DE ONTWIKKELING VAN DE CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE
Enkele belangrijke grondleggers: psychologie heeft vooral Duitse roots
William Stern:
• Duitse Joodse academicus, gevlucht van Duitsland naar VS.
• ‘psychologie of testimony’: onderzoek naar de feilbaarheid van het geheugen van getuigen.
• IQ en mental age (herinneringen)
• stage of mocked crimes: experiment waarbij hij in zijn lessen een misdrijf in scene zetten om te kijken
naar de waarneming van de studenten. Daaruit bleek dat niet elke waarneming altijd juist werd
beschreven. Bv. ruzie vooraan in de les nabootsen, na afloop vragen wat er gebeurt is. De verklaringen
waren niet hetzelfde.
• Vooral in de VS invloed
Hugo Münsterberg:
• Duitse grondlegger.
• Hij probeerde te claimen dat hij de grondlegger was maar heeft vooral voortgebouwd op William
Stern. Maar erkende dit niet. Maar heeft toch een grote impact gehad.
• Witness stand: Hij was heel kritisch over Hoe magistraten en juristen besluitvorming en
strafprocedures.
• ‘Psychologie tegen het recht’ -> defensieve justitie
• Vooral in VS invloed
Franz von Liszt:
• Moderne strafrechtssysteem (integratie heel belangrijk)
• Bedenker van geïntegreerde strafrechtswetenschap.
• Criminologie mag je niet herleiden tot een empirie, je moet de band blijven houden met andere
disciplines. (in relatie zien met andere disciplines bv psychologie.)
• Deed ook onderzoek over hoe bepaalde fenomenen zich gingen uiten in het strafrechtsysteem.
Hans Gross:
• Grondlegger van EU
• Hij was een strafrechtscriminoloog.
• Boek: aandacht voor oorzaken van crimineel gedrag (criminologische psychologie).
• Aandacht voor diegene die een rol spelen bij van besluitvorming ban strafrechters;
• Aandacht voor psychologische mechanismen
• Impact waarnemingen in strafprocedures en impact op verklaringen van getuigen.
Gustav Aschaffenburg:
• Een Duitse psychiater
• Grondlegger in EU. Invloedrijk.
• Was de eerste die effectief ging kijken naar de psychologische kant van criminelen
• Zijn werk ging over: motivaties, persoonlijkheidskenmerken en omgevingsinvloeden die kunnen leiden
tot crimineel gedrag
De Leuvense traditie
Louis Braffort: geen psychologisch onderzoek. Maar heeft ervoor gezorgd dat psychologie een deel uit maakt
van de richting criminologie. Hij heeft die richting het programma gemaakt. In frans toen nog. Hij was jurist en
stond Belgen bij die werden bezet door de Duitsers. Hij wou de opleiding afmaken hij heeft die school
opgericht.
,WO2. Hij is blijven voor vechten voor die opleiding en uiteindelijk is hij overleden omdat hij niet wou vluchten in
de oorlog. Tien dagen voor de bevrijding.
Etienne Degreff: hij volgde op. Hij had een psychologische achtergrond. Hij deed onderzoek naar
psychologische verklaringen. Vooral inzichten in de ontwikkelingspsychologie. Zijn specialiteit was plegen van
passionele moorden. Criminogene. Analyse wat iemand net voor de misdrijf heeft gedaan en gedacht.
René Dallaert: arts en psychiater en opvoedkunde. Focus op pedagogische en psychiatrische. Werkzaam in
psychiatrie. Hij benaderde het niet individueel zoals de andere. Aandacht voor een globaler beeld. Aandacht
voor de situatie waarin men leeft en opgroeit. Vrij klinische insteek. Statistisch voorspellen.
Steven De Batselier: actief in jaren 70. Opkomst van kritische criminologie. Geen klinisch, geen statistische en
kwantitatieve methode. Meer kijken naar het achterliggende. Meer beschrijvend. Weg van het klinisch beeld.
Men moet verklaren aan de hand van de omgeving. Financiële problemen, labeling. Hoe wij als maatschappij
daarmee omgaan.
