of Prejudice
Solomon Asch Conformiteit en persoonsperceptie
Leon Festinger Sociale vergelijkingstheorie en cognitieve
dissonantietheorie
Fritz Heider Attributietheorie en balanstheorie
Carl Hovland Attitudes en persuasieve communicatie.
Harol Kelley Attributietheorie
1.3.3 De geschiedenis van de sociale psychologie – groei + debat (1960 – 1975)
Sociale psychologie wordt op steeds meer domeinen toegepast en bestudeerd (bv.
stress en agressie). Echter verliepen de zestiger jaren zeer tumultueus.
→ ook debat over ethisch onderzoek voeren (laboresultaten veralgemenen?).
→ veel mannelijke onderzoekers.
1.3.4 De geschiedenis van de sociale psychologie – pluralisme (1975 – heden)
Dit is de periode van het methodologisch en inhoudelijk pluralisme. Er werd
multimethodisch gewerkt en inhoudelijk bestonden zowel ‘koele’ als ‘hete’
perspectieven.
→ sociale cognitie: hoe we informatie over onszelf waarnemen, onthouden en
interpreteren (= ‘koel’, cognitie heeft invloed op gedragingen).
→ ook ‘hete’ perspectieven, meer gericht op emotie en motivatie als determinanten
voor cognities en gedrag.
→ benaderingen werden geïntegreerd (bv. dissonantietheorie).
Internationalisering van sociale psychologie: Europa en Azië springen mee op trein.
MAURO PAUWELS 3
, Sociale Psychologie
1.4 Sociale psychologie in de 21ste eeuw
De technologische innovatie van de laatste jaren biedt de sociale psychologie nog meer
handvaten.
→ hersenonderzoek via nieuwe beeldvormingstechnieken – sociale neurowetenschap.
Uiteraard speelt het internet een gigantische rol. Er is een sterke evolutie geweest in de
manier waarop informatie verworven wordt en hoe met elkaar gecommuniceerd wordt.
→ steeds meer gegevens beschikbaar door grote digitale voetafdruk.
Door de vigerende globalisering, waarbij de wereld meer en meer één dorp wordt, wordt
ook grote aandacht geschonken aan sociaal-culturele perspectieven.
→ cross-cultureel onderzoek: zijn bevindingen valide voor verschillende mensen uit
verschillende culturen?
→ multi-cultureel onderzoek: zijn bevindingen valide voor verschillende mensen uit
raciale en etnische groepen binnen één cultuur?
De laatste jaren doet men binnen de sociale psychologie aan sterke zelfevaluatie.
→ open science: openheid, transparantie en repliceerbaarheid hoog in vaandel.
→ consolidatie van bestaande onderzoeken via Registered Replication Reports.
MAURO PAUWELS 4
H1: Inleiding
We starten met een eerste kennismaking met de sociale psychologie.
1.1 De mens is een sociaal dier
Iedereen is een beetje amateurpsycholoog. We observeren anderen continu en
analyseren hun gedrag, om vervolgens te voorspellen hoe iemand zich zal gedragen.
→ sociaalpsychologische thema’s komen vaak in de media.
→ nadenken over onszelf in relatie tot anderen = overschouwen sociale context.
In essentie is dat waar sociale psychologie over gaat: kijken naar gedragingen van
mensen in interactie met anderen.
1.2 Definitie van sociale psychologie en verwante disciplines
Sociale psychologie is de wetenschappelijke studie naar de wijze waarop gedachten,
gevoelens, motivaties en gedragingen van mensen beïnvloed worden door de
aanwezigheid van anderen en hoe wij zelf een invloed uitoefenen op hoe andere
personen denken, voelen en zich gedragen.
→ gaat dus over de continue beïnvloeding door sociale omgeving.
Enkel wanneer we het ‘innerlijk’ van actoren begrijpen, kunnen we correcte uitspraken
doen over ‘wat mensen drijft’.
