Samenvatting van de lessen van kinder- en jeugdpsychiatrie. Dit behoort tot het vak psychiatrie, kinder- en jeugdpsychiatrie (2de master). Deze samenvatting bevat alle leerstof van het onderdeel kinder- en jeugdpsychiatrie (slides + nota's uit de les).
1. Algemene principes van de normale ontwikkeling
- = mijlpalen van fysieke, cognitieve, taal- & socio-economische ontwikkelingen worden op
specifieke leeftijden bereikt
- Ontwikkeling wordt bepaald door
o Nurture = omgeving
▪ Levenservaringen + biologische omgeving
o Nature = genen
o Relatieve bijdragen
▪ Tweeling- & adoptie studies
• = natuurlijke experimenten die genetische & omgevingseffecten
scheiden
• Adoptie: biologische vs. opvoedende ouders
• Tweelingen
o Identieke tweelingen die apart opgroeiden
o Monozygote vs. dizygote tweelingen die samen opgroeiden
o Genetica & omgeving = samenspel
▪ Individuele variatie
▪ Genetische opmaak bepaalt ‘startpositie’ & ontwikkelingsmogelijkheden
• Veel ouders denken/hopen het ‘ideale’ kind te creëren → vaak
onderschatting van hoeveel zaken er voorbeschikt zijn
2. Genetica
- Klassiek
o Chromosomaal (bv. trisomie 21, 5% van autisme)
o Monogenetisch (bv. Huntington)
o Polygenetisch
▪ Moet op populatieniveau onderzocht worden
▪ = veel voorkomende genvarianten kunnen variaties geven die als ze additief
zijn (= op elkaar inwerken) zullen leiden tot bepaalde kwetsbaarheden
• = gen-gen interactie
- Nieuw
o Gedragsgenetica (via tweelingstudies)
▪ Als concordantie van fenotype groter is bij monozygote tweelingen dan bij
dizygote, dan moet dit genetisch zijn
• Want ze groeiden samen in zelfde omgeving op
- Erfelijkheid
o = mate waarin de variantie voor een bepaalde kenmerk in de bevolking bepaald is
door genetische verschillen
▪ Bv. positieve emotionaliteit: 50%, sociabiliteit: 37%
▪ Bv. behalen van goede schoolresultaten = erfelijk (62%)
• Er is wel nog ruimte voor 38% omgevingseffect
▪ Uitgedrukt in: 2 x (rMZ-rDZ)
1
, o Concordantie bij tweelingen = samen voorkomen van zelfde probleembeeld
▪ Bv. dyslexie
• Monozygoten: vrij hoge concordantie
• Dizygoten: ook hoge concordantie
• → opvoeding/omgeving speelt dus belangrijke rol
• → er is wel nog steeds een verschil tussen monozygoten & dizygoten
o & dit verschil is te wijten aan genetica
▪ Vs. autisme
• Monozygoten: hoge concordantie
• Dizygoten: lage concordantie
• → genetica moet dus quasi identiek zijn om autisme te veroorzaken
o Want dizygoten delen nog steeds 50% van genen
3. Omgeving
- = meer dan alleen maar gezin & opvoeding
- Omgeving =
o Biofysisch
▪ Pre-/perinataal
• Baarmoederlijk milieu
• Geboortecomplicaties
▪ Toxiciteit
• Voeding (vooral E’s in voeding/dranken)
• Pollutie
• Infecties
▪ Hersentrauma
o Gezin
▪ Koestering, sensitief ouderschap
• Hechting: ouderschap dat kind in waarde schat & in positieve zin aan
noden tegemoetkomt
▪ Waarden, regels, toezicht
• Toezicht: bv. zorgen dat je 5-jarige niet te veel omgaat met 17-jarige
& zo foutief gedrag ziet dat hij zelf nog niet moet stellen
▪ Stimulatie, motivatie, hulp
• Stimulatie van talenten
• Motivatie indien moeilijkheden
o Onderwijs
▪ Belangrijke omgeving want daar is een kind vaak
o Vrienden, buurt, hobby’s
o Cultuur, welvaart, zorg
o → wolvenkinderen = bewijs dat een menselijke context noodzakelijk is voor een
normale ontwikkeling
- Gedeelde vs. unieke ervaringen
o Gedeelde omgeving = alle invloeden die kinderen in eenzelfde gezin meer gelijk
maken
o Unieke omgeving = alle invloeden die kinderen in eenzelfde gezin meer verschillend
maken
o Impact niet-gedeelde omgeving >> gedeelde omgeving
