100% tevredenheidsgarantie Direct beschikbaar na betaling Zowel online als in PDF Je zit nergens aan vast
logo-home
Samenvatting penologie en penitentiair recht €6,99
In winkelwagen

Samenvatting

Samenvatting penologie en penitentiair recht

 72 keer bekeken  2 keer verkocht

Samenvatting penologie en penitentiair recht

Voorbeeld 10 van de 212  pagina's

  • 31 oktober 2019
  • 212
  • 2018/2019
  • Samenvatting
Alle documenten voor dit vak (14)
avatar-seller
l-m
PENOLOGIE EN PENITENTIAIR RECHT
2018-2019




1

,INHOUDSOPGAVE
Hoofdstuk 0. Inleiding ...................................................................................................................................... 7
I. Ter inleiding: enkele illustraties ....................................................................................................................... 7
i. Straffen in vergelijkend en historisch perspectief ....................................................................................... 7
ii. Debat over de straf ..................................................................................................................................... 9
II. Wat begrijpen we onder ‘straf’? .................................................................................................................. 12
III. Wat doen we in een cursus ‘penologie en penitentiair recht’? ................................................................... 13
Hoofdstuk I. Waarom straffen? ...................................................................................................................... 14
I. Inleiding: situering van het rechtvaardigingsvraagstuk van de straf ............................................................. 14
II. Intermezzo: waarom straffen we? Twee recente cases ............................................................................... 14
III. De klassieke antwoorden: retributivisme, utilitarisme & verenigingstheorieën ......................................... 15
i. Retributivisme ........................................................................................................................................... 15
ii. Utilitarisme ............................................................................................................................................... 15
iii. Verenigingstheorieën .............................................................................................................................. 15
iv. De kwestie van de relatieve autonomie .................................................................................................. 16
IV. Intermezzo: over het woord ‘allochtoon’ .................................................................................................... 16
V. Het abolitionistische antwoord: géén rechtvaardiging voor de straf ........................................................... 16
VI. Het herstelrechtelijke antwoord ................................................................................................................. 19
VII. Tot besluit ................................................................................................................................................... 24
Hoofdstuk II. Sociologie van de straf: arbeidsmarkt, macht en straf ............................................................... 26
I. Inleiding ......................................................................................................................................................... 26
i. De probleemstelling van de bestraffingssociologie ................................................................................... 26
ii. Een korte historiek in hoofdlijnen + waar gaan we naartoe? ................................................................... 28
iii. Waarom bijzondere aandacht voor het werk van David Garland? .......................................................... 30
II. Het marxistische perspectief: arbeidsmarkt, ideologie, repressie en straf .................................................. 31
i. De marxistische analyse van de maatschappij .......................................................................................... 31
ii. Georg Rusche: arbeidsmarkt en straf ....................................................................................................... 31
iii. Intermezzo: less eligibility, normalisering en de Belgische basiswet gevangeniswezen en rechtspositie
van gedetineerden ....................................................................................................................................... 33
III. Twee recente illustraties: opgesmukte werkloosheidsstatistieken en de ‘gekaapte’ ................................. 34
verkiezingsoverwinning van Bush Jr. ................................................................................................................ 34
IV. Het Foucaultiaanse machtsperspectief ...................................................................................................... 36
Hoofdstuk III. Sociologie van de straf: solidariteit, civilisatie en straf ............................................................. 38
I. Inleiding: terug- en vooruitblik ...................................................................................................................... 38
II. Het revisionisme onder vuur ........................................................................................................................ 38
III. Het Durkheimiaanse perspectief ................................................................................................................. 38
i. Arbeidsdeling, solidariteit en straf ............................................................................................................ 38
ii. Twee wetten over de evolutie van de straf .............................................................................................. 39
iii. Intermezzo: de stille mars, een Durkheimiaans fenomeen? ................................................................... 39

