Merel Cluyts BCA 2019 – 2020
BUITENCONTRACTUEEL AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
Examen:
• Open boek
• Puntenverdeling:
o Arrest (6/20)
o Stelling (6/20)
o Casus (8/20)
• Schriftelijk: elektronisch
• Woordenboek meenemen (FR – NL)
DEEL 1: BELANG EN SITUERING VAN HET BUITENCONTRACTUEEL
AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
HOOFDSTUK 1: SITUERING, DOELSTELLINGEN, KRACHTLIJNEN, KRITIEK EN
VOORUITZICHTEN
AFDELING 1. SITUERING
• Art. 1382 BW – drie toepassingsvoorwaarden:
o Fout
o Schade
o Oorzakelijk verband
• Men moet de fout bewijzen alvorens iemand aansprakelijk kan worden gesteld
AFDELING 2. DOELSTELLINGEN VAN HET AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
§1. VERGOEDING VAN SLACHTOFFERS
• Basisfunctie van het aansprakelijkheidsrecht
• Om dat te bekomen, zit de fout soms in de weg. Het is moeilijk voor de benadeelde om een
fout te bewijzen.
• VB: je koopt een rolluik, en dat blijkt na 3 maanden gebrekkig te zijn. Hoe bewijs je dit? Dat
er ergens in het ontwerp, fabricage, transport, … van het product een fout is gebeurd? Voor
een aantal specifieke risico’s, om de schadevergoedende functie te kunnen opnemen, schiet
1382 BW te kort. Daarom moeten er foutloze, objectieve of risicoaansprakelijkheden
ingevoerd worden, zodat de benadeelde zich rechtstreeks kan wenden tot de producent die
het product op de markt heeft gebracht. Het volstaat dat je het causaal verband aantoont, je
moet geen fout meer aantonen. De producent heeft een risico op de markt gebracht, en dat
heeft schade gebracht. Hij moet er zich dan voor verzekeren.
• Enkel de aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad volstaat dus niet meer, omdat er heel wat
objectieve aansprakelijkheden zijn ingevoerd.
1
,Merel Cluyts BCA 2019 – 2020
Zwiepende tak-arrest:
• Feiten: twee studenten maken een wandeling in het park. Eén student heeft een dipje en
schopt uit frustratie tegen een tak dat op de grond ligt. Door er tegen te schoppen zwiept de
tak omhoog en komt in het oog terecht van zijn medestudente. Zij moet onmiddellijk naar
het ziekenhuis. De diagnose van de spoedarts is onherroepelijk: het linkeroog moet worden
verwijderd. De studente stelt een schadevergoedingsvordering tegen hem in. Heeft zij recht
op schadevergoeding?
• Welke schade heeft zij geleden?
o Lichamelijke schade
o Inkomstenverlies (ze wou piloot worden maar dat gaat nu niet meer)
o Kosten van de dokter, geneesmiddelen, … (die gaat de sociale zekerheid grotendeels
terug betalen)
• Drie pijlers buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht – drie schadevergoedingsbronnen:
o Sociale zekerheidsrecht (de meest laagdrempelige: je hoeft niet veel te bewijzen. Je
krijgt je factuur van het ziekenhuis en je moet enkel je remgeld nog betalen)
▪ Nadeel sociale zekerheid: geen integrale schadevergoeding
o Private verzekering: de studente had een ongevallenverzekering afgesloten
o Aansprakelijkheidsrecht: meest genereuze schadevergoedingsbron
▪ Integrale schadevergoeding: zij zal volledig vergoed worden
▪ Ook meest hoogdrempelig: moeilijk te halen schadevergoeding, je moet de
aansprakelijkheidsvoorwaarden bewijzen → dit is de essentie van de casus
• Heeft de student fout gehandeld? Wanneer is er een fout? → Wanneer men niet heeft
gehandeld als een normaal, zorgvuldig persoon geplaatst in dezelfde omstandigheden
o Eén van de elementen van het foutbegrip is de voorzienbaarheid: je begaat een fout
wanneer schade voorzienbaar is en je niet de nodige maatregelen hebt genomen om
die schade te voorkomen.
