Inleiding:
Hoeveel ellende er ook is in de wereld, er is minder ellende dan vroeger. Nu leven mensen langer,
gezonder, vrijer. Vooruitgang wordt bewezen aan de hand van feiten. De verlichting is de verklaring
van de razendsnelle vooruitgang. Stappenplan wetenschappelijke methode en later overgenomen
door de verlichtingsdenkers:
1. Onwetend en feilbaar
2. Verwerp alle openbaringen, overleveringen en dogma’s
3. Behoud wat werkt en verwerp de rest
4. Gebruik de beste en meest beproefde kennis om de wereld te verbeteren
5. Begin de hele cyclus van voren af aan
Vaak wordt vooruitgang vergeleken met geloof, maar dat is het niet. Het is ook geen bijgeloof maar
het is iets dat je kan waarnemen.
Als je denkt dat de wereld naar de knoppen gaat, dan leidt dit tot fatalisme, schadelijk en cynisme. In
het boek onderscheidt hij 4 strekkingen onder vooruitgangsloochenaars:
1. Nostalgische pessimisten: vroeger beter was dan nu
2. De doemdenkers van de ‘wacht maar’ school: nu beter dan vroeger, maar de catastrofe moet
nog komen
3. Cyclische pessimisten: ze zeggen niet dat het nu goed gaat, wel dat onze moderne
vooruitgangspurt uniek zou zijn
4. Tredmolendenkers: objectieve maatstaven van vooruitgang, maar geloven dat we ondanks
alles geen vorderingen hebben gemaakt
In het boek staan de zwartkijkers en kniesoren centraal. Het gaat over illusies die de wereld enger en
angstaanjagender voorstellen dan hij eigenlijk is. Vooruitgangsdenkers focussen zich op cijfers, feiten
en rationele argumenten. Het verhaal van onze vooruitgang is de waarheid.
Hoofdstuk 1: waarom iedereen gelooft dat het bergaf
gaat met de wereld. De wortels van het hedendaagse
pessimisme
Obama zegt tijdens een toespraak dat het goed gaat met de wereld. Ondanks de enorme
bevolkingsgroei leven er minder mensen in armoede dan vroeger. De levensverwachting is nu ook
beter dan vroeger, dit komt door betere hygiëne, riolering en vaccinatie. De wereldbevolking neemt
toe omdat de mensen langer leven, niet omdat er meer kinderen geboren worden. Zware
milieuvervuiling is de dag van vandaag niet meer kenbaar. De landbouwopbrengsten liggen ook veel
hoger.
De quiz van Rosling resulteert erin dat onze algemene kennis over de vooruitgang in de wereld is
belabberd. Is dit door onwetendheid? Mensen zijn geneigd om pessimistisch te denken over de
toekomst van anderen of de samenleving. Over hun eigen leven zijn ze optimistisch in de toekomst.
Media besteed enkel aandacht aan het negatieve, daardoor denkt de mens dat de wereld erop
achteruitgaat. Als het aan een specifieke plaats en tijd, in het oog springt en veel mensen tegelijk
beroert gaat het bijna altijd over een ramp. Dit wordt de wet van de onzichtbaarheid van de
vooruitgang genoemd: vooruitgang verloopt langzaam en geruisloos, achteruitgang in 1 klap en valt
onmiddellijk op.
, Er werd vroeger veel meer gemoord, verkracht … maar mensen wisten dit niet. Nu weten wij direct
wat er gebeurt, ook al is het kilometers ver, dit wordt de wet van de snelheid van slecht nieuws
genoemd. Slecht nieuws begon sneller te reizen vanaf de uitvinding van de telegraaf en radio, we
hoorden hier over rampspoed maar steeds zonder beelden van verwoesting. Pas bij uitvinding van
televisie en massamedia bereikte slecht nieuws de topsnelheid. De beschikbaarheidsheuristiek
betekend hoe vlotter iets beschikbaar is in onze mentale voorstelling, hoe waarschijnlijker we het
vinden.
Slechte berichten in de media fascineren ons. Negatievere gebeurtenissen later diepere sporen na in
ons geheugen. De negativiteitsbias van ons brein is een manier van moeder natuur om je bij de les te
houden. Dit verklaart waarom de doemprofeten zo’n grote aantrekkingskracht uitoefenen op ons. Nu
lijkt het goed maar wees op je goede ‘wacht maar’. Je leert meer uit slechte verhalen dan uit goeie.
Slecht werkt beter dan goed.
We worden veeleisender en gevoeliger voor misstanden. Hoe zeldzamer geweld wordt, hoe minder
we het kunnen verdragen. Daling van geweld leidt tot verhuftering (=schoft gedrag, trolling, online
pesten …).
De tijd waarin we zelf lezen romantiseren we. Iedereen kijkt terug naar zijn jeugd op hoe het was.=
jeugdsentiment. Toen was het beter omdat je je nog van niets moest zorgen maken of geen journaal
keken.
Pessimisme is een vergeeflijke denkfout. Pessimisme over ons persoonlijk leven vinden mensen
meestal gezeur, tijdens de wereld wordt het diepzinnig en leuk.
De meest grote intellectuelen zijn pessimistisch. Ze moeten pijnlijke waarheden durven bloot
leggen.
Bijna niets van de gezegdes wordt bewezen. Er zijn wat tegenstrijdigheden.
Tredmolenpessimisten zeggen dat de wereld niet verbeterd is, want het ene kwaad is verwisseld
door het andere. Pessimisme wordt zoiets die op de vlucht slaat voor goed nieuws, dit noemen we
de wet van behoud van gezeik. Hoe goed het ook gaat met de wereld, er zal altijd geklaagd worden.
Pessimisme en doemdenken creëren een gevoel van urgentie: we moeten nu meteen ingrijpen om
de ondergang af te wenden. Optimisme leidt tot zelfgenoegzaamheid. Elke liefdadigheidsorganisatie
doet aan alarmisme (alles uitvergroten ‘als we niet ingrijpen dan…’). Zelf weerleggende voorspelling
is het broertje van de selffulfilling prophecy. Als je het einde van de wereld voorspelt, maar door de
waarschuwing schieten mensen in gang en wordt de voorspelde ondergang afgewend. Deze strategie
ondergraaft zichzelf uiteindelijk. Activisten beseffen dat burgers niet langer onder de indruk zijn nog
een versnelling moeten hoger schakelen, ter compensatie voor die neerwaartse correctie. Mensen
vergroten dingen uit, daardoor gaan we na een tijd onze schouders ophalen en niet in actie schieten
wanneer het echt nodig zou zijn.
Pessimisme leidt vaak tot Fatalisme en misantropie. = laten we nog vlug alles opgebruiken voor we
verzwolgen worden. 1/7 denkt dat de wereld nog naar de knopen gaat tijdens hun eigen leven.
Geloof in neergang en stilstand is een illusie, veroorzaakt door de wet van de snelheid van slecht
nieuws, wet van behoud van gezeik en eigenaardigheden van het menselijk brein. De beste remedie
is de geschiedenis.
