Nederlandstalige samenvatting van heel het vak 'Arts en Maatschappij 4' , gegeven in sem 1 en 2 in het NIEUWE CURRICULUM van Ma1 Geneeskunde op UA. Aangevuld met notities van alle lessen. Onderwerpen die in de les benoemd zijn als belangrijk staan aangeduid in fluo. Leerdoelen zijn uitgeschreven. B...
GENEESKUNDE UA – MASTER 1 – SEM 1&2
NIEUW CURRICULUM
ACADEMIEJAAR 2023-2024
,INHOUDSTAFEL
1. Gezondheidseconomie.................................................................................................................................. 3
1.1 Inleiding..................................................................................................................................................... 3
1.2 Determinanten van gezondheid en gezondheidsproductie ...................................................................... 4
1.3 Marktwerking en marktimperfecties voor gezondheisproductie ............................................................. 9
1.4 Uitgaven voor gezondheidszorg .............................................................................................................. 14
1.5 Economische evaluatie en beleid ............................................................................................................ 20
1.6 Priorisering .............................................................................................................................................. 29
2. Medische sociologie .................................................................................................................................... 38
2.1 Organisatie vd gezondheidszorg ............................................................................................................. 39
2.2 Kankerscreening ...................................................................................................................................... 52
3. Diversiteit .................................................................................................................................................... 66
3.1 Klasse ...................................................................................................................................................... 66
4. Global health ............................................................................................................................................... 85
4.2 Misconception studies .......................................................................................................................... 102
5. Milieu en gezondheid................................................................................................................................ 135
5.1 Introductie ............................................................................................................................................ 135
5.2 (Outdoor) luchtvervuiling...................................................................................................................... 144
5.3 Klimaatverandering ............................................................................................................................... 151
5.4 leerdoelen milieu & gezondheid ........................................................................................................... 156
EXAMEN
ð Uit elk onderdeel 1 open vraag
o Gezondheidseconomie
o Medische sociologie
o Diversiteit
o Global health
o Milieu en gezondheid
1
,1. GEZONDHEIDSECONOMIE
1.1 INLEIDING
ð Cijfers niet vanbuiten kennen, gewoon de grote lijnen
WAT IS ECONOMIE?
- Economie gaat over hoe de beslissingen van individuen, firma’s, en de overheid
een impact hebben op de verdeling van schaarse middelen
bij het realiseren van doelstellingen (nagestreefd door individuen, firma’s, en de overheid)
- Het gaat om hoe we het probleem van schaarste aanpakken.
ð De studie van keuzes
GEZONDHEIDSECONOMIE
- Wat is de waarde van gezondheid?
- Determinanten van gezondheid (wat bepaalt gezondheid?)
- Marktwerking
o Aanbod van gezondheidszorg
o Vraag naar gezondheidszorg
- Economische evaluatie van gezondheidszorg
- Billijkheid (gaat over rechtvaardigheid van het nemen van beslissingen)
- Planning en budgettering
3
,1.2 DETERMINANTEN VAN GEZONDHEID
EN GEZONDHEIDSPRODUCTIE
WAT BEPAALT EEN GOEDE GEZONDHEID?
- “ Goede gezondheid” w gemeten als
o Uitstel sterfte
o Afname ziekte en haar gevolgen
o Verbeterde zelf-gerapporteerde gezondheid
LEVENSVERWACHTING
INVLOED VAN EXOGENE SHOCKS OP LEVENSVERWACHTING
VOORBEELDEN VAN EXOGENE SHOCKS
- 1920: pandemie + einde WO1
- 1940: WO2
- Rond 2000 in Afrika: HIV
- Oorlog: veel jonge mensen sterven
à heeft veel invloed op de gem levensverwachting
ð Maar gaat daarna altijd terug naar normale situatie
LEVENSVERWACHTING DOORHEEN DE TIJD
- Levensverwachting gaat omhoog doorheen de tijd
o 2000: levensverwachting boven 45j in alle landen (wel heel groot verschil in welvaart)
WELVAART
ð Verband tussen welvaart (adhv inkomen) en levensverwachting! (op logaritmische schaal)
- Lineaire schaal: typische curve
o Zeer stijl stuk in begin
o Plat stuk daarna: rijkere landen
à veel variatie in welvaart, maar heeft weinig invloed op
levensverwachting
- Voorbeeld: Saudi-Arabië
o Olieprijzen gestegen à welvaart stijgt ernorm
à maar verdeling van welvaart was in een heel klein deel vd bevolking
à relatief lage levensverwachting
DEMOGRAFISCHE EN EPIDEMIOLOGISCHE TRANSITIE
- Demografische transitie
o = van hoge sterftecijfers, hoge geboortecijfers (fertiliteit)
naar lage sterftecijfers en lage fertiliteit
- Epidemiologische transitie
o Vroeger: jonge mensen sterven vooral aan infectieziekten
o Nu: minder door andere vaccins, AB, algemene hygiëne
4
,GRAFIEK
- 1891
o 1/3e van overlijdens voor 4j
- 1966 (75j later)
o Minder kindersterfte
o Minder sterfte van adolescenten
o Sterftes w dus naar achter geduwd
FACTOREN DIE GEZONDHEID BEÏNVLOEDEN
LEEFTIJD EN GESLACHT
GESLACHT
ð M sterven gem 4j eerder dan V
- M hebben op elke leeftijd grotere kans om te overlijden dan V
o Oorzaak: risicoperceptie van M is anders
o Evolutie: verschil w kleiner
BELANGRIJKSTE DOODSOORZAKEN PER LEEFTIJD
- < 50j
o Verkeersongevallen
§ Dalende trend
§ Meer bij ouderen door elektrische fietsen
§ Te maken met socio-culturele context en wegeninfrastructuur
o Suïcide (veel meer bij mannen!)