• Was de schade hier voorzienbaar?
o Deze zaak is echt gebeurd: in eerste aanleg vrijgesproken, in beroep moest hij schade
vergoeden, dan naar de Hoge Raad (NL): oordeel was dat de schade niet
voorzienbaar was
o Je kan niet voorzien dat als je schopt tegen een tak dat deze terugvalt en in het oog
van iemand terecht komt. Het slachtoffer van de zaak heeft de schade dan zelf
moeten dragen.
• Dit is ook ons uitgangspunt: de schade blijft liggen waar ze is ontstaan. Iedereen die schade
lijdt, moet de schade in beginsel zelf dragen (‘the loss lies where it falls’). Dit was zeker zo in
de 19de eeuw, een liberaal gedachtegoed. Naarmate de industrialisering is opgekomen, en er
steeds meer ongevallen gebeurde door technologische en maatschappelijke ontwikkelingen,
is men dat uitgangspunt meer en meer in vraag gaan stellen. De schadevergoedende functie
van het BCA werd meer benaderd. Ook was er de opkomst van verzekeringen: stel dat de
student een familiale verzekering had, had de rechtbank misschien anders geoordeeld en
hem wel aansprakelijk gesteld (hij is toch verzekerd dus dan komt de betaling toch niet aan
2
,Merel Cluyts BCA 2019 – 2020
hem toe). Het feit dat iemand verzekerd is mag eigenlijk geen invloed hebben of iemand een
fout heeft begaan, maar toch zie je dit in de rechtspraak.
• We zitten hier in het buitencontractuele recht: sommige zaken worden buiten het
contractenrecht gehouden.
o VB: je neemt een lifter mee tot Leuven maar hij is niet aangenaam dus je zet hem
vroeger uit je auto. Er is hier geen contract (in Frankrijk wel!). Er was geen bedoeling
om te contracteren. Je moet goed afbakenen wanneer iemand een contractant is of
een derde. In een contractuele relatie zijn er andere regels van toepassing dan in een
buitencontractuele relatie.
• Iemand die schade veroorzaakt is geen dader: dan zit je in het strafrecht. In het BCA is het
een schadeverwekker.
§2. PREVENTIE
• Voorkomen van schadegevallen
• Strafrecht is hier eigenlijk beter voor uitgerust
• Kritiek: preventie-instrument wordt verzwakt vanwege de veralgemening van de
aansprakelijkheidsverzekering
o Niet de schadeverwekker, maar de verzekeraar zal de schadelast dan moeten dragen
o Maar: men kan zich niet altijd op de verzekering beroepen om aan de
schadevergoedingsplicht te ontkomen
▪ Wettelijk is de opzettelijke fout altijd van dekking uitgesloten
▪ Ook is er een lijst van zware fouten in elke polis op te nemen, hiervoor bent u
dan niet gedekt
- VB: in de autoverzekering
▪ Daardoor voert de verzekeraar een preventieprikkel in: je moet je serieus
gedragen als verzekerde. In die zin heeft het aansprakelijkheidsrecht wel een
preventieve functie.
§3. SCHADESPREIDING
• Schade moet dan niet door een individu gedragen worden, maar wordt over een
‘collectiviteit’ verspreid
• Doorgaans vervuld via aansprakelijkheidsverzekeringen
§4. REGLEMENTERENDE FUNCTIE
• Het BCA is een bron van nieuwe gedragsregels
o Daarin verschilt het enorm van het strafrecht: je kan geen straf uitspreken zonder dat
er een specifieke strafrechtelijke bepaling bestaat
o Het BCA is daar soepeler in: geen specifieke wetsbepaling creëren, art. 1382 BW
volstaat
▪ Als men vindt dat het gedrag niet strookt met wat men van een normaal
zorgvuldig persoon kan verwachten, kan dat een fout zijn en moet je
schadevergoeding betalen.
