College aantekeningen
Samenvatting inleiding tot de psychologie
- Instelling
- Universiteit Gent (UGent)
Samenvatting inleiding tot de psychologie, gegeven door Wim Notebaert.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 56 pagina's
Voorbeeld 4 van de 56 pagina's
In winkelwagenVerkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Inhoudsopgave0 Doel van de cursus en eindcompetenties 5
1 Wat is Psychologie? 6
1.1 Een definitie van psychologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.2 Toepassing van de wetenschappelijke methode op het menselijk functioneren . . . . . . . . . . . . 6
1.2.1 De persoonlijke fout - menselijke waarneming in de astronomie (1796) . . . . . . . . . . . 6
1.2.2 Snelheid informatietransmissie in zenuwen (von Helmholtz, 1821-1894) . . . . . . . . . . . 6
1.2.3 Het onderzoek van Donders: de substractiemethode (1868) . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1.3 Het ontstaan van de psychologie als nieuwe wetenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.4 Onderzoeksmethoden in de psychologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.6 De onmisbaarheid van cognities . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.8 Biopsychosociaal model . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.8.1 Biologische focus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.9 De plaats van psychologie in de samenleving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2 Biologische basis van het gedrag 9
2.1 De bouwstenen van het zenuwstelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.1.1 Neuronen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.1.2 Elektrochemische communicatie binnen neuronen: Actiepotentiaal . . . . . . . . . . . . . 9
2.1.3 Chemische communicatie tussen neuronen: Neurotransmitters . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2.2 Het zenuwstelsel is het geheel aan neuronen in het lichaam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.2.1 Centraal zenuwstelsel (cns): hersenen en ruggenmerg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.2.2 Perifeer zenuwstelsel (pns) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.3 De Hersenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
2.4 Het brein in actie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2.4.1 Hersenlateralisatie en split-brain evidentie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2.5 Het endocriene systeem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
4 Waarneming 14
4.1 Waarneming vereist de interpretatie van gewaarwordingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
4.2 Van de retina naar de hersenen: bottom-up processen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
4.2.1 De primaire schets: randen detecteren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
4.2.2 Perceptuele organisatie: welke randen horen bij elkaar? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
4.2.3 Patroon- en objectherkenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
4.3 Perceptie verbeteren door de informatieopname te sturen: top-down processen . . . . . . . . . . 17
4.3.1 Contexteffecten en evidentie voor top-down invloeden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Gezichtsherkenning: bijzonder geval van contexteffecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Woordsuperioriteitseffect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
4.3.2 Een model voor top-down invloeden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
4.4 Waarneming van diepte en beweging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
4.4.1 Diepteaanwijzingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
4.4.2 Illusies op basis van diepte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
4.4.3 Waarneming van beweging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
4.5 Waarneming en actie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
4.5.1 Spiegelneuronen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
4.5.2 Impliciete activering van responsen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
4.5.3 De grijpbeweging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
4.6 Hoe belangrijk is het leren bij de waarneming? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
4.6.1 Visual cliff experimenten: dieptezicht bij pasgeborenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
4.6.2 MM: Als een blinde voor het eerst kan zien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2
,5 Aandacht, Cognitieve controle, Bewustzijn 23
5.1 Aandacht: het selecteren van informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
5.1.1 Evidentie voor selectieve aandacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Auditief selectieve aandacht: dichotisch luisteren of het cocktailpartyfenomeen . . . . . . . . . . . . . 23
Visueel selectieve aandacht: Het paradigma van Posner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
5.1.2 De eerste verklaringen over (auditief) selectieve aandacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Vroege selectie (filtertheorie van Broadbent) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Late selectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Attenuatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
5.1.3 Integratie van kenmerken versus slim zoeken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
5.1.4 Hoe richten we onze aandacht? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Bottom-up versus Top-down . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Spotlight versus zoomlens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Locaties versus objecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
5.1.5 Aandacht en inhibitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
5.1.6 Beperkingen ten gevolge van selectieve aandacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
5.2 Cognitieve controle: taken goed uitvoeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
5.2.1 Overschakelen van de ene naar de andere taak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
5.2.2 Conflict en error monitoring: inhibitie van ongepaste reacties . . . . . . . . . . . . . . . . 29
5.2.3 Context controle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
5.3 Bewustzijn: hoe bewust zijn mensen van hun handelingen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
5.3.1 Mythes over onbewuste processen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
5.3.2 Aangetoonde effecten van onbewuste processen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
7 Onthouden en Vergeten 33
7.2 Het geheugenmodel: Verschillende types geheugen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
7.2.1 De sensorische geheugens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
7.2.2 Het kortetermijngeheugen (KTG) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Beperkte capaciteit en retentietijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Werkgeheugenmodel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
7.2.3 Het langetermijngeheugen (LTG) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Seriële positiecurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Vergeten (Ebbinghaus) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
