Les 1: inleiding en CanMEDS model
1. Situering van opleiding
Mondzorg is niet hetzelfde als mondverzorging, maar mondverzorging is wel hetzelfde als mondhygiëne. Dit houdt in de dagelijkse
verzorging van mond en gebit om deze gezond te houden, wat door de patiënt zelf gebeurt (of verzorger/ouder). Voorbeelden
hiervan zijn tanden poetsen, interdentaal poetsen, gebitsprothese reinigen,…
Mondzorg wordt uitgevoerd door een mondzorgprofessional en omvat de preventie, diagnostiek, behandeling en nazorg van
ziekten en problemen in het orofaciale systeem.
1.1. Orofaciale systeem
Dit is een functionele eenheid met als hoofdfuncties voedselopname, vocale functie en expressief-sociale functie. Deze functies
worden uitgevoerd door gecoördineerde arbeid van kaken/kaakgewrichten, tanden, kauw en mimische spieren, tong, lippen,
wangen, mondslijmvlies en speekselklieren. Ze worden ook medebepaald door de bijhorende bloedvoorziening en bezenuwing.
2. Situering van beroepsprofiel
Een mondhygiënist stelt voornamelijk preventieve handelingen zoals het voorkomen van problemen en behoud en optimalisatie
van de mondgezondheid.
2.1. De technische prestaties worden onderverdeeld in 3 bevoegdheidsniveaus
∙ Autonome prestaties: deze mogen uitgevoerd worden in kader van preventieve geneeskunde
∙ Op voorschrift: van tandarts / mond-keel-aangezichtschirurg (geschreven of elektronisch)
∙ Toevertrouwde handelingen: aan een mondhygiënist (geschreven of elektronisch) door een tandarts / MKA, onder diens
toezicht en verantwoordelijkheid. In geval van ‘assisteren’ is visueel en verbaal contact noodzakelijk
Tewerkstelling:
✓ In praktijk tandarts
✓ In ziekenhuizen
✓ In woonzorgcentra
✓ In dienstverleningscentra voor personen met beperkingen
✓ In centra voor geestelijke gezondheidszorg
✓ In wijkgezondheidscentra
2.2. KB 28/3/2018
Erkenning van nieuw paramedisch beroep, onder beroepstitel “mondhygiënist”. Er bestaan minimale kwalificatievereisten
waaraan men moet voldoen om beroep mondhygiënist te mogen uitoefenen, alsook een lijst van technische prestaties die de
mondhygiënist autonoom mag stellen in kader van uitvoering van maatregelen preventieve geneeskunde. Ook een lijst van
technische prestaties die de mondhygiënist kan stellen indien er een voorschrift van tandarts of arts-specialist voor handen is,
alsook een lijst van handelingen die door tandarts of arts-specialist onder eigen toezicht en verantwoordelijkheid kan worden
toevertrouwd aan de mondhygiënist.
,3. CanMEDS model
Het CanMEDS model (Canadian Medical Education Directives for
Specialists) is afkomstig van de Canadese methodiek om opleiding en bij /
nascholing voor zorgverleners te kwalificeren in termen van competenties.
Ook de overheid hanteert dit model voor de gezondheidsberoepen.
CanMEDS rollen zijn 7 rollen waarmee men in zorgsector functieprofielen
kan beschrijven. Hierbij heeft men 1 centrale rol, namelijk de mondhygiënist
met vakinhoudelijke competenties en 6 rollen die daarmee samenhangen.
Elke rol omvat 4 kerncompetenties en deze zijn gedragsrepertoire waaruit blijkt dat een zorgverlener is toegerust met voldoende
kennis en vaardigheden op dat gebied om goed te functioneren in de praktijk.
Competenties:
De mondhygiënist bezit adequate kennis en vaardigheid binnen het vakgebied en past het diagnostisch, therapeutische en
preventief arsenaal van het vakgebied toe en waar mogelijk evidence based. Hij levert ook effectieve en ethisch verantwoorden
patiëntenzorg en vindt snel de vereiste informatie en past deze goed toe.