3
,Merel Cluyts BCA 2019 – 2020
• Precontractuele informatieplichten zijn ook gestoeld op art. 1382 BW, dit artikel is hiervoor
een hefboom
o VB: onderhandelingen tussen partijen
o VB: een huis kopen: hypotheek afsluiten = belangrijke informatieplichten
• Om de reglementerende functie kracht bij te zetten pleiten sommigen voor ‘punitive
damages’ = bestraffende schadevergoedingen
o Dit wordt vaak in de VS gedaan, wanneer iemand roekeloos is geweest en werkelijk
een zware fout heeft begaan. Hij is dan verplicht tot schadevergoeding, maar de
rechter kan nog een bijkomende schadevergoeding opleggen. Dit wordt in België nog
niet aanvaard (wel druk van sommige rechtsleer om dit toe te passen)
o Soms zie je wel dat deze punitive damages via een omweg toch ingang vinden in het
aansprakelijkheidsrecht
▪ VB: de lucratieve fouten
- Stel dat een bekend koppel op vakantie gaat en een paparazzi neemt
een foto terwijl ze naakt van hun zeilboot springen. Het koppel vindt
dat het verspreiden van deze foto’s een onrechtmatige daad is, dus
men dagvaardt het tijdschrift en vraagt schadevergoeding. Het
probleem is: deze tijdschriften hebben miljoenen exemplaren gekocht
en hebben dus veel geld. Een kleine morele schadevergoeding zou
hen toch niets uitmaken. Dit is een lucratieve fout: men begaat deze
fout opzettelijk, men weet dat er misschien schadevergoeding zal
moeten worden betaald, maar hun omzet uiteindelijk is toch zo veel
groter
- In Frankrijk zijn hier veel voorbeelden van en zal de schadevergoeding
dan bijzonder hoog zijn. Zo worden de punitive damages toch een
beetje ingevoerd in het Franse schadevergoedingsrecht. Morele
schade is ook onmeetbaar: de schade valt toch niet te vergoeden.
Vermits je er toch geen bedrag op kan plakken (zoals bij medische
kosten, of verlies van inkomsten wel), zijn de rechters hier vrij in en
kunnen ze er een hoog bedrag op plakken en deze PD invoeren.
• Je ziet vaak dat de wetgever aan een foutloze aansprakelijkheid een verplichte verzekering
koppelt
o Je moet dan niet zelf de schade betalen, maar de verzekeraar.
• Soms is de schadeverwekker niet bekend: dan kan je fondsen in het leven roepen
o VB: autobestuurder pleegt vluchtmisdrijf en men vindt hem niet terug. Het
slachtoffer heeft wel lichamelijke schade. Dan komt het motorwaarborgfonds tussen:
dit wordt gespijsd door alle autobestuurders die een verzekeringspremie betalen
(ook een vorm van schadespreiding).
o VB: asbestfonds – werkgevers waar ooit met asbest gewerkt is moeten dat fonds
spijzen maar kunnen niet meer aansprakelijk worden gesteld. Slachtoffers van asbest
moeten dan naar dat fonds. Men heeft hier wel niet recht op een integrale
schadevergoeding: zo verlaat men een aantal principes van het
aansprakelijkheidsrecht.
4
,Merel Cluyts BCA 2019 – 2020
AFDELING 3. KRITIEK OP HET HUIDIG AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
§1. EEN INCOHERENT STELSEL
• Het aansprakelijkheidsrecht begon in 1804 met 5 wetsbepalingen, in 1935 is art. 1386bis BW
erbij gekomen
• Sindsdien is er vooral een tsunami van foutloze aansprakelijkheden bijgekomen die allemaal
in aparte wetten staan
o Staan niet samen in het BW
§2. EEN ONDUIDELIJK SYSTEEM
• In theorie heeft de fout een eenvoudige omschrijving: het niet in acht nemen van de
zorgvuldigheid die een normaal zorgvuldig huisvader wel in acht zou nemen
• België kent echter zo’n toevloed van wetten en regels dat het geheel onoverzichtelijk is
geworden en niet meer memoriseerbaar voor de normale huisvader
• Rechtspraak is foutbegrip ook steeds breder gaan interpreteren, waardoor het foutbegrip
wordt uitgehold
§3. EEN DISCRIMINATOIR/ONRECHTVAARDIG SYSTEEM
• Mattheüseffect: wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het meer behoede
burgers zijn die zich verzekeringen kunnen aanschaffen