→ ‘innerlijk’ = cognitieve, affectieve en motivationele processen.
→ ‘het sociale’ = sociale invloed van anderen op individuele functioneren.
→ ook invloed door niet-sociale factoren (bv. hitte ∩ agressie).
De Newcomb study, onder leiding van Theodor Newcomb, onderzocht de relatie tussen
politieke oriëntatie en de intelligentie/opleiding.
→ bevordert participatie aan hoger onderwijs de politiek progressieve houdingen?
→ vrouwelijke studentes aan Bennington College (= liberale sfeer) uit gegoede milieus.
→ progressiever gedurende de tijd, afhankelijk van binding met schoolomgeving.
→ bleef aanwezig na studietijd.
Sociale psychologie is nauw verwant aan twee andere disciplines.
→ sociologie: studie van groepsfactoren (bv. SES, nationaliteit, etnische achtergrond, …).
→ via multilevel analyses wordt nagegaan of de verbanden tussen variabelen op het
individuele niveau mee bepaald worden door variabelen gemeten op het
collectieve niveau.
→ persoonlijkheidspsychologie: studie van stabiele verschillen tussen individuen over
situaties heen.
→ meer focus op cross-individuele en -situationele consistentie ↔ situatiespecifiek.
MAURO PAUWELS 1
, Sociale Psychologie
Tussen persoonlijkheids- en sociale psychologen vond vroeger een paradigmastrijd
plaats. Inmiddels kwamen beide stromingen tot inzicht dat ze samen sterker staan.
→ situationisten versus dispositionisten.
→ sterke invloed van interactionisme: dynamische wisselwerking tussen dispositie en
situatie (situatie bepaalt dispositionele uitingen).
→ zwakke situaties ∩ dispositie grotere rol want geen strenge norm (bv. wachtzaal).
→ sterke situaties ∩ minder grote rol voor persoonlijkheid door sterkere invloed door
situatie (bv. stilte in aula).
Daarnaast zijn er nog enkele domeinen die input kunnen bieden aan de sociale
psychologie of een afzetgebied vormen.
→ klinische psychologie: personen met psychische problemen begrijpen en behandelen.
→ cognitieve psychologie: bestudeert mentale processen m.b.t. informatieverwerking.
→ arbeids- en organisatiepsychologie: bestudeert mens in relatie tot werk(organisatie).
Zoals reeds vermeld werkt huidig onderzoek vaak op multilevel-niveau. Ze
combineren dus verschillende onderzoeksdomeinen.
→ effect van situatie kan afhankelijk zijn van persoonlijkheid, persoonlijkheid van sociale
categorie en sociale categorie van situatie.
Een welbekende vertekening in de sociale perceptie is de terugblikvertekening.
→ = neiging van mensen om te overdrijven in de mate waarin ze bepaalde
uitkomsten konden voorspellen, nadat deze uitkomsten in de feiten optraden.
1.3.1 De geschiedenis van de sociale psychologie – het begin (1880 – 1935)
Gustave Le Bon breidde het sociologische perspectief uitgebreid naar het individu met
zijn werk Psychologie des Foules. Hij bekeek de massa als onnozelaars.
→ hoe gedraagt individu als lid van de massa zich binnen bepaalde sociale context?
→ zocht naar relatie tussen deelname aan geweld en individu.
→ massa bezorgt individu gevoel van anonimiteit, waardoor die
verantwoordelijkheidszin verliest.
Maximillien Ringelmann voerde de eerste onderzoeken uit (∩ prestaties van mensen in
groep). Daarnaast schreven wat anderen ook handboeken. De opvattingen van Floyd
Allport, te lezen in zijn handboek, worden daarbij algemeen aanvaard.
→ experiment als geprefereerde wetenschappelijke methode voor inzichtverwerving.
