HEDENDAAGSE STROMINGEN IN DE
COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN
Julie Van der Mueren
[BEDRIJFSNAAM] [Bedrijfsadres]
,LES 1: INLEIDING
INHOUD
Belangrijkste denkers vandaag de dag die een bepalende invloed hebben op Communica9e. Tijdens dit
vak wordt constant een link gelegd tussen het abstract denken en hoe het vandaag in de prak9jk tot
stand komt (bv. in de actualiteit, berichtgeving).
7 stromingen
• Uiteenlopende visies op maatschappelijke rol van media
o Effectstudies; media en na9onale iden9teit; poli9eke economie; culturele
mediastudies; alterna9eve media; poli9ek entertainment (sa9re, fic9e)
o Iedereen die uitspraken doet over media – van jijzelf, je vrienden, familie, naar
mediamakers en poli9ci, tot mediaonderzoekers, professoren en studenten
communica9ewetenschappen - vertrekt van een bepaalde visie op welke rol media
spelen, of welke rol ze zouden moeten spelen
• Vormen van mediaonderzoek
o Theore9sche uitgangspunten & concepten, methodes, analyses & cases
• Gebaseerd op
o Specifieke mens- en/of maatschappijvisies
o Specifieke wetenschapsbenaderingen
Maatschappelijke rol van de media
• Hebben media een sterke of beperkte invloed op gebruikers?
o Hoe meer men televisie kijkt/media gebruikt, hoe meer men gelooT dat er veel geweld
is in de wereld (stroming van de effectstudies = oudste stroming)
• Bieden media diverse en tegengestelde visies op vraag van de consument? Of herhalen zij vooral
eenzijdige visies die dominante waarden en belangen reproduceren?
o Media focust op het dominante want is voor hun commercieel interessant (economie)
bv. adverteerders moeten bij product placement inspelen op de laatste trends
o Media bieden diverse en tegengestelde visies aan de consumenten aan de hand van
algoritmes
• Hebben media een verbindend of isolerend effect op hun gebruikers?
o Isolerend: op basis van de algoritmes; in een filterbubbel terechtkomen en enkel
blootgesteld worden aan je eigen interesses
o Verbindend: televisie werkt verbindend doordat mensen kunnen praten over de soaps
die ze zien
o à geen juist of fout antwoord
• Zijn het media die veranderingen in de maatschappij vooruit stuwen (als oorzaak of motor) of
passen media zich aan maatschappelijke veranderingen aan (gevolg of weerspiegeling)?
o Oorzaak: Black Lives Matter en video George Floyd, media hebben grote impact gehad
om mensen op straat te krijgen, ook tijdens de corona crisis
1
, o Motor: video van George Floyd als laatste druppel na jarenlange ophoping van
frustratie
o #Metoo is ook een voorbeeld van een maatschappelijke verandering
o Er zijn groepen die de sociale orde uitdagen en bepalen wat wel/niet gezegd kan
worden en macht veranderingen op til brengen/of de macht kwetsbaar maken (bv.
verkiezingen in Italië; komt veel reactie op)
• Is er een verschil tussen de feitelijke en wenselijke func9es van media?
o Feitelijke func9e: reclamespots in youtube video”s en op tv
o Wenselijke func9e: schrappen van afleveringen van FC De Kampioenen vonden
bepaalde groepen in de samenleving wenselijk, maar er waren ook tegenstanders.
• Dragen media bij aan de totstandkoming van een maatschappelijke consensus? Of bestendigen
zij in de eerste plaats maatschappelijke ongelijkheid?
o Als we spreken over verschillende mens- en maatschappijvisies van waaruit die
stromingen vertrekken, waarover hebben we het dan precies? Wat betekent dit
concreet? Dan hebben we het over verschillende veronderstellingen over de rela9e
tussen mens, media en maatschappij van waaruit die stromingen vertrekken
• …
o Elke uitspraak over media, elk mediaonderzoek, en dus elke stroming, vertrekt vanuit
bepaalde ideeën over mens, media en maatschappij.
o Als we spreken over verschillende mens- en maatschappijvisies van waaruit die
stromingen vertrekken, waarover hebben we het dan precies? Wat betekent dit
concreet?
o Dan hebben we het over verschillende veronderstellingen over de rela9e tussen mens,
media en maatschappij van waaruit die stromingen vertrekken.
o Deze vragen laten ons toe om inzichten te krijgen in de mogelijke verschillen op dit vlak
tussen stromingen. Zo kunnen we die veronderstellingen blootleggen en herkennen.
§ De antwoorden op deze vragen helpen ons om de veronderstellingen over
mens, media en maatschappij, van waaruit een bepaalde visie of stroming
vertrekt, bloot te leggen en te herkennen
o We gaan stromingen onderscheiden obv van hun mens- en maatschappij beeld
o Tegengestelde mens- en maatschappij beelden = spanningsvelden
2 paradigma’s
• Pluralis9sch consensus- en kri9sch conflictdenken
Actuele mediafenomenen
Als je dit schema met alle pijlen in de verschillende rich9ngen kan uitleggen, begrijp je dit vak:
2
, Voorbeeld opiniestuk uit De Standaard:
Hoeveel schermtijd gun je een kind dat zich verveelt? Hierin vind je de opinie van de auteur terug dat
we onze angst voor nieuwe media moeten overwinnen en dat media slechts een beperkte negatieve
invloed hebben op een kind. Dit is een debat binnen de stroming Effectstudies.
Voorbeeld reportage artikel De Standaard dood Queen Elisabeth
Geen uitspraak over media, maar het is een media dat de dood van Queen Elisabeth in beeld brengt.
De media houden de samenleving bij elkaar door ze stabiliteit aan te bieden aan de hand van een
nationale identiteit. De auteur vertrekt dus vanuit de stroming Media en Nationale identiteit.
Voorbeeld artikel MO magazine: “Was Elizabeth dan de koningin van de hele wereld?”
De media besteden enorm veel aandacht aan de dood van de koningin wereldwijd in de pers. De auteur
brengt geen puur verslag, hij geeft mediakritiek en maatschappijkritiek. Tijdens WOII was het VK één
van de machtigste imperia, bestond uit veel landen, en heeft nog steeds een invloed op de manier van
denken in het Westen. Ook de celebritycultuur wordt aangehaald (Charles, Diana, ...). Hij geeft impliciet
ook kritiek op het aspect dat wij als Belg veel aandacht hieraan geven.
Dit komt voort uit de stroming Alternatieve Media; maar is het woord ‘alternatief’ er wel nog gepast
voor? Dit bespreken we in een bijhorende tekst die tijdens deze les aan bod gaat komen
Opiniestuk uit de Standaard: “De monarchie als sprookje op TV”:
De serie The Crown laat ons toe wat er achter de schermen van het koningshuis gebeurt. We krijgen
toegang tot info waar we geen toegang tot toe zouden mogen krijgen. Het mystieke van het
koningshuis wordt blootgelegd. De kwaliteit fictie en streamers die veel in fictie investeren proberen
in 60-100u op een bepaald onderwerp te focussen en laat toe om aan veel diepgang te werken. Er is
een verschil tussen een klassieke soap en series zoals Euphoria, Game of Thrones en The Crown. Ieder
3