Deze samenvatting voor het vak Kwalitatieve Methode biedt een volledig overzicht van alle theoretische lessen. Ze is gebaseerd op de slides en lesnotities, aangevuld met extra informatie waar nodig voor een diepgaander begrip. Om de leerstof nog beter te begrijpen, zijn er enkele praktijkvoorbeelde...
WAAROM METHODEN
- Niet alle psychologen doen zelf onderzoek (maar toch meer dan je denkt)
- En, álle psychologen maken gebruik van psychologische kennis
• iedere psycholoog moet kennisclaims kunnen beoordelen!!
- Systematiek en patiënt verslagen zijn ook een vorm van onderzoek, het geeft onderbouwing aan
je theorieën.
• Bv: “Baby’s en peuters zijn te jong om een trauma op te doen”
o Moeten we dan nog wel zorgen voor de psychologische begeleiding van jonge
vluchtelingen?
o Weerlegd door psychologen!
• Bv: “Constant bereikbaar zijn voor het werk veroorzaakt stress”
o Blijkt wel degelijk zo te zijn
o Moeten werkgevers e-mailverkeer verbieden buiten de werkuren?
o Hierover doet een psycholoog onderzoek; deze kennisclaim onderzoeken
IEDERE PSYCHOLOOG MOET KENNISCLAIMS K UNNEN BEOORDELEN
Wetenschappelijke kennisclaims…
- Steunen op wetenschappelijk onderzoek
- Onderscheiden zich van…
• Persoonlijke ervaringen of meningen (“zelf meegemaakt”)
o Ervaringsdeskundigheid is niet wetenschappelijk
• Sociale normen (“gezond verstand”; “iedereen ziet toch dat”)
o Niet omdat iets gezond verstand, sociaal wenselijk is, betekent dat opeens ook dat het
‘waarheid’ is
o Liggen vaak dicht aan bij culturele normen
• Informatie van ‘experts’
o Niet iedere ‘expert’ doet aan wetenschappelijk onderzoek
o Vb. GEMS (corona taskforce): niet allemaal wetenschappers
- Niet: door god gegeven (=theologie)
- Niet abstract redeneren (=metafysica of filosofie)
DUS: Als psycholoog moet je vertrouwd zijn met wetenschappelijke methoden om (nieuwe)
psychologische kennis kritisch te beoordelen en verantwoord te gebruiken
,WETENSCHAPPELIJKE KENNIS VS GEWONE KENNISCLAIM
Wat maakt conclusies uit wetenschappelijk onderzoek anders dan andere kennisclaims?
- Manier waarop kennis tot stand komt, de methodologie
- De methode voldoet aan wetenschappelijke kwaliteitscriteria:
• Precies weten hoe je aan die kennis komt transparantie
• Men moet onderzoek kunnen nakijken (peer review), kritisch kunnen nakijken, onderzoek
repliceren en zelfde resultaten of eventueel andere bekomen
• Mee kunnen beoordelen of de conclusies legitiem zijn (terecht)
• Psycholoog moet vertrouwd zijn met wetenschappelijke methoden om
o (1) psychologische kennis kritisch te beoordelen
o (2) verantwoord te gebruiken
o (3) eventueel zelf onderzoek te doen
• Moet transparant en repliceerbaar zijn → men moet het bijna exact kunnen na doen en tot
gelijke uitkomsten komen
WAT IS KWALITATIEF ONDERZOEK
Kwalitatief onderzoek wilt niet meteen zeggen dat de uitkomst van het onderzoek kwalitatief hoogstaand
is. Hoe onderscheid je dan kwalitatief van kwantitatief?
KENNISTHEORETISCHE BENADERING (EPISTEMOLOGIE)
- Ander doel van het onderzoek
- Wat is het doel van het onderzoek?
- Hoe wordt er naar het onderzoek gekeken?
- Hoe wordt de wetenschappelijke info vergaard?
- Wat is de waarde van het weten?
DATA-COLLECTIE & ANALYSE
- Andere gereedschapskist
- Wat soort van data collectie en analyse wordt er gebruikt?
- De verschillende methode hebben verschillende tools en gereedschappen
- Rijke data = weinig selectie vooraf en weinig vaste structuur
• Veel body, details; weinig vaste structuur ( kwantitatief: sterk ingeperkt, vb.
oordeelsschaal)
• Niet zo gestandaardiseerd
• Niet vooraf vastgelegd wat er gecodeerd en geregistreerd moet worden
• Open ipv gesloten vragen, …
- Perspectief van het individu = betekenis van de ervaring insiderperspectief
• Hoe kijkt persoon naar iets?
• Individueel perspectief en betekenisgeving
• Niet gemiddeld vs gemiddeld, maar persoon vs persoon
- Natuurlijke settings → belang van context (want deze context bepaalt perspectief individu)
• Kenmerken van dagelijks leven → ecologische validiteit!
• Interesse in persoonlijke beleving, betekenis, … → bekijken in de natuurlijke habitat van
persoon
, - Idiografisch (de studie van gedrag dat het individu uniek maakt)
- Diepere band onderzoeker-participant
- Relatief ongestructureerd
- Géén hypothesetoetsing, maar theorieën en concepten uitdenken
- Hoge ecologische validiteit? Het is in de dagelijkse context dus in het dagelijkse leven
loopt het ook zo
ONDERZOEKSPROCES
- Andere accenten in de empirische cyclus
- De nadruk in de empirische cyclus ligt ergens anders voor deze beide methode
- Welke nadrukken worden waar gelegd?