o VB. een zeer nuttige verzekering is de familiale verzekering. Je kan immers soms een
kleine fout begaan die grote schade kan veroorzaken. 80% van de Belgen heeft zo’n
familiale verzekering. Wie is de 20%? De minst behoede – de lagere sociale klasse (ze
zijn er niet van op de hoogte of ze vinden de premie te hoog)
§4. EEN ARBITRAIR EN WEINIG EFFICIËNT SYSTEEM
§5. EEN DUUR SYSTEEM
• Aansprakelijkheidsbetwistingen zijn vaak tussen verzekeraars: zij gaan zelden de
aansprakelijkheid erkennen, zij procederen liever
§6. EEN TRAAG SYSTEEM
• Rechtsprocedures kunnen lang aanslepen, en met een onzeker resultaat
AFDELING 5. VOORUITZICHTEN
• Eenheidsstelsel in Nieuw-Zeeland: het aansprakelijkheidsrecht werd afgeschaft. Ieder die
daar schade lijdt, wat de oorzaak ook is, heeft recht op een schadevergoeding (niet integraal)
van de staat. De oorzaak doet er niet toe, je krijgt een schadevergoeding waardoor je verder
kan met je leven
• Dit idee zal niet snel in België verwezenlijkt worden, heeft o.a. te hoge kostprijs
5
,Merel Cluyts BCA 2019 – 2020
HOOFDSTUK 2: DE VERHOUDING BUITENCONTRACTUEEL AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT EN
STRAF(PROCES)RECHT
AFDELING 1. INLEIDING
• Heel wat schadegevallen kunnen aanleiding geven tot zowel een strafrechtelijk misdrijf als
een burgerlijke vordering tot schadevergoeding
o VB: onopzettelijke slagen en verwondingen
o Het is dan een burgerlijke vordering die voortvloeit uit een strafrechtelijk misdrijf. Je
hebt dan de keuze om naar de strafrechter of naar de burgerlijke rechter te gaan.
AFDELING 2. VERSCHILPUNTEN TUSSEN DE BUITENCONTRACTUELE EN DE
STRAFRECHTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID
§1. VERSCHILLENDE DOELSTELLINGEN EN DE BEOORDELING IN ABSTRACTO EN IN CONCRETO
• Strafrecht: samenleving beschermen, preventie, vergelding
• BCA: vergelding is zeker geen doel. Enkel interesse in schadevergoeding voor het slachtoffer
§2. DE EVENREDIGHEID VAN DE STRAF AAN HET MISDRIJF EN DE INTEGRALE
SCHADEVERGOEDING
• Strafrechter heeft grote vrijheid om de straf te individualiseren
o VB: werkstraf, opschorting, verzachtende omstandigheden
o VB: rekening houden met het berouw van de dader, schuldbekentenis,
persoonlijkheid
• Burgerlijke rechter die oordeelt over de civielrechtelijke aansprakelijkheid heeft die vrijheid
veel minder: hij is gebonden door het principe dat de fout die de schade heeft veroorzaakt
leidt tot een integrale schadevergoeding
o Kan niet kiezen tussen een minimum- en maximumschadevergoeding
o In principe wordt er niet met subjectieve elementen rekening gehouden
▪ VB: leeftijd, geslacht, zware opvoeding
o Hoe zou een zorgvuldig persoon in dezelfde omstandigheden hebben gehandeld?
Rechter zal zich een beeld vormen over hoe een normaal zorgvuldig persoon er uit
ziet. Hij weet dit echter zelf ook niet altijd.
▪ VB: als een huis instort, kan dit te wijten zijn aan een fout van de architect of
aannemer. Rechter kent hier niets van, dus hij gaat een deskundige erbij
halen die de rechter dan advies geeft. Die deskundige zal dan zeggen of het
huis goed of slecht gebouwd is, als een normaal zorgvuldig persoon of niet
▪ Het aansprakelijkheidsrecht creëert dus een fictief persoon: een normaal
zorgvuldige architect
▪ Geen subjectieve elementen, maar: mag je meten a.d.h.v. ervaring?
- VB: je studeert af en gaat stage doen als advocaat. Je hebt een
termijn over het hoofd gezien en je hebt de zaak zo verloren. Wat is
dan de fictieve persoon, uw toetsingselement? Een normale
6
,Merel Cluyts BCA 2019 – 2020
zorgvuldige advocaat-stagiair in dezelfde omstandigheden, of een
normaal zorgvuldige advocaat?
- VB: rijbewijs van een student – moet je dit meten aan een
beginnende chauffeur of iemand met al jaren ervaring?