PROFESSIONALITEIT 1) MH levert hoogstaande patiëntenzorg op integere, oprechte en betrokken wijze
✓ Evalueert de zorg met het oog op kwaliteitsverbetering
✓ Handelt evidence-based
2) MH vertoont adequaat persoonlijk en interpersoonlijk professioneel gedrag
3) MH kent grenzen van eigen competentie en handelt binnen eigen deskundigheid
4) MH oefent de mondzorg uit naar de gebruikelijke ethische normen van het beroep
✓ Respecteert eigen verantwoordelijkheid van patiënten
✓ Ondersteunt patiënten hierin
COMMUNICATIE 1) MH bouwt effectieve behandelrelaties met patiënten op
✓ Betrekt cliënt actief bij besluitvorming gedurende het hele consult
✓ Betrekt hem bij benoemen van zorgvragen en besluitvorming omtrent mondzorgplan
✓ Bevraagt haalbaarheid, uitvoerbaarheid en opvolging van mondzorgplan
2) MH luistert goed en verkrijgt doelmatig relevante patiëntinformatie
✓ Toont empathische houding tegenover de zorgcliënt
✓ Toont vaardigheid in luisteren, denkt spontaan mee met zorgcliënt
✓ Hoort zo nodig de vraag achter de vraag en ziet mogelijkheden en beperkingen
3) MH bespreekt medische informatie goed met patiënten en familie
✓ Brengt heldere en logische structuur aan in de informatie, in vorm en opbouw
✓ To-the-point, wijdt niet onnodig uit
✓ Past de zinsbouw en woordkeuze aan bij leeftijd, geslacht, etnische en culturele
achtergrond en emoties van de patiënt
4) MH doet adequaat mondeling en schriftelijk verslag over patiëntencasus
✓ Communiceert schriftelijk en mondeling in correct vakjargon
,SAMENWERKING 1) MH overlegt doelmatig met collegae en andere zorgverleners
✓ Draagt bij aan effectieve intra-en interdisciplinaire samenwerking
2) MH verwijst adequaat
✓ Kent competenties en taken van andere hulpverleners in de mondzorg
✓ Kent het brede zorg en welzijnsveld en kan doelgericht verwijzen
3) MH levert effectief intercollegiaal consult
4) MH draagt bij aan effectieve interdisciplinaire samenwerking en ketenzorg
✓ Gaat collegiaal, respectvol en tactvol om met de andere zorgactoren
✓ Zorgt voor duidelijke vraagstelling en relevante informatieoverdracht bij verwijzing
KENNIS EN WETENSCHAP 1) MH beschouwt medische informatie kritisch
✓ Legt verbanden tussen de relevante wetenschappelijke kennis
✓ Handelt evidence-based bij het nemen van mondzorgkundige beslissingen
2) MH bevordert de verbreding van en ontwikkelt de wetenschappelijke vakkennis
✓ Neemt eigen leerproces in handen
✓ Reflecteert over zijn eigen gedrag/gedachten en gevoelens
✓ Kijkt kritisch naar zijn eigen functioneren
✓ Kan realistisch benoemen wat goed en niet goed gaat
3) MH ontwikkelt en onderhoudt een persoonlijk bij-en nascholingsplan
4) MH bevordert deskundigheid van studenten, collegae, patiënten en betrokkenen
MAATSCHAPPELIJK 1) MH kent en herkent de determinanten van ziekte
HANDELEN ✓ Is alert op risicofactoren voor de mondgezondheid
✓ Kan voor patiënt een analyse maken van positieve en negatieve invloeden
2) MH bevordert de gezondheid van patiënten en de gemeenschap als geheel
✓ Geeft voorlichting en opvoeding (individueel en collectief) m.b.t. mondzorg (ontstaan
van cariës, tandvleesaandoeningen, voeding, roken, afwijkend gedrag, medicatie)
3) MH handelt volgens de relevante wettelijke regelgeving
✓ Houdt zich aan het beroepsgeheim, de GDPR wetgeving
✓ Gaat correct om met de regels omtrent informed consent
✓ Respecteert het inzagerecht van de cliënt
✓ Informeert de cliënt waar nodig over geldende klachtprocedures
4) MH treedt adequaat op bij incidenten in de zorg
ORGANISATIE 1) MH organiseert het werk naar balans in patiëntenzorg en persoonlijke ontwikkeling
2) MH werkt effectief en doelmatig binnen een gezondheidsorganisatie
✓ Bewaakt timemanagement en uitvoering van gedelegeerde geprotocolleerde taken
✓ Neemt verantwoordelijkheid en kan logistieke processen aansturen die nodig zijn:
juiste instrumenten en documenten klaarleggen, gestructureerd werken,…
3) MH besteedt beschikbare middelen voor de patiëntenzorg op verantwoorde wijze
✓ Handelt kostenbewust
4) MH gebruikt informatietechnologie voor optimale patiëntenzorg
✓ Houdt systematisch een elektronisch dossier bij voor elke client
✓ Maakt gericht gebruik van internet voor het opzoeken van informatie
✓ Maakt effectief gebruik van bestaande geautomatiseerde systemen
,4. Mondgezondheid
4.1. Model van gezondheid
BIOMEDISCH MODEL BIOPSYCHOSOCIAAL MODEL
Oud model Nieuw model
- Ziekte is een objectief vastgestelde oorzaak. - Ziek zijn is een subjectieve ervaring of ziektebeleving.
- Gezondheid en ziekte zien we als een continuüm.
1) Gezondheid en ziekte hebben een dynamisch aspect
FDI World Dental Federation (partner WHO) voorstelling
- Ingrijpende gebeurtenissen: iets / iemand verliezen
van nieuwe definitie mondgezondheid in 2016:
- Disability paradox: ‘je toch goed voelen als je ziek bent’,
- Mondgezondheid omvat mogelijkheid om te spreken,
dit is het verschil in interpretatie door patiënt en
lachen, ruiken, proeven, aanraken, kauwen, en
buitenstaander (familie, arts, vrienden)
emoties via gezichtsuitdrukking met zelfvertrouwen,
- Response shift: men oordeelt gezondheidstoestand,
zonder pijn, ongemak en craniofaciale ziektes.
deze verschilt van oordeel dat men vroeger had over
diezelfde gezondheidstoestand. Bijstelling van waarden
- Mondgezondheid reflecteert de fysiologische, sociale
en normen in ziekteproces (levenskwaliteit = dynamisch)
eigenschappen essentieel voor kwaliteit van leven.
2) Gezondheid en ziekte zijn subjectieve zaken
- Mondgezondheid wordt beïnvloed door de persoon
- Intermenselijke verschillen
zijn ervaringen, percepties, verwachtingen en zijn
- Intramenselijke verschillen
vermogen om aan te passen aan omstandigheden.
3) Gezondheid en ziekte betreffen totale functioneren mens
➔ Mondgezondheid staat niet op zichzelf maar is een
holistische visie: essentieel onderdeel van algemene
gezondheid (biologisch), het algemeen welbevinden
(sociaal) en de levenskwaliteit (psychologisch)
, 4.2. World Health Organization (WHO)
De Wereldgezondheidsorganisatie is een gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties, waarbij alle lidstaten
van de VN lid zijn van de WHO (194 lidstaten). Deze is opgericht na WO II op 7 april 1948 (Wereldgezondheidsdag) onder
leiding van secretaris-generaal Antonio Guterres (Portugal) en directeur-generaal T.A. Ghebreyesus (Ethiopië).
Het WHO bekommert zich om
✓ Vrede en veiligheid (vredesoperaties, ontwapening, ondersteuning bij democratische verkiezingen…)
✓ Economische en sociale ontwikkeling (drugs, criminaliteit, ontwikkeling van ontwikkelingslanden…)
✓ Mensenrechten (Vrouwenverdrag, Kinderrechtenverdrag, Verdrag voor mensen met een beperking…)
✓ Humanitaire zaken (Vluchtelingenwerk, Landmijnen…)
✓ Internationaal recht (Internationale conflicten…)
Thema’s:
- Thema 2015: Voedselveiligheid
- Thema 2016: Rem de opkomst van diabetes
- Thema 2017: Depressie: laten we erover praten
- Thema 2018-2019: Gezondheid voor iedereen
Doel:
∙ In kaart brengen van wereldwijde aspecten van de gezondheidszorg
∙ Coördinatie van activiteiten op gebied van de gezondheidszorg
∙ Bevordering van de gezondheid van de wereldbevolking
Voorbeelden:
- Verzekeren van kwaliteit en toegang tot geneesmiddelen in ontwikkelingslanden
- Promotie van gezonde levensstijl
- Beleid rond verantwoord antibioticagebruik
- Aanpak van probleem van luchtvervuiling
- Epidemie in kaart brengen, aanpak,…