§ Dalende trend
o 45-49j: borstkanker bij V
- 50-75j
o Longkanker!
- 75-85 j
o M: longkanker + ischemische
hartziekten
o V: cerebrovasculaire
aandoeningen
- 85+ j
o M&V: Hartdecompensatie, complicaties en onduidelijk omschreven hartaandoeningen
à sterven aan zelfde dingen dus levensverwachting van M&V komt meer overeen
ROKEN
- Rookgedrag is aan het afnemen + meer gelijk tussen M&V
o M: mortaliteit aan het pieken door rookgedrag van vroeger
o V: mortaliteit aan het stijgen door nu te roken
2020: TOP 3
- Ziekten van hart-en vaatletsel
- Kankers en andere nieuwvormingen
o Longkanker!
- COVID-19
5
,LEVENSVERWACHTING EN INKOMEN
- Evolutie: wordt meer uitgerokken
à maar schuift ook meer op naar boven
o Voor hetzelfde welvaartsniveau
§ In 1930: 60j w
§ In 1990: 70j w
INKOMENSONGELIJKHEID
ð Hoe minder inkomensongelijkheid, hoe meer totale
gezondheid (levensverwachting)
o Grafiek: Stel 100 euro wegnemen van A en geven aan B
à gezondheid van B stijgt meer dan de gezondheid van
A afneemt
o Zelfde geldt voor vgl tussen verschillende landen
ONDERWIJS EN GEZONDHEID
ð Aantal jaar onderwijs is het sterkst geassocieerd met goede gezondheid!
- Causaliteit vooral onderwijs à gezondheid (misschien via inkomen)
o Maar is het echt die extra jaren op de schoolbanken dat u gezonder maakt?
o Onderwijs proxy voor intelligentie?
o Ongezond gedrag (roken, drinken, onveilige seks…) is groter bij schoolverlaters
- Beter opgeleiden zijn meer geneigd (nieuw) advies op te volgen
o Therapietrouw is gerelateerd aan onderwijs en inkomen
o Zeer duidelijk verband tussen ongeletterdheid en slechte gezondheid
- Opleiding van vrouwen is sterk gecorreleerd met gezondheid van hun kinderen
o Maar opleidingsniveau van jezelf is belangrijker dan dat van je ouders
LEVENSSTIJLVARIABELEN
- Dagelijks roken
o Afhankelijk van socio-culturele context en demografie
o België: hoeveelheid rokers in het midden van alle landen
- Alcohol
o België: staat heel hoog
- Obesitas
o België: in het midden
o Aziatische landen: aan de lage kant
OMGEVING
ð Sommige omgevingen zijn minder gezond dan andere
o Dreiging van infectieziektes en omgevingspathogenen
o Gelegenheid tot lichaamsbeweging, behuizing en onderwijs
o Pollutie, fijn stof
o Publieke veiligheid (bvb oorlog, verkeersinfrastructuur)
- Voorbeelden
o Studie rond hinder van omgevingsfactoren in België
§ Veel meer last van in Brussel dan in Vlaanderen en Wallonië
o Asbest: veel in België à zorgde voor rechtstreekse doden
6
, GENETISCHE VOORBESTEMDHEID
- Genetische “defecten”: een nodige voorwaarde om een ziektebeeld te ontwikkelen
- “genes load the gun, but often lifestyle pulls the trigger”
o Je hebt blootstelling aan een risico nodig om een ziekte te ontwikkelen
§ Omgeving speelt daarin een rol
§ Op macro (continent, land, regio, stad) als op micro
(individuele bezigheden, levensstijl) niveau
§ Blootstelling hangt daarom ook samen met opleiding en
socio- economische status
§ Afb: Bv. vrachtwagenschauffeur heeft altijd met raam aan
L kant gezeten
- Nieuwe revolutie: gepersonaliseerde zorg
- Voorbeeld: incidentie van melanoma
o Meer in Noorwegen, Zweden, Zwitserland: want bleke huid (dus
genetische voorbeschikbaarheid)
HUISHOUDEN
- Getrouwde mensen zijn gezonder dan ongetrouwde mensen, vooral mannen
o Een echtgeno(o)t(e) vergroot de gezondheidsproductie in het huishouden (vooral vrouwen
voor mannen)
o Maar...gezondere mensen hebben meer kans op een huwelijk (vooral mannen)
- Afbeelding
o Onder referentielijn: lager risico om te sterven ó boven: meer risico om te sterven
o Oorzaken: roken, alcohol, suïcide, voeding, gevolgen van psychologische stress…
ANDERE DETERMINANTEN
- Beroep: sommige jobs zijn gevaarlijk of ongezond
- Opvoeding en opleiding
- Genen
- Inkomen
- Omgeving
- Sociale mobiliteit
7
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ShanaVerschuren. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €15,49. Je zit daarna nergens aan vast.