Prof denkt dat rechters geen rekening houden met leeftijd van
een autobestuurder. Iemand met een rijbewijs moet
zorgvuldig rijden, een fout is een fout, ongeacht leeftijd.
- Ervaring zou volgens de prof geen rol mogen spelen: je geeft je
vertrouwen aan iemand en wil dat die persoon het goed doet. Je
moet de lat sowieso hoog leggen en geen rekening houden met
ervaring. Er is echter rechtspraak in beide richtingen. Sommige
rechters houden er rekening mee, anderen niet.
Steenbakkersarrest (nr. 1 bundel):
• Feiten: een Kempense steenbakker (A) maakte specifieke stenen met vlammen in. Een
andere steenbakker (B) maakte diezelfde stenen, met dezelfde techniek. A kon daar niet
mee lachen (octrooien bestonden toen nog niet), dit werd beoordeeld o.g.v. art. 1382 BW. A
zegt: u heeft dit nagemaakt, dit mag niet, u bent mij schadevergoeding verschuldigd. B zegt:
nee, die techniek is algemeen bekend. Het feit dat u een proces tegen mij begint is op
zichzelf al een fout, want iedereen kent die techniek, die is totaal niet nieuw. A zegt dat hij
het recht heeft om te procederen en geen fout begaat hierdoor
• Cass.: een proces starten is op zichzelf geen fout. Iedereen heeft het recht om dit te doen.
Maar in uitzonderlijke omstandigheden kan het instellen van een proces getuigen van zo’n
lichtzinnigheid dat elk normaal, zorgvuldig persoon, geplaatst in dezelfde omstandigheden
zich daarvan zou hebben onthouden. M.a.w.: misbruik van procesrecht
• HvB: de fout is om in die omstandigheden, onder deze voorwaarden een proces te zijn
begonnen
• Cass. (citeert HvB): HvB heeft vastgesteld dat dat niet zomaar een Kempense bakker was
maar een gigantische onderneming met zeer veel personeel. Zij hadden dus zeker de nodige
middelen om vast te stellen dat die techniek al lang bestond. Hier houdt men dus rekening
met de omvang van de onderneming. De Kempense steenbakker had ook opgeworpen: we
hebben maar een lichte fout begaan, u gaat ons toch niet veroordelen voor de hele
schadevergoeding? Cass. zegt: art. 1382 BW maakt geen onderscheid naargelang de aard
van een fout. Of dit nu opzettelijk was of niet, zwaar of licht, alle fouten leiden tot
aansprakelijkheid wanneer zij in causaal verband staan met de schade. Het
aansprakelijkheidsrecht staat voor integrale schadevergoeding: hoe licht de fout ook. Dit
argument (middel) werd dus verworpen.
§4. HET FOUTBEGRIP: EEN RIJKERE INHOUD IN HET BUITENCONTRACTUEEL
AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
• Strafrechtelijke fouten zijn limitatief opgesomd in de strafwet, geen aansprakelijkheids-
vermoedens
7
,Merel Cluyts BCA 2019 – 2020
• In aansprakelijkheidsrecht wel vaak gebruik gemaakt van aansprakelijkheidsvermoedens
(ouders, onderwijzers, …)
§5. VERVAL VAN DE BURGERLIJKE VORDERING EN DE STRAFVORDERING
• Bij een strafvordering vervalt de vordering als de dader is overleden
o VB: treinongeval, de treinbestuurder is overleden tijdens de procedure
• Aansprakelijkheidsprocedure: als de schadeverwekker overlijdt gaat men naar de
erfgenamen/nabestaanden van de schadeverwekker die mee in het proces zullen worden
getrokken en de schadevergoeding zullen moeten betalen
o Slachtoffer blijft hier niet in de kou staan, bij het strafrecht wel (omdat straffen
persoonlijk zijn, je kan geen nabestaanden straffen voor iets dat zij niet gedaan
hebben)
Arrest Cass. 8 mei 1961 (nr. 2 bundel):
• Feiten: een bestelwagen had zich voor een stuk op de openbare weg geparkeerd. Er kwam ’s
nachts iemand aangereden, de baan was niet verlicht, en die botst tegen de bestelwagen en
lijdt schade. In de verkeerswetgeving is er een bepaling die voorschrijft dat als uw auto meer
dan 2,5 meter breed is, je uw lichten moet aandoen. Chauffeur van de bestelwagen zei: mijn
wagen is niet zo breed dus ik moest niet aan die regel voldoen, je kan mij dus niet
aansprakelijk stellen voor dat verkeersongeval
• Cass.: art. 1382 BW is veel breder dan dat: je hebt inderdaad de specifieke strafrechtelijke
bepaling niet geschonden, maar in het raam van art. 1382 BW vragen we ons af: heb je
gehandeld als een normaal zorgvuldig persoon? De fout lag er in dat hij zich ’s nachts half op
de baan had geparkeerd. Art. 1382 BW is dus soepeler en kan makkelijker worden toegepast.