1.3.2 De geschiedenis van de sociale psychologie – bevestiging (1936 – 1960)
De Tweede Wereldoorlog en de brutaliteit van het naziregime zorgde voor de
doorbraak van de sociale psychologie. Men stelde zich vragen bij de oorzaken voor de
conformiteit, het autoritarisme, genocide en andere zaken.
→ exodus van wetenschappers naar VSA met o.a. Adorno en Fromm.
MAURO PAUWELS 2
, Sociale Psychologie
De vader van de sociale psychologie is Kurt Lewin, hij bepaalt de grondbeginselen
door te stellen dat ons gedrag bepaald wordt door hoe we de wereld waarnemen en
interpreteren en dat ons gedrag een functie is van de interactie tussen persoon en
omgeving.
→ geen actie zonder onderzoek, geen onderzoek zonder actie (toepassing).
→ vindt evenwicht tussen twee dominante strekkingen: psychoanalyse en behaviorisme.
→ voor fundamenteel én toegepast onderzoek (toetsen van hypothesen ↔ oplossen).
Enkele belangrijke auteurs en hun bijdragen tot de sociale psychologie in de jaren 1950.
Wetenschapper Bijdrage
Theodor Adorno The Authoritarian Personality
Gordon Allport The Nature of Prejudice
Solomon Asch Conformiteit en persoonsperceptie
Leon Festinger Sociale vergelijkingstheorie en cognitieve
dissonantietheorie
Fritz Heider Attributietheorie en balanstheorie
Carl Hovland Attitudes en persuasieve communicatie.
Harol Kelley Attributietheorie
1.3.3 De geschiedenis van de sociale psychologie – groei + debat (1960 – 1975)
Sociale psychologie wordt op steeds meer domeinen toegepast en bestudeerd (bv.
stress en agressie). Echter verliepen de zestiger jaren zeer tumultueus.
→ ook debat over ethisch onderzoek voeren (laboresultaten veralgemenen?).
→ veel mannelijke onderzoekers.
1.3.4 De geschiedenis van de sociale psychologie – pluralisme (1975 – heden)
Dit is de periode van het methodologisch en inhoudelijk pluralisme. Er werd
multimethodisch gewerkt en inhoudelijk bestonden zowel ‘koele’ als ‘hete’
perspectieven.
→ sociale cognitie: hoe we informatie over onszelf waarnemen, onthouden en
interpreteren (= ‘koel’, cognitie heeft invloed op gedragingen).
→ ook ‘hete’ perspectieven, meer gericht op emotie en motivatie als determinanten
voor cognities en gedrag.
→ benaderingen werden geïntegreerd (bv. dissonantietheorie).
Internationalisering van sociale psychologie: Europa en Azië springen mee op trein.
MAURO PAUWELS 3
, Sociale Psychologie
1.4 Sociale psychologie in de 21ste eeuw
De technologische innovatie van de laatste jaren biedt de sociale psychologie nog meer
handvaten.
→ hersenonderzoek via nieuwe beeldvormingstechnieken – sociale neurowetenschap.
Uiteraard speelt het internet een gigantische rol. Er is een sterke evolutie geweest in de
manier waarop informatie verworven wordt en hoe met elkaar gecommuniceerd wordt.
→ steeds meer gegevens beschikbaar door grote digitale voetafdruk.
Door de vigerende globalisering, waarbij de wereld meer en meer één dorp wordt, wordt
ook grote aandacht geschonken aan sociaal-culturele perspectieven.
→ cross-cultureel onderzoek: zijn bevindingen valide voor verschillende mensen uit
verschillende culturen?
→ multi-cultureel onderzoek: zijn bevindingen valide voor verschillende mensen uit
raciale en etnische groepen binnen één cultuur?
De laatste jaren doet men binnen de sociale psychologie aan sterke zelfevaluatie.
→ open science: openheid, transparantie en repliceerbaarheid hoog in vaandel.
→ consolidatie van bestaande onderzoeken via Registered Replication Reports.
MAURO PAUWELS 4
