Dit is een beknopte samenvatting van rechtspsychologie op basis van de colleges van professor Vanderhallen. Ik heb hiermee in eerste zit een goed resultaat behaald.
Rechtspsychologie
Hoofdstuk 1. Recht en psychologie
1. Inleiding
Recht als sociaal systeem om het gedrag van individuen, in interactie, te regelen.
Psychologie als studie van het menselijk gedrag en interacties.
Rechtspsychologie heeft twee taken:
1) Studie van het recht als gedragstechnologie.
2) Studie van het gedrag dat onder invloed van het recht staat.
Hoe gedrag gereguleerd moet worden en hoe het gedrag verklaren en verbeteren.
Gedragsregulerend systeem.
Overeenkomst tussen rechtspsychologie en recht is de studie van het individueel gedrag en
de studie van concrete casussen.
Maar ook verschillen:
- Recht: normatief, prescriptief systeem.
- Psychologie: voornamelijk descriptief.
Daar waar het recht gedrag gaat voorschrijven, wilt de psychologie het gedrag verklaren.
- Maar: het juridisch systeem is niet enkel gericht op hoe een toestand hoort te zijn, maar
ook hoe deze bereikt kan worden.
o Psychologisch onderzoek levert resultaten op die aantonen dat met bepaalde
middelen bepaalde toestanden niet gerealiseerde worden.
Rechtspsychologie als toegepaste psychologie toepasbaar op alle rechtstakken, maar wordt
beperkt tot voornamelijk het strafrecht.
- Historisch bepaald.
- Vraag naar rechtspsychologische inzichten en de vragen de rechtspsychologen zichzelf
stellen -> interesses onderzoekers.
Rechtspsychologie vs. forensische psychologie.
- Daar waar de rechtspsychologie onderzoeksgerelateerd is en buiten het rechtssysteem
staat, is de forensische psychologie ingebed in het rechtssysteem.
- Rechtspsychologie: cognitieve en sociale psychologie.
- Forensische psychologie: klinische psychologie.
2. Geschiedenis van de rechtspsychologie
Grondleggers:
- William Stern: geheugenonderzoek -> getuigen.
- Start van rechtspsychologie in Nederland in 1909 met het experiment van Simon van der
Aa: vechtpartij collegezaal -> feilbaarheid van getuigen.
o Er sluipen fouten in de verklaringen van getuigen.
Mock-crime = misdrijf dat in scène wordt gezet om de accuraatheid van
verklaringen na te gaan.
Later ook herkenningstesten en werd er ook gefocust op ander personen.
o Eerder gelijkaardige experimenten in Berlijn en Genève.
- Eerste toepassingsgebied: getuigen.
Na een stilte kwam er vanaf de jaren ’70 een heropleving van de rechtspsychologie.
- Sindsdien is de rechtspsychologie booming business.
Start van tijdschriften, verenigingen en conferenties.
1
, Inmiddels zijn er naast psychologie ook andere hulpwetenschappen ontstaan met recht als
prefix -> rechtsfilosofie, rechtseconomie, rechtssociologie, …
- Het onderscheid met deze disciplines is duidelijk.
Rechtspsychologie vs. forensische psychologie:
- Empirische studie van fenomenen in het recht, inclusief de toepassing in individuele
gevallen.
- Opleiding/bijscholing advocatuur, magistratuur, politie vs. individueel klinisch
psychologisch werk in het recht.
o Psychologen zijn werkzaam in het juridisch bedrijf.
Rechtspsychologisch onderzoek is voornamelijk een experimenteel design.
Academische inbedding van de rechtspsychologie:
- Oudste: faculteit rechten van UA.
- Verder ook aan de KUL.
- Nederland: VU Amsterdam, Erasmus Universiteit Rotterdam en de Universiteit
Maastricht.
3. Recht en psychologie: een paar apart
Haney maakt een onderscheid tussen drie manieren waarop recht en psychologie zich tot
elkaar kunnen verhouden:
1) Psychologie in het recht: toepassing van psychologische inzichten in de context van het
rechtssysteem bedoeld, zoals het horen van een psycholoog als deskundige.