7.4 Informatie verwerven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
7.4.1 Codering: Drie geheugencodes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
7.4.2 Organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
7.4.3 Diepte van verwerking: verwerkingsniveaus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
7.5 Informatie opslaan en bewaren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
7.6 Informatie oproepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
7.6.1 Oproepaanwijzingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
7.6.2 Interferentie bij het oproepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
7.6.3 Codeerspecificiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
7.6.4 Distinctie als hulp bij herinneren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
7.7 Herinnering is reconstructie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
7.8 Amnesie en het impliciete geheugen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
6 Leren en Conditioneren 40
6.1 Klassieke conditionering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
6.1.1 Kenmerken: verwerving, extinctie en spontaan herstel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
6.1.2 Problemen met de behavioristische interpretatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Contiguı̈teit van CS en OS niet altijd nodig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Biologische predispositie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Blokkering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
6.1.3 Het cognitieve alternatief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
6.2 Operante conditionering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
6.2.1 Bekrachtiging doet gedrag toenemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Primaire en secundaire bekrachtiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Bekrachtigingsschema’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
6.2.2 Straf doet gedrag afnemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Waarom is straf dikwijls niet effectief? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
6.3 Observerend leren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
3
,10 Emotie en Motivatie 44
10.1 Wat is emotie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
10.1.1 Evaluatie van de stimulus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
10.1.2 De lichamelijke component van emoties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
10.1.3 Hersengebieden betrokken bij emoties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
10.1.4 Bewuste, subjectieve ervaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
10.2 Emotie en cognitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
10.2.1 Invloed van emotie op cognitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
10.2.2 Invloed van cognitie op emotie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
10.3 Wat is motivatie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
10.3.1 Motivatie en behoeften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
10.3.2 Motivatie en doelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
10.3.3 Conflicterende motieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
10.6 Prestatiemotivatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
10.6.1 Verschillende componenten van prestatiemotivatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Prestatiemotivatie op basis van behoeften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Prestatiemotivatie op basis van doelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
10.6.2 De wet van Yerkes en Dodson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
13 Psychopathologie 49
13.1 Wat zijn mentale stoornissen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
13.1.1 3 criteria om mentale stoornissen te definiëren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
13.1.2 Factoren die een rol spelen bij mentale stoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
13.1.3 Mentale stoornissen classificeren: de DSM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
13.3 Aan een middel gebonden stoornissen (verslaving) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
13.3.1 Stoornis in alcoholgebruik en alcoholintoxicatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
13.4 Psychotische stoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
13.4.1 Schizofrenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
13.5 Stemmingsstoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
13.5.1 Bipolaire stoornis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
13.5.2 Depressieve stoornis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
13.6 Angststoornissen en obsessief-compulsieve stoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
13.6.1 Specifieke fobieën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
13.6.2 Obsessief-compulsieve en gerelateerde stoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
13.7 Preoccupatie met somatische symptomen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
13.7.1 De somatisch-symptoomstoornis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
13.7.2 Conversiestoornis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
13.8 Dissociatieve stoornissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
13.8.1 Dissociatieve amnesie en identiteitsstoornis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
16 Sociale beı̈nvloeding 56
16.1 Stanford Prison Experiment (Zimbardo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
16.2 Conformisme (Sherif, Asch) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
16.3 Gehoorzaamheid (Milgram) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
16.4 Deı̈ndividuatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
16.5 Bystander effect - helpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
16.6 Sociale facilitering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
4
, Hoofdstuk 0
Doel van de cursus en
eindcompetenties
De cursus ’Inleiding van de psychologie’ heeft als doel de student volgende zaken bij te brengen:
• Een inleiding tot psychologisch onderzoek en theorievorming
• Cognitieve psychologie (informatieverwerking): Cognitie is geen passief proces maar een actieve verwerking
door verschillende hersengebieden (biologische focus)
• Inzicht in verschillende cognitieve functies (waarneming, aandacht, geheugen) en kennis van basisexperi-
menten
Eindcompetenties:
• Inzicht hebben in de methoden van psychologisch onderzoek
• Kennis hebben van de geschiedenis van de psychologische theorievorming
• Kennis hebben m.b.t. enkele belangrijke onderzoeksthema’s uit de psychologie (bv. het geheugen)
• Het belang van empirisch onderzoek onderkennen
• Kritisch kunnen denken over enkele centrale thema’s uit de psychologie (bv. nature versus nurture bijdra-
gen aan intelligentie)
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Ikrik. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,16. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 56326 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen