Dit is de samenvatting van het vak Therapeutische modellen. De basis van mijn samenvatting is het handboek "het palet van de psychologie". Maar de PowerPoint en mijn notities zitten er ook in verwerkt. Mijn Docent is Joan Bakx. SUCCES!
Hoofdstuk 1: Psychologie: een palet vol theorieën
1.1 inleiding
1.2 Wat is de psychologie?
Onenigheid over de definitie
bij wetenschappen die de mens bestuderen is men er niet altijd even snel over eens waarover de
wetenschap nu precies gaat. Zowel intern als extern is er geen eenduidigheid over het object. De
psychologische wetenschap bestaat ongeveer 130j en kende en kent intern verschillende theoretische
stromingen. Deze verschillen in hun keuze van het object. Ook de methode waarmee kennis wordt
verworven kan verschillen. De psychologie is extern niet goed afgebakend van andere wetenschappen.
Vaak worden andere wetenschappen in psychologische onderwerpen betrokken. Deze interne en
externe onduidelijkheden hebben tot gevolg dat zowel binnen de psychologie als tussen de
psychologie en andere wetenschappen rivaliserende beschrijvingen en verklaringen zijn aan te treffen
over eenzelfde onderwerp.
Een poging tot definiëring van de psychologie
Psychologie = een wetenschap waarbij zowel het gedrag van de mensen wordt bestudeerd als de
gevoelens en de gedachten die mensen hebben bij het ervaren van hun gedrag en de omstandigheden
waarin dat plaatsvindt.
Het verschil met andere wetenschappen is de beschrijving en verklaring van het object vind vooral
plaats op individueel niveau. Psychologen kijken meer naar de beleving en waardering van gedrag. Dit
geldt dan zowel voor de persoon zelf als voor zijn directe omgeving. Dit betekend dat een wetenschap
getypeerd kan worden aan de hand van:
• De soorten vragen & problemen
• Methoden & theorieën.
Er vind een dynamisch spel plaats tussen deze factoren. Hierdoor liggen de grenzen tussen
wetenschappen niet vast.
• Het maatschappelijk draagvlak van een wetenschap: deze is af te leiden uit hoe sterk
persoonlijke theorieën bij het waarnemen en begrijpen van de wereld en daarmee zichzelf.
Dit ligt niet vast.
1.3 Theorieën
Over elk onderwerp heeft de psychologie iets te vertellen. Theorieën zijn te typeren als
referentiekaders van waaruit psychologen te werk gaan. Ze bieden interpretaties waarmee
verschijnselen bekeken en verhelderd worden. Hierin kent de psychologie een grote verscheidenheid.
Sommige van de verklaringen werden als achterhaald beschouwd. Andere verklaringen worden
tegenwoordig als juist gezien. Theorieën kunnen komen en gaan.
1
,Therapeutische modellen
Functie van theorieën
1. Systematiserende of ordenende: deze vindt plaats op het beschrijvende niveau. De eerste stap
van een theorie is systematische weergave van wat er wordt waargenomen.
a. Dagelijks leven: we verzamelen kennis. Die is vaak persoonlijk gekleurd en weinig
systematisch vergaard.
b. Wetenschappelijk: kennisverwerving verloopt via expliciete regels. De procedures
moeten duidelijk en controleerbaar zijn. In de wetenschap wil men bevindingen
rapporteren in de vorm van helder geformuleerde wetten en verbanden. Tenslotte
moet het hertestbaar zijn.
2. Verklaren en voorspellen: de resultaten moeten verklaard worden door aan te geen dat ze in
specifieke omstandigheden bereikt worden. Op grond daarvan kan voorspeld worden of men
in een andere situatie ander gedrag zou stellen.
3. De heuristische: Op grond van het inzicht dat de theorie heeft opgeleverd worden nieuwe
voorspellingen gedaan.
1.4 Kenmerken van psychologische stromingen
1.4.1 Geschiedenis van theoretische stromingen
Historische ontwikkeling
De start van de wetenschappelijke theorie ligt ongeveer 130j achter ons. De filosofische tradities,
waaruit de psychologie voortkwam, zijn veel ouder en soms te herleiden tot de oude Grieken. Passend
bij de toenmalige positieve tijdgeest was het geloof in grote wetenschappelijke vooruitgang in die
periode opvallend. Doe toekomstige psychologie zou de mens helpen bij het vinden van zijn
bestemming. Over hoe dat doel bereikt zou moeten worden, waren er verschillende meningen.
Enerzijds willen ze een alomvattende theorie, maar anderzijds was er een opvatting waarin werd
gesteld dat kennis dienstbaar moest zijn aan concrete maatschappelijke doelstellingen. De
maatschappelijke problemen moeten de theorievorming bepalen. Zo ontstonden er verschillende
stromingen. Binnen de stromingen ontstond schoolvorming. Schoolvorming is uitstekend zolang men
de andere gezichtspunten kent en er eventueel gebruik van maakt. Bij de verschillende soorten scholen
werden andere accenten gelegd. → dé psychoanalyse bestaat niet meer, maar er zijn verschillende
soorten psychoanalyse.
Cultuurhistorische bepaaldheid
De verschillende psychologische stromingen voldeden aan de waarden en normen die de maatschappij
op dat moment nodig had.
Op elkaar reageren
Als bestaande partijen een belangrijke maatschappelijk probleem verwaarlozen, wordt er dikwijls een
nieuwe partij opgericht die zich daar wel mee bezig houdt. Het ontstaan van psychologische
stromingen kent het zelfde mechanisme.
Bv. het behaviorisme verwaarloosde de cognitieve aspecten van de mens. Er ontstond een nieuwe
stroming nl. de cognitieve psychologie die zich hier wel mee bezig hield.
2
,Therapeutische modellen
Slingerbeweging
Binnen de psychologie vond er een slingerbeweging plaats. In de jaren 50 van de vorige eeuw met een
non-directieve vorm van hulpverlening. Dat was een reactie op de toen geldende autoritaire vormen
van hulpverlening. In de jaren 80 was de slinger weer op de terugweg: directieve
hulpverleningstechnieken kenden een snelle opkomst. De psychoanalyse is lang niet meer zo
dominant.
Gebruikmaken van elkaar
In de politiek nemen ze elkaar standpunten soms over. Ook dit gebeurde in de psychologische
stromingen. Dit met het begrip ‘onbewuste’. Dit begrip komt oorspronkelijk uit de psychoanalyse en
zit nu ook al in de cognitieve theorie. Men is geneigd pragmatisch te werk te gaan, ambities niet te
hoog te stellen en overal wat in te zien.
Nadruk op effectiviteit
Halfverwege de jaren 90 startte een ontwikkeling die waarschijnlijk van grote invloed zal zijn.in
toenemende mate wordt van hulpverlingsmethoden verlangd dat bewezen is dat ze effectief zijn. als
effectief zijn niet kan bewezen worden, dan kan dat betekenen dat er geen geld beschikbaar wordt
gesteld, of dat de verzekering de hulpverlening niet meer dekt. Zo gaan er meer stemmen op om de
psychotherapie niet in scholen te organiseren, maar in specialisaties in bepaalde problematiek. Er
wordt minder aandacht besteed op het theoretische, maar meer nadruk op het praktisch nut.
Aan de hand van de slinger beweging, kunnen we verklaren dat de huidige periode van samenwerking
en pragmatische inslag gevolgd zal worden door een periode waarin het eigen gelijk weer centraal zal
staan. Elke visie kent zijn sterktes en zwaktes.
1.4.2 Mensbeelden bij theoretische stromingen
Iedere psychologische stroming is te karakteriseren aan de hand van een mensbeeld. Hierin gaat men
uitdrukken hoe “de mens” wordt opgevat. Deze opvattingen zijn historisch, cultureel en religieus
bepaald. Ze verwijzen naar naamsvernoeming (bv. in de middeleeuwen was het de gewoonte om
iemand een heilige te noemen). Een mensbeeld kent 2 aspecten:
• Een beschrijving van de kenmerkende eigenschappen:
o Kenmerkende eigenschappen = het verschil tussen mensen en dieren of het verschil
tussen kinderen en volwassenen.
• Een verwijzing hoe mensen behoren te zijn:
o Dit is het doelbeeld → morele visie. Daarin staat centraal hoe een mens zich hoort te
gedragen.
Het is goed te beseffen dat in andere culturen de individuele verantwoordelijkheid niet perse
benadrukt wordt. Mensbeelden hebben ook consequenties voor opvattingen over gezondheid en
ziekte.
3
, Therapeutische modellen
1.5 Indelingen van theoretische stromingen
De rode draad van de verschillende hoofdstukken:
• De verschillen in de stromingen
• De mensbeelden
• Het biopsychosociaalmodel
1.5.1 Mensbeelden in de psychologie
Er zijn 3 niveaus van menselijk gedrag:
De verschillende mensbeelden verschillen in complexiteit.
Het mechanistisch mensbeeld
Een mens is samengesteld uit afzonderlijke delen. De verschillende delen behouden hun afzonderlijke
eigenschappen, ook al zijn ze deel van een groter geheel. Mensen worden beschreven als mechanieken
die door externe krachten worden voortbewogen. We moeten inzicht krijgen in deze krachten om het
menselijk gedrag te kunnen verklaren.
De mechanistische visie houdt in dat delen van mensen zelfstandig bestudeerd kunnen worden. het
betekend ook dat mensen bestudeerd kunnen worden los van de sociale of materiële omgeving waarin
ze functioneert. → behaviorisme, cognitieve en biologische psychologie.
Er zijn 4 implicaties:
• Er wordt geen principeel onderscheidt gemaakt tussen dieren en mensen.
• Het verklaringsmodel dat wordt gebruikt is lineair causaal
• Er wordt vanuit gegaan dat als alle onderdelen gekend zijn, het geheel gekend is.
• Er wordt geen rekening gehouden met de omgeving
Het organistisch mensbeeld
Mensen worden opgevat als groeiende organismen, als één geheel. Er vindt geen opdeling plaats. Het
organisme kent een interne dynamiek. Het is geen statisch maaksel, maar een leen groeiend
organisme. Er is ook een externe dynamiek, er is een wisselwerking met de omgeving. Het organisme
wordt beïnvloed door de omgeving en beïnvloed de omgeving. → het zinsinteractiesysteem, de
omgevingspsychologie, de cognitieve psychologie en de biologische psychologie.
Er zijn 4 implicaties:
• Er worden vergelijkingen getrokken tussen mensen en dieren
• Het verklaringsmodel is circulair causaal
• Het geheel is meer dan de som van de delen
• Mensen kan je niet los zien van hun omgeving
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper cieldelporte. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