Transgenders was strafbaar toen. En hij nodigde een transgender uit om zijn ervaring te komen vertellen tegen
de studenten. Ging kijken naar de beleving
Johan Goethals: belangrijke bijdrage. Handboek geschreven. Pleitte voor een geïntegreerde benadering en
onderzoek waarom mensen stoppen met criminaliteit en waarom sommige mensen niet.
Verschillende vormen van binnen de criminologie toegepaste psychologie
Er is geen eenduidigheid is over het onderscheid tussen psychologie en recht. Je hebt verschillende
deeldomeinen met andere nadruk. Internationale gemeenschap
Forensische psychologie: alle vormen van psychologie die worden toegepast in juridisch context. Iets enger
bekijken: meer sub domein uit klinisch standpunt. Individuele zaken. Toegepast op risicotaxatie;
toerekeningsvatbaar van dader.
Rechtspsychologie: nog breder; wisselwerking psychologie en recht. Nadruk op optreden besluitvorming en
kwaliteit van bewijs. Vooral op strafprocedures. Kan ook wel in andere zaken zoals burgerlijke zaken. Of
asielprocedures. Focus vooral op strafrecht. Groepsniveau
Investigative psychologie: complexer. Hangt tussen domeinen in. Gaat over het inzetten van opsporen van
misdrijven en d. daderprofilering. Op basis van kenmerken van misdrijf wie de mogelijke dader zou kunnen zijn.
Hoe zijn de misdrijven gepleegd, seriemoordenaar; verbanden leggen tussen de misdrijven om zo in het hoofd
van de dader te kijken. Welke leeftijdscategorie, man/vrouw?
Inzichten van de criminologische psychologie zijn nodig om inzichten te hebben over de kenmerken van de
daders. Ze kunnen de daders op sporen door in hun hoofd te kunnen kijken.
Police psychology: psychologische inzichten worden gebruikt om te beslissen of mensen geschikt zijn om bij
de politie te komen werken. Screenings over de selectie bij politie mensen. Weinig discussie hierover.
Criminologische psychology: gefocust op in
de berechtingsfase, gevangeniswezen.
Gefocust op de ambten, hun werk. Wat doet
gevangenisstraf met het welzijn van de
gedetineerde. Rehabilitatie; inschatting
hierover maken. (risicotaxatie). Inzicht nodig in
waarom mensen misdrijven plegen
(criminologische psychologie). Ook kennis van
forensische nodig.
Correctional psychology: correctionele
instellingen (bv. gevangenissen, gesloten
,instellingen). Alle inzichten die in zo een context kunnen spelen. Wat is er nodig om terug in de maatschappij
deel te kunnen nemen?
Schema: individueel of algemeen niveau (bepaalde type personen)
A. Focus op daders (heeft misdrijf gepleegd) en verdachten (vermoede dat deze de dader is) en strafrecht.
Strafrechtelijke zaken: geen andere procedures. Dit is de focus in alle domeinen
B. Slachtoffers behoren ook tot hun domein. Criminologische psychologie focust zich hier niet op. Deze
zijn niet beperkt tot strafrechtelijke context. Kan ook gaan over burgerlijke zaken en jeugdzorgzaken
C. Focus op groepsniveau. Gaat uit van de enge betekenis van forensische psychologie: individuele zaken
D. Politionele autoriteiten: specifieke focus op politieambtenaren, verhoren, focus verdachte, hoe
selecteren van bewijs. Deel van de rechtspsychologie.
WAT IS CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE ?
• Geen haarscherp afgelijnde discipline
• Raakvlakken en overlap met aanverwante disciplines
• Geen eenduidigheid, maar wel enkele gemene delers
o Focus op plegers en verdachten van crimineel gedrag
o Verklaringen voor het plegen van crimineel gedrag
o Hoe met plegers en verdachten moet worden omgegaan in het strafrechtspleging
• Welke factoren dragen bij tot crimineel gedrag?
• Hoe kunnen we crimineel gedrag verminderen?
• Waarom zijn er verschillen tussen mensen/periode/landen/plaatsen/.. op vlak van crimineel gedrag?