- Wisselwerking tussen theorie (ideeën) en data (realiteit)
Onderscheid tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek
- Kennistheoretische benadering: andere visie op ‘wat kennis is’
➔ ander doel van onderzoek
- Methode(n) van dataverzameling en -analyse zijn specifiek voor dit soort onderzoek
➔ andere gereedschapskist dan in ‘gewone leven’
- Onderzoeksproces
➔ andere accenten in de empirische cyclus
KENNISTHEORETISCHE BENADERING IN KWALITATIEF ONDERZOEK
KENNISTHEORIE (= EPISTEMOLOGIE = WETENSCHAPSFILOSOFIE)
- Kennistheorie
• Hoe wordt kennis vergaard?
• Wat is de waarde van wat we weten?
• Visie op wat de waarheid is
- Gemeenschappelijk kwantitatief en kwalitatief: kennis op basis van empirisch onderzoek
• Niet: door God gegeven (theologie)
• Niet: abstract beredeneerd (metafysica)
• Wel: Gebaseerd op empirie (= moderne wetenschap)
- Houdt een visie in op:
• De staat van de wereld
• Het doel van de wetenschap
• De rol van de onderzoeker
o Kunnen we wel helemaal neutraal zijn?
o Afhankelijk van welke vragen die je stelt of hoe je doorvraagt is ook nooit neutraal → De
vragen die je stelt, stel je van uit een bepaald mensbeeld
KWANTITATIEVE KENNISTHEORIE: LOGISCH POSITIVISME (COMTE)
- Oorsprong, inhoud, fases
• Periode van de Verlichting
• Theologische fase (kennis obv God en religie) → metafysische fase (kennis obv redeneren;
vb. mensenrechten, heeft mens een ziel) → wetenschappelijke fase (empirie)
- Er bestaat objectieve kennis: de externe wereld bepaalt wat waar is
• Toets aan externe realiteit bepaalt wat waar en onwaar is (=realisme)
, - Onderzoek brengt ons steeds dichter bij de “waarheid”
• Wetenschap is cumulatief en leidt tot het ontdekken van de objectieve realiteit (onderzoek =
ontdekkingsreis, speurtocht naar finaal doel, de schat)
• Onderzoek brengt ons stap voor stap wat dichter bij de waarheid
- Neutrale onderzoeker: kennisproductie is onafhankelijk van de onderzoeker; onderzoeker moet
‘neutraal blijven’, moet zich uitgommen, als ‘registratiemachine’
- Determinisme: leven gebonden aan fysische wetten, externe krachten
- Positivisme als grond voor behaviorisme
KWALITATIEVE KENNISTHEORIE: SOCIAAL CONSTRUCTIVISME ( R EL A T I V I S M E , P O S T M O D ER N I S M E )
- Er bestaat geen objectieve kennis (wel bij kwalitatief):
• Hooguit bestaan er meerdere manieren om de wereld te kennen
• Enkel intersubjectieve kennis: ‘kennis’ die gedeeld wordt door mensen met dezelfde visie
• Kennis gebaseerd op interactie: cultuur, milieu, tijd waarin we leven en in interactie treden
met anderen bepaalt ons perspectief op de wereld
- Onderzoek leidt tot waardevolle interpretatie van de werkelijkheid: meerdere interpretaties vullen
elkaar aan (onderzoek = bouwproject) en zo vormt men de waarheid
• Meer interpretaties mogelijk
• Meer realiteiten en dimensies
- Perspectief van onderzoeker van invloed op geproduceerde kennis:
• Niet alleen het theoretisch perspectief, maar ook sociale en culturele achtergrond van de
onderzoeker is van belang
• Kennis niet compleet neutraal, altijd via beleving van iemand anders
• Dus: wees als onderzoeker zo transparant mogelijk over assumpties en perspectieven, zodat
anderen hier ook kritisch op kunnen reflecteren
- Soorten onderzoek stijlen
• Focus op interactie, microniveau: visie op wereld bepaald door persoonlijke interacties
→ agency
• Focus op maatschappij, macroniveau: visie bepaald door sociale structuren
→ structure
VERGELIJKING KENNISTHEORIEËN: DOEL EN SOCIAAL ENGAGEMENT
Positivisme Post-modernisme
Kwantitatief Kwalitatief
Doel: waarheid kennen (‘realisme’) Doel: een perspectief laten zien (‘relativisme’)
- Heeft aandacht voor sociaal engagement
→ aandacht voor de minder machtige ,
want anders wordt er enkel naar het
gemiddelde gekeken
Doel: meerdere perspectieven combineren in
dialoog (‘sociaal constructivisme’)
- Laat zien hoe mensen samen de
werkelijkheid kunnen veranderen
Kennistheorie en sociaal engagement gaan soms samen
- Doel: onderbelicht perspectief laten zien (vb. aandacht voor perspectief van minder machtigen,
hun ook willen representeren)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper manonvankesteren. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,48. Je zit daarna nergens aan vast.