- In deze verhouding neemt het recht de bovenhand, aangezien het initiatief wordt
genomen door de rechterlijke instantie.
o Psychologie staat slechts ten dienste van het rechtssysteem en opereert binnen
de context van dat systeem.
o De psychologische inzichten betekenen echter geen verandering voor het
rechtssysteem en zullen slechts uitzonderlijk aanleiding geven tot grondige
hervormingen van het rechtsstelsel.
- Het risico bestaat dat juristen slechts die info uitkiezen die gunstig is voor zijn cliënt,
waardoor een vertekend beeld wordt gegeven van psychologisch datamateriaal.
2) Psychologie en het recht: hier staan de disciplines naast elkaar.
- Psychologische theorieën en onderzoeksmethoden worden toegepast op het
rechtssysteem, waardoor nieuwe inzichten in de werking van de rechtspleging worden
verkregen.
o Dit kan gebeuren door psychologische onderzoeksmethoden toe te passen
binnen het rechtssysteem.
- Doordat psychologie en recht worden beschouwd als twee afzonderlijke disciplines die
elkaar aanvullen, kan de psychologie verandering teweeg brengen in de rechtspleging en
als basis dienen voor het beleid.
3) Psychologie van het recht: nadruk op psychologie en wordt een abstractie gemaakt van
het recht als onderzoeksobject.
- Het recht wordt louter beschouwd als een manier om een bepaald gedrag te verkrijgen of
te sturen.
- De belangrijke vraag in dit kader is waarom mensen gehoorzamen aan het recht en welke
maatschappelijke percepties er bestaan over het rechtssysteem.
2
, 4. Mensvisie
Mensvisie in de psychologie en het recht is nog nooit meer gelijkend geweest als in deze tijd.
- Lange tijd heel verschillend geweest, waardoor het recht en psychologie elkaar niet
konden vinden.
Recht: wet schrijft individuele waarden-geladen gedragsregels voor die een potentieel
afdwingbare naleving impliceren + vrije wil en intentie.
- Intentie: je hebt een doel voor ogen als je een bepaalde handeling stelt.
Relatie recht en psychologie -> mensvisie.
- Zijn doorheen de basisperspectieven geëvolueerd.
4.1. Behaviorisme
Behavioristen bestudeerden de relatie tussen observeerbare omgevingsstimuli en
observeerbaar gedrag.
- Interne psychische processen werden uit de behavioristische psychologie gebannen.
- Waardenvrij.
- Geen intentie en vrije wil bij interne psychische processen ≠ het object van hun studies.
De mens komt op de wereld als tabula rasa.
Gedragsreacties worden verklaard door leerprocessen.
- Alle gedragingen worden gezien als ketens van reflexen: S-R -> orthodoxe behaviorisme.
- Leerproces = conditionering:
o Klassieke conditionering: geconditioneerde reflex.
o Operante conditionering: trial and error: op welke wijze geven
gedragsconsequenties aanleiding tot gedragsverandering.
Het neobehaviorisme is gebaseerd op S-O-R psychologie met organisme als mediator:
opvulling van O -> voorgeschiedenis van de persoon, biologisch, bepaalde
behoeftetoestanden spelen mee bij het stellen van gedragingen.
- Niet alleen de omgeving biedt prikkels aan -> leren.
- Het organisme zal de stimulus verwerken.
o Gebeurt niet actief, maar op basis van hun behoefte, ervaringen en biologische
aanleg kunnen zij mogelijks anders reageren uit een prikkel in de omgeving.
- Er komt ruimte voor het individu, maar er is nog geen sprake van vrije wil en intentie.
4.2. Psychoanalyse
Onbewuste gedetermineerdheid van mensen.
Freud:
- Dualiteit: lichaam en geest.
- Driften -> lustbevrediging -> kanaliseren.
- Menselijke geest: ex, ich, überich -> intern conflict.
- Bewust denken en handelen is een oplossing voor het intern conflict.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper RenkeC. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