Misdaadpleger: we weten zeker dat hij/zij de daad heeft gepleegd, maar niemand is echt een pleger tot die
juridisch schuldig bevonden is
Verdachte: iemand waarvan we denken dat hij/zij de daad heeft gepleegd, maar we zijn niet zeker
CRIMINALITEIT , AFWIJKEND GEDRAG EN DE STRAFBAARSTELLING ERVAN ALS REFERENTIEKADER VOOR DE
CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE
• Geen eenduidigheid
• Dynamisch en evolutief: inpakt hoe we onderzoek moeten interpreteren, wat vinden we
strafbaar/afwijkend
• Mala in se vs. mala prohibita: gedrag dat we in de grond van het gedrag afwijkend/slecht vinden? Welk
gedrag gaan we door de wet verbieden
• Gedrag op verschillende manier te benaderen:
o Recht
o Moraal
o Sociaal
o Psychologisch
• Niet statisch, maar een sociaal construct afhankelijk van plaats en tijd
o Deviant gedrag: afwijkend gedrag, vinden we niet oke
o Antisociaal gedrag: afwijkend gedrag, vinden we niet prettig
o Crimineel gedrag: “intentionele handelingen die schade berokkenen en veroordeeld worden
door de omgeving en/of gestraft worden door de staat.”
VERKLARINGSMODELLEN VOOR CRIMINALITEIT
, - van eenzijdige verklaringsmodellen…
- … naar geïntegreerde verklaringsmodellen voor crimineel gedrag
- complex samenspel van factoren
- bio psychosociaal verklaringsmodel voor criminaliteit
- bv: Blackburn, Andrews & Bonta, Durrant, Hollin, Hewitt, (Eysenck)
- Erkenning van de interactie (en overlap) tussen nature & nurture
BIOLOGISCHE FACTOREN
De aandacht voor biologische verklaringen: uitgangspunten
• Op zoek naar link tussen specifieke biologische kenmerken van plegers van crimineel gedrag .
• Ultieme doel: voorkomen, beperken en/of stoppen van crimineel gedrag inzicht in (vaak medische)
interventies: als we de oorzaak weten, kunnen we ermee aan de slag en het proberen te remediëren.
We leren verschillende soorten interventies kennen. We kunnen hier aandacht aan besteden. Het gaat
vaak om medische interventies. Bv. behandeling, medicatie, …
• Geboren criminelen en appels en bomen: kunnen we spreken van geboren criminelen. JA
• Casus: Jeffrey Landrigan: er zijn voorbeelden van criminele families. Jeffrey Landrigan is een
moordenaar en hij kende zijn vader niet. En zijn vader was ook een crimineel net zoals zijn grootvader. Er
zijn dus blijkbaar wel erfelijke factoren.
• Bv. tweeling: een tweeling zijn alle twee veroordeeld met moord + hebben hetzelfde wapen gebruikt, dit
was NIET afgesproken EN ze kenden elkaar NIET, dit doet ons nadenken over wat de verschillende
aandelen zijn van de verschillende menswetenschappen.
Een lange, controversiële traditie met aandacht voor biologische verklaringen
• Niet onomstreden: eerst dachten ze enkel te verklaren door biologie. Het is gemakkelijker dat het alles
of niets is.
• Problemen met causaliteit en correlatie: het is niet evident om daar op te focussen. Het is moeilijk om
causaliteit te vinden. Het kan toeval zijn.
• Neurobiologische factoren wel aanvaard als relevant perspectief: gaat heel lang terug, kijken naar
uiterlijke kenmerken
o Een testje 2D:4D ratio = handtest: ringvinger + wijsvinger (kleiner): grotere kans op criminaliteit
(meer testosteron)
U ITERLIJKE KENMERKEN
Lombroso (1876)
• Atavisme & l’uomo delinquente: hij deed heel veel onderzoek naar skeletten, schedels van criminelen
om zo een verband te zoeken tussen uiterlijke kenmerken en criminaliteit. Voor hem bestond er de
geboren misdadiger. (Gaan er primitiever uitzien)
• Plegers van criminaliteit: primitiever evolutiestadium: Ze waren nog niet volledig mee geëvolueerd.
• Herkenbare primitieve uiterlijke kenmerken (gelijkend op Neanderthalers)
Bertillon (1879-1880)
• Geïnspireerd door Lombroso
• Antropometrie
o Onderdeel van antropologie
o Bestuderen van kenmerken van het menselijk lichaam (Hoofd en lichaam meten & Littekens)