2

, IV. Het Eliasiaanse perspectief .......................................................................................................................... 39
i. De civilisatietheorie van Norbert Elias....................................................................................................... 40
ii. Intermezzo: hoe de gevangenis ‘uit het zicht’ verdwijnt ......................................................................... 42
iii. Het werk van Pieter Spierenburg............................................................................................................. 42
iv. Herman Franke over eenzame opsluiting ................................................................................................ 44
v. Intermezzo: Johnny Cash, San Quentin en de emancipatie van gevangenen .......................................... 46
V. De multidimensionele bestraffingssociologie van David Garland ................................................................ 46
Hoofdstuk IV. Sociologie van de straf: bestraffing in de controlecultuur ........................................................ 47
I. Inleiding: aanloop naar de controlecultuur ................................................................................................... 47
II. De controlecultuur: opbouw van de studie .................................................................................................. 48
III. De controlecultuur na 9/11 ......................................................................................................................... 55
IV. Het debat rond de controlecultuur ............................................................................................................. 56
i. Vergelijkende criminologie ........................................................................................................................ 56
ii. Amerikaanse exceptionalisme .................................................................................................................. 57
Hoofdstuk IV. Sociologie van de straf: casus: het NAS-rapport over opsluiting in de Verenigde Staten .......... 59
I. inleiding: opsluiting ter discussie ................................................................................................................... 59
II. Het NAS-rapport ........................................................................................................................................... 60
III. Tot Besluit .................................................................................................................................................... 63
Hoofdstuk V. Lijf-en doodstraf ....................................................................................................................... 64
I. Inleiding: het menselijk lichaam als object van straf ..................................................................................... 64
II. Lijfstraf: de bestraffing van zelfmoord in België ........................................................................................... 64
III. Lijfstraf: de kaakstraf in België ..................................................................................................................... 65
IV. De doodstraf ................................................................................................................................................ 66
i. De doodstraf in België: ontwikkelingen en afschaffing ............................................................................. 66
ii. De doodstraf wereldwijd: situatie anno 2017 .......................................................................................... 70
iii. De afschaffing van de doodstraf wereldwijd: de ‘nieuwe dynamiek’ ...................................................... 71
Hoofdstuk VI. De vrijheidsberovende straf ..................................................................................................... 77
Deel 1: Historiek van het gevangeniswezen (ca. 1550-1939) .......................................................................... 77
I. De plaats van de vrijheidsberoving in de ontwikkeling van het sanctiepakket ............................................. 78
i. Inleiding ..................................................................................................................................................... 78
ii. Het tuchthuis als voorloper van de moderne gevangenis ........................................................................ 78
iii. De prioritaire plaats van de vrijheidsberoving als straf vanaf de 19de eeuw ........................................... 80
II. Het ontstaan en de uitbouw van een centraal geleid cellulair gevangenissysteem ..................................... 81
i. De toestand in 1830 .................................................................................................................................. 81
ii. De realisatie van een moreel-educatief project ....................................................................................... 81
iii. De duurzaamheid van Ducpétiaux’s nalatenschap .................................................................................. 83
III. Het penitentiair-antropologisch hervormingsoffensief tijdens het interbellum ......................................... 84
i. Uitgangspunten ......................................................................................................................................... 84


3

, ii. De oprichting van de Penitentiair Antropologische Dienst en de uitbreiding van de antropologische
laboratoria (1920 – 1922) ............................................................................................................................. 84
iii. De penitentiaire antropologie in conflict met de ‘penitentiaire gedachte en actie’ (1920-1929)........... 86
iv. De verdere evolutie tot eind 1939 ........................................................................................................... 86
Deel 2: Het recente strafbeleid en de vrijheidsberovende straf ....................................................................... 87
I. Inleiding ......................................................................................................................................................... 87
II. Doorbraak van het gemeenschapsregime en verdere liberalisering van het inwendig gevangenisregime . 89
III. Toenemende aandacht voor de problematiek van slachtoffers .................................................................. 89
IV. Enkele evoluties met betrekking tot aspecten van de externe rechtspositie van veroordeelden tot een
vrijheidsstraf ..................................................................................................................................................... 90
V. De overbevolking en zijn relatie tot het invrijheidstellingsbeleid ................................................................ 91
VI. De verdere ontwikkeling van de criminele antropologie en de communautarisering van de strafuitvoering
.......................................................................................................................................................................... 92
VII. Toenemende aandacht voor de rechtspositie van gedetineerden en formeel-wettelijke verankering van
‘rechten van gedetineerden’ ............................................................................................................................ 92
XI. Tot besluit .................................................................................................................................................... 92
Deel 2b: Documentaire ‘Prison complet’ ......................................................................................................... 95
Deel 3: Gevangenispopulatie en-organisatie .................................................................................................. 97
I. Inleiding ......................................................................................................................................................... 97
II. Databronnen ................................................................................................................................................. 97
III. Organisatie/ penitentiaire infrastructuur .................................................................................................... 98
IV. Gevangenispopulatie ................................................................................................................................. 101
i. België in Europees vergelijkend perspectief ............................................................................................ 102
ii. Evolutie van de Belgische gevangenispopulatie ..................................................................................... 104
iii. Zelfmoorden en andere overlijdens ...................................................................................................... 112
iv. Ontsnappingen ...................................................................................................................................... 116
Deel 4: Detentiebeleving en gevangenissociologie ....................................................................................... 117
I. Inleiding ....................................................................................................................................................... 117
II. Gresham Sykes, Society of Captives ........................................................................................................... 117
III. Erving Goffman over totale instituties ....................................................................................................... 119
IV. Deprivatie of importatie? .......................................................................................................................... 120
V. Aanpassing en socialisatie .......................................................................................................................... 121
Deel 5: Interne rechtspositie van gedetineerden .......................................................................................... 122
I. Inleiding: de hond van Oost-Berlijn ............................................................................................................. 123
II. De interne rechtspositie van gedetineerden: achtergrond en ontwikkeling .............................................. 124
i. Van inherente beperkingen… .................................................................................................................. 124
ii. …naar gelegitimeerde beperkingen ....................................................................................................... 125
iii. Detentierecht als autonoom recht ........................................................................................................ 126
iv. Ontwikkelingen in België in vogelvlucht ................................................................................................ 127