• Wat leren we uit dit arrest? Het feit dat je een strafrechtelijke bepaling niet hebt
geschonden, sluit niet uit dat je op grond van art. 1382 BW aansprakelijk kan worden
gesteld.
AFDELING 3. RAAKVLAKKEN TUSSEN HET STRAF(PROCES)RECHT EN HET
CIVIELRECHTELIJK AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
§1. KEUZERECHT TUSSEN BURGERLIJKE RECHTER EN STRAFRECHTER
• Als een burgerlijke vordering voortvloeit uit een strafrechtelijk misdrijf heb je de keuze
tussen strafrechter (burgerlijke partijstelling) of burgerlijke rechter
• Is het wel goed dat je een burgerlijke vordering voor de strafrechter kan brengen?
o Ja, in het kader van proceseconomie: anders moet je eerst naar de ene rechter voor
de straf en naar de andere voor de schadevergoeding. Men draagt dan ook een
minder grote bewijslast: men kan de zaak ‘hangen’ aan de zaak van het OM, die dan
de grootste bewijslast draagt.
o Er zijn echter ook tegenargumenten:
▪ Het bewijs wordt helemaal anders geregeld. In het aansprakelijkheidsrecht
bestaan er verschillende foutvermoedens die je moeilijk voor de strafrechter
kan brengen
8
,Merel Cluyts BCA 2019 – 2020
▪ Soms duurt een strafrechtelijke procedure ook langer, zeker als je eerst langs
de raadkamer etc. moet. Bij de burgerlijke rechter ben je meteen bij de juiste
rechter
▪ Strafrechter: als een deskundigenonderzoek wordt bevolen, is dit geheim. Bij
de burgerlijke rechter is dit niet zo: partijen en advocaten zijn aanwezig. Dit is
voordeliger voor de partijen.
Als je voor de strafrechter hebt gekozen, kan je nadien dan nog naar de burgerlijke rechter?
→ arrest ‘Electa una via’ (nr. 3 bundel):
• Feiten: het ging hier om een werknemer bij de NMBS die slachtoffer wordt van een ongeval.
De schadeverwekker wordt veroordeeld tot schadevergoeding en geldboete door de
strafrechter. Die schadevergoeding is op dat moment nog niet helemaal duidelijk, maar de
strafrechter kent al een bepaald bedrag toe. Uiteindelijk is de arbeidsongeschiktheid
definitief worden tot aan zijn pensioenleeftijd. Daarvoor wil hij nog bijkomende
schadevergoeding, hij gaat ervoor naar de burgerlijke rechter. De schadeverwekker zegt: dit
gaat niet. HvB zei ook: dit gaat niet. Vordering is ongegrond. Het adagium ‘electra una via…’
= de keuze is bindend, als je voor de ene rechter hebt gekozen kan je nadien niet meer naar
de andere. Beslissing is onherroepelijk.
• Oordeel Cass.: artikel 4 V.T. Sv. geeft aan de slachtoffers met een burgerlijke vordering
voortvloeiend uit het strafrechtelijk misdrijf de keuze naar welke rechter ze gaan. Dit artikel
verwijst nergens naar het electa una via-adagium. Uit de parlementaire stukken blijkt dat de
wetgever hier ook nergens naar verwijst. Dus Cass. zegt dat dit adagium geen deel uitmaakt
van het positief Belgisch recht.
• Belang van het arrest: adagium ‘electa una via’ maakt geen deel uit van het Belgisch recht,
wat het HvB ook beslist heeft. Nadat je naar de strafrechter bent geweest, mag je wel nog
naar de burgerlijke rechter. Daarom wordt het arrest vernietigd.