2
, ▪ Unieke ervaringen spelen belangrijke rol in gelukkig vs. ongelukkig zijn
• Bv. het maakt niet uit hoeveel materiële zaken je hebt maar wel hoe
weinig te hebt t.o.v. anderen
o Big 5 persoonlijkheidskenmerken
▪ Groot deel door genen + omgeving bepaald
• Maar slechts klein deel door gedeelde ervaringen bepaald
▪ Ouders behandelen kind anders op basis van karaktereigenschappen
• Ook al zeggen ze meestal dat ze al hun kinderen op dezelfde manier
behandelen
4. Genetica + omgeving
- Voorbeelden
o Online gedrag
▪ Genetisch
• 16-jarigen kiezen gedeeltelijk hun
online engagementen conform hun
genetische achtergrond
▪ Omgeving
• Opnieuw voornamelijk door unieke
omgeving bepaald
o Maar ook klein deel door
gedeelde omgeving
o Voeding
▪ Voorkeur voor voedingsmiddelen
Donkergrijs: genen
Lichtgrijs: omgeving
- Gen-omgevingcorrelaties (rGE)
o Genen & omgeving versterken elkaar continu → kan “dubbele dosis” veroorzaken
o 3 vormen
▪ Passief: dezelfde genen die bij het kind ‘een moeilijk temperament’
veroorzaken, zorgen bij ouders voor een negatieve opvoedingssaanpak
• Kind ontvangt genetische voorbeschiktheid (talent vs.
kwetsbaarheid) & komt in omgeving die door diezelfde genetische
voorbeschiktheid vorm gegeven wordt
o Talent wordt geërfd & komt in positief voedende omgeving
terecht door diezelfde genen bij ouders
o Kwetsbaarheid wordt geërfd & komt in negatief voedende
omgeving terecht door diezelfde genen bij ouders
3
, ▪ Evocatief: het moeilijk temperament van kind evoceert een negatieve
opvoedingsaanpak bij ouders
• Kind ontvangt genetische voorbeschiktheid (talent vs.
kwetsbaarheid) & lokt daarmee in de omgeving versterkende
reacties uit
o Talent (bv. muziek) wordt geërfd & lokt versterkende
omgevingsreacties uit
o Kwetsbaarheid (bv. moeilijk temperament) wordt geërfd &
lokt verergerende negatieve omgevingsreacties uit
▪ Actief (niche-picking): kind met een moeilijk temperament kiest een
omgeving met antisociale elementen
• Kind ontvangt genetische voorbeschiktheid (talent vs.
kwetsbaarheid) & gaat zelf actief op zoek naar passende omgeving
(die versterkend werkt)
o Talent (bv. muziek) wordt geërfd & je zoekt muzikale
omgeving
o Kwetsbarheid (bv. agressie) wordt geërfd & je zoekt
subcultuur waar agressie als positief wordt beschouwd
o Gevolgen
▪ Gebrek aan socialisatie (= regelvolgend gedrag)
• Leidt tot rechtstreeks middelengebruik
• Ook onrechtstreeks via uitlokken van contextueel risico (antisociale
vrienden, negatieve relaties met volwassenen)
▪ Wilson effect = erfelijkheid van IQ neemt toe met leeftijd
• Want omgevingseffecten gaan het geneffect beïnvloeden
- Gen-omgevingsinteracties (GxE)
o Soms zijn omgevingsfactoren alleen maar of veel meer risicovol voor bepaalde
genotypes
▪ Bv. geslacht
o Soms komen bepaalde genetische kwetsbaarheden slechts tot uiting of veel meer tot
uiting in bepaalde omgeving
▪ Bv. genetische kwetsbaarheid voor depressie enkel bij stress
o Differential susceptability
▪ = hetzelfde genotype kan
• Risicofactor zijn in negatieve omstandigheden
• Voordeel opleveren in positieve omstandigheden
o Interactie start mogelijks al voor geboorte
▪ Kunnen zowel via GxE van moeder als van baby werken
- Belang van rGE & GxE
o Vermeende omgevingseffecten zijn onderliggend (causaal) vaak gedreven door
genetica (rGE)
o Genetische effecten zijn vaak afhankelijk van omgevingsrisico → kunnen voorkomen
worden
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper evdp. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,96. Je zit daarna nergens aan vast.