4

, III. Basiswet gevangeniswezen en rechtspositie van gedetineerden .............................................................. 130
i. Inwerkingtreding en wijzigingen.............................................................................................................. 130
ii. Bespreking van de wet............................................................................................................................ 130
IV. Recente wijzigingen m.b.t. toezicht op detentie ....................................................................................... 134
Deel 6: Externe rechtspositie van gedetineerden .......................................................................................... 136
I. Inleiding ....................................................................................................................................................... 137
II. De oprichting van strafuitvoeringsrechtbanken ......................................................................................... 137
i. De situatie vóór 1888 .............................................................................................................................. 137
ii. De Wet Lejeune van 31 mei 1888 ........................................................................................................... 138
iii. Jaren ’90 van twintigste eeuw: hervorming wordt op gang getrapt ..................................................... 139
iv. Tussenstap: Commissies voorwaardelijke invrijheidstelling .................................................................. 141
v. Naar strafuitvoeringsrechtbanken .......................................................................................................... 142
III. De strafuitvoeringsrechtbanken: werking en organisatie.......................................................................... 142
i. Rol rechterlijke en uitvoerende macht .................................................................................................... 143
ii. Beslissingsbevoegdheid minister van Justitie ......................................................................................... 145
iii. Beslissingsbevoegdheid van de strafuitvoeringsrechtbanken ............................................................... 146
iv. Organisatie ............................................................................................................................................. 147
IV. De terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank .................................................................... 147
Gastcollege recidive ..................................................................................................................................... 151
I. Introductie ................................................................................................................................................... 151
II. Wat is recidive?........................................................................................................................................... 151
III. Kunnen we recidive kennen? ..................................................................................................................... 154
IV. Doelen van onderzoek naar recidive ......................................................................................................... 156
V. Effectonderzoek ......................................................................................................................................... 159
VI. Criminele carrières .................................................................................................................................... 160
VII. Conclusie .................................................................................................................................................. 161
Hoofdstuk VII. Forensisch welzijnswerk ....................................................................................................... 163
I. Inleiding ....................................................................................................................................................... 163
II. De zogenaamde ‘beleidsontdubbeling’ ...................................................................................................... 164
III. Decreet van 8 maart 2013 betreffende de organisatie van hulp- en dienstverlening aan gedetineerden 167
IV. Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden: Strategisch plan 2015-2020 .............................................. 167
Hoofdstuk VIII. Gemeenschapsstraffen ........................................................................................................ 171
I. Inleiding ....................................................................................................................................................... 171
II. De lokroep van de gemeenschap ................................................................................................................ 171
III. Gemeenschapsstraffen: on(der)belicht? ................................................................................................... 174
IV. Eerste en tweede generatie alternatieven ................................................................................................ 175
V. Organisatie en uitvoering gemeenschapsstraffen: rol van de Justitiehuizen ............................................. 176
VI. Probatie, uitstel, opschorting .................................................................................................................... 179


5

, VII. Autonome probatie .................................................................................................................................. 180
VIII. Werkstraf ................................................................................................................................................. 180
IX. Inleiding: elektronisch toezicht .................................................................................................................. 182
X. Elektronisch toezicht in België: korte historiek .......................................................................................... 186
i. Het experiment (1998-2000) ................................................................................................................... 186
ii. Nationale implementatie (2000-2002) ................................................................................................... 187
iii. Belgisch model (2002-2006) .................................................................................................................. 188
Iv. ET light en ET SURB (2006-2008) ........................................................................................................... 188
v. Belgisch model 2.0 (2008-2011) ............................................................................................................. 189
vi. ET extra light en ET zero (2012-…) ......................................................................................................... 190
viii. Nieuwe vormen van ET (2014) ............................................................................................................. 191
XI. Regelgeving elektronisch toezicht ............................................................................................................. 193
i. ET bij straffen van meer dan drie jaar ..................................................................................................... 193
ii. ET bij straffen tot en met drie jaar ......................................................................................................... 193
iii. ET in kader van voorlopige hechtenis .................................................................................................... 194
iv. Elektronisch toezicht als autonome straf .............................................................................................. 195
XII. Onderzoek naar ervaringen van huisgenoten van personen onder elektronisch toezicht ....................... 196
i. Mee-gestraft: de invloed van ET op het leven van het huisgenoot ......................................................... 196
ii. Mee-straffen: de rollen van huisgenoten ............................................................................................... 197
Gastcollege: Vrijheidsontneming en Mensenrechten binnen de Raad van Europa en de betekenis van het CPT
..................................................................................................................................................................... 201
Het examen + vragenronde .......................................................................................................................... 209




6

,Hoofdstuk 0. Inleiding

I. Ter inleiding: enkele illustraties

i. Straffen in vergelijkend en historisch perspectief

• Wet 8 juli 2018: transitiehuizen waarbij gedetineerden in een klein project instappen om de
overgang tot het maatschappelijk leven faciliteren


o Cijfers over het aantal gedetineerden per 100.000 inwoners
o Vergelijkend perspectief
o Typische manier: x aantal gedetineerden per x aantal inwoners
o Cijfers afkomstig van Noorse criminoloog Nils Christie, n.a.v. lezing
op 19 november 2002, te Londen
o Opzet: aantonen dat op vlak van detentie grote verschillen zijn
wereldwijd
o Bovenaan 709 gedetineerden (VS) en onderaan 35 gedetineerden
(IJsland) → verschil is bijzonder groot
o Hoe komt het dat er in de VS 20x vaker gebruik wordt gemaakt van
een vrijheid berovende straf
o Hier tussen verschillende groepen vb. 138 (Engeland en Wales)
o België zit tussen 70-90
o Uitgangspunt: de straf kan niet zomaar begrepen worden als een
middel om een bepaald doel te bereiken (middel), geen natuurlijke
reactie op criminaliteit…

o Kaart Europa
o De straf kent een eigen dynamiek
o Hoe donkerder de kleur, hoe meer gedetineerden per 100.000
inwoners
o In het noorden van Europa zijn de landen die verhoudingsgewijs
minder opsluiten
o Hoe dichter bij Rusland, hoe meer gedetineerden

o Buurlanden en delen dezelfde taal maar grote verschillen qua
gedetineerden
o Canada: iets boven 100
o Hoe komt dit?




7

,o Vooral de staten in het Zuiden bevatten meer dan 1000
gedetineerden
o Kwantiteit van de straf verschilt van plaats tot plaats, van tijd tot
tijd




o Niet enkel kwantitatieve dingen trekken de aandacht
o Illustraties van gevangenissen
o Leuven Centraal (links onder)
- Stervormig
- Gebouwd in de 2e helft van de 19e eeuw
o Hasselt (rechts boven)
- Heel ander gebouw dan links boven
- De buitenkant wekt niet direct de indruk van een
gevangenis te zijn → zegt iets over de plaats van de straf in
de samenleving
- Wat is de rol van architectuur in de samenleving?
- De plaats van de gevangenis van Hasselt ligt helemaal buiten
het centrum i.t.t. die van Leuven (ingebed in het
stadweefsel; mensen lopen hier vaak voorbij)
- Wat is de plaats van de straf? Waar moet het strafgebeuren
voltrekken?