§2. DE SCHORSING VAN HET BURGERLIJK PROCES
• Om tegenstrijdige uitspraken te vermijden wordt het burgerlijk proces geschorst tijdens de
strafprocedure – pas als strafrechter uitspraak heeft gedaan over de strafvordering, kan men
de burgerlijke vordering voortzetten
o Gaat enkel over einduitspraak: burgerlijke rechter mag wel
▪ Een onderzoeksmaatregel bevelen
▪ Deskundige aanstellen
▪ Rechter in kort geding: al voorlopige maatregelen bevelen
▪ …
§3. HET GEZAG VAN HET STRAFRECHTELIJK GEWIJSDE
A. ALGEMENE PRINCIPES
• Staat nergens in wetsbepaling, wordt beschouwd als algemeen rechtsbeginsel
o Afgeleid uit verschillende wettelijke bepalingen (o.a. art. 4 V.T. Sv.)
9
, Merel Cluyts BCA 2019 – 2020
• Om te vermijden dat burgerlijke rechter en strafrechter elkaar zouden tegen spreken, is de
burgerlijke rechter gebonden door hetgeen de strafrechter zeker en noodzakelijk heeft
beslist
• Kenmerken:
o Van openbare orde
o Heeft een absoluut karakter
o Geldt erga omnes
Verdwenen kabel-arrest (nr. 4):
• Feiten: aannemer voert openbare werken uit van de fabrieksleiding, en beschadigt de
leidingen hiermee waardoor de elektriciteitsmaatschappij schade lijdt. De aannemer wordt
aansprakelijk gesteld door Kh. Maar voor men naar deze rechtbank ging, was men eerst naar
de politierechtbank geweest. Die had hem vrijgesproken wegens twijfel. Er was dus geen
strafrechtelijk misdrijf. De maatschappij wil wel schadevergoeding, dus gaat naar de
burgerlijke rechtbank (Kh.) die de aannemer aansprakelijk stelt. De aannemer is het hier niet
mee eens en gaat naar Cass.
• Argument voor Cass.: de strafrechtelijke uitspraak (strafrechtelijk gezag van gewijsde) is
miskend. Cass.: dit principe bestaat inderdaad en geldt erga omnes. De strafrechtelijke en
civielrechtelijke fout vallen hier samen, en de burgerlijke rechter is gebonden door hetgeen
de strafrechter zeker en noodzakelijk heeft beslist. Kh. heeft het strafrechtelijk gewijsde
miskend door de politierechtbank niet te volgen. Het middel van de aannemer was dus
gegrond, en het arrest wordt vernietigd.
Droeshout arrest (nr. 5):
• Feiten: landbouwer laat zijn tractor op de openbare weg achter. De tractor is niet verlicht
maar er is wel openbare verlichting. Meneer Meers komt aangereden met zijn wagen met
zijn vrouw als medepassagier, en hij botst op de tractor. Meers wordt door Corr. vervolgd
voor onopzettelijke slagen en verwondingen op zijn medepassagier en inbreuk op de
verkeerswet (niet kunnen stoppen voor een voorzienbare hindernis). Ook wordt hij
veroordeeld tot schadevergoeding aan zijn vrouw. De verzekeringsmaatschappij van Meers
gaat naar de burgerlijke rechtbank en begint een vordering tegen Droeshout (eigenaar
tractor). Verzekeraar stelt: Meers heeft misschien wel een fout begaan, maar Droeshout is
ook onvoorzichtig geweest door zijn voertuig niet te verlichten.
• Hof van Beroep: wij kunnen niets zeggen over de aansprakelijkheid van Droeshout, want de
strafrechter heeft beslist dat Meers aansprakelijk is.
• Meers gaat naar Cassatie en zegt: dit is een verkeerde invulling van het strafrechtelijk gezag
van gewijsde. Cass. geeft de verzekeraar gelijk en zegt: strafrechter heeft enkel iets beslist
over de aansprakelijkheid van Meers, heeft niets gezegd over de eventuele fout van
Trushout. De burgerlijke rechter had zich hier nog perfect over kunnen uitspreken zonder
het strafrechtelijk gewijsde te miskennen.
10