o Fragment uit de strip Spiderman waarbij hij een soort armband om
krijgt
o ‘Electronic radar device’
o Dit zou onder meer inspiratie hebben gekregen voor de 1e
experimenten van het elektronisch toezicht in de VS ( door Jack
Love)
o Kwantitatief: ongeveer 2.000 mensen begeven zich in de
samenleving onder et


o Lindsey Lohan laat zich gewillig fotograferen met haar enkelband
o Paris Hilton droeg ook een enkelband en deed geen moeite om dit
te verstoppen
o Strafmaatregelen kunnen dus ook zeer bijzondere neveneffecten
hebben (statussymbool, gadget)




8

, o Verband: het ter dood brengen van mensen
o Vb. kruisiging, verdrinkingsdood, verbranden op de brandstapel
o “Torture linching” waarbij groepen het recht in eigen handen
namen (voornamelijk in de 1e helft 20e eeuw)
o Doorheen de tijd diverse manieren om te doden




ii. Debat over de straf

o Krantenkop van 2013 over de naaktfouilles (= controlemaatregel
die kan toegepast worden in een detentie context en waarbij de
gedetineerden gevraagd wordt om zich te ontkleden zodat er kan
worden nagegaan over de gedetineerden geen verboden
producten bij zich heeft)
o Art. 108 Ger.w.
o Controversieel thema want veiligheid is van groot belang en
naaktfouilles worden als noodzakelijk geacht
(instellingsperspectief: de bezorgdheid om de veiligheid te
garanderen)
o Ingrijpende maatregel (individueel perspectief: de gedetineerden
als rechtsburgers die zich moeten ontkleden)
o Sommige stellen dat de basiswet het bijna onmogelijk maakt om
naaktfouilles uit te voeren waardoor er veel drugs binnenkomt in


9

, de gevangenis waardoor er net meer naaktfouilles moeten
komen & langs de andere kant zegt men dat het niet zo is dat door
de naaktfouilles de drugstoevoer zou stoppen → spanning op de
lijn
o Herstelbemiddeling
o De straf wordt vaak enkel gezien als leed toevoegend

o Iraniërs dansen op Happy: 91 zweepslagen en 6 maanden cel
o De zes Iraniërs die opgepakt waren nadat een filmpje op het
internet verscheen waarin ze dansten op “Happy” van Pharell
Williams, zijn veroordeeld tot een half jaar cel en 91 zweepslagen
o Op de video was te zien hoe de drie jongens en drie meisjes
dansend het nummer playbackten op het dak van een gebouw in
Teheran. De meisjes weliswaar zonder de in Iran verplichte sluier
o Met de video deden de zes hetzelfde als wat intussen in zo’n 140
landen gebeurde nadat zanger Pharrell samen met de Verenigde
Naties wereldwijd opriep om een lokale versie van zijn clip te
maken. Maar de Iraanse overheid kon de video dus niet smaken
en arresteerde de jongeren
o De zes jongeren werden beschuldigd van “deelname aan het
produceren van een vulgaire videoclip” en het “hebben van
ongeoorloofde relaties met elkaar”
o Het lijflijke effect van een straf
- Het menselijke lichaam als aangrijpingspunt van de straf
- Het lichaam dat gebruikt wordt om de straf uit te zetten
- Nog steeds aanwezig (wel wat bedekt)
- De lijflijke effecten van straf verdwijnen steeds meer en
wordt geprivatiseerd (de straf vindt plaats achter de
coulissen, het wordt verstopt van het publieke leven)

o Criminele pinguïn die steentjes steelt van zijn buur
o Moet de pinguïn gestraft worden?
o Hoe kan het dat men dieren niet meer straft?
o Nodigt de discussie uit over wanneer een straf gepast/
gerechtvaardigd is




o ‘Haast achter strengere wet’
o Ophef over de voorwaardelijke invrijheidsstelling




10

Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:

√  	Verzekerd van kwaliteit door reviews

√ Verzekerd van kwaliteit door reviews

Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!

Snel en makkelijk kopen

Snel en makkelijk kopen

Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.

Focus op de essentie

Focus op de essentie

Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.

Van wie koop ik deze samenvatting?

Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper l-m. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.

Zit ik meteen vast aan een abonnement?

Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.

Is Stuvia te vertrouwen?

4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)

Afgelopen 30 dagen zijn er 51683 samenvattingen verkocht

Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen

Start met verkopen
€6,99  2x  verkocht
  • (0)
In winkelwagen
Toegevoegd