Cultuur en educatie
Introductie
Culturele geletterdheid is reeds geruime tijd onderwerp van het maatschappelijk en academische
debat. Heel vaak wordt er binnen dit debat geklaagd over een groeiend gebrek aan culturele kennis in
de samenleving in het algemeen en bij jongeren in het bijzonder. Een gebrek dat vooral vanuit het
onderwijs en het socio-culturele werkveld moet ‘opgelost’ worden.
Het idee dat culturele geletterdheid automatisch leidt tot vooruitgang werd benoemd als de
mythe van geletterdheid
Deze heeft zo aanleiding gegeven tot het kritisch bevragen van wat het betekent om vandaag
‘geletterd’ te zijn en te worden
2 studies:
1. Cultural studies
a. Deze maakt onderscheid tussen hoge en lage cultuur
2. New literacy studies
a. Deze wordt geïnspireerd door disciplines als discours analyse en antropologie
b. De studie van geletterdheid wordt als instrumentele en technische vaardigheid in
vraag gesteld
Als we kijken naar meervoudige geletterdheid is er nog een 3de studie:
1. Literacy narratives
a. Deze gaat over verhalen die het verwerven van geletterdheid in vraag stellen
b. Dit om inzicht te krijgen in de mythes en templates die er over geletterdheid zijn
binnen de cultuur en de manier waarop deze ingebed zijn in het maatschappelijk
debat
Doorheen deze cursus komen 3 hoofdzaken aanbod:
1. Taal retoriek
2. Literatuur narratieven
3. Geletterdheid media
Centrale focus
Culturele geletterdheid in een veranderde maatschappij
Dit is het nadenken over culturele geletterdheid in een veranderde maatschappij.
Dit gaat over een veranderheid om met de cultuur aan de slag te gaan
Het gaat vooral over kennis van cultuur en het kan gaan over de vaardigheid ervan
Dat zit in die gemediaseerde ruimte.
, 1. Perspectieven op cultuur en lezen
Culturele geletterdheid: debat
Cultuur in vraag
We willen het debat rond culturele geletterdheid in kaart brengen zo dat we erna kunnen nadenken
over wat de eventuele oplossingen ervoor kunnen zijn.
Wij zitten ook in een enorme ‘klaagcultuur’
Zowel in de privésfeer als in de openbaarheid wordt dit debat gevoerd en steeds duidelijker
manifesteert cultuur zich daarbij als een concept in crisis. Bv. lerarenkamers ‘onze leerlingen lezen
niet meer, kennen de klassieken niet meer’ of interviews en debatten op de radio en televisie.
Cultuur als modewoord
Cultuur is ook een zeer breed concept geworden, nl. een buzzword.
Heel veel wordt vandaag de dag in termen van cultuur verwoord zoals racisme dat wordt
vertaald in termen van cultuurverschillen
Men herformuleerd het om het te misbruiken in termen van cultuur
Hierdoor beschouwt men heel wat conflicten als culturele conflicten. Bv. klachten over de jeugd
worden klaagzangen over hun cultuur of identiteiten worden gerepresenteerd in de vorm van
cultureel bepaalde lifestyles of oorlogen worden beschreven als culturele conflicten.
Paradox
Heel veel van onze debatten de dag van vandaag gaan over cultuur.
Enerzijds constateert men dat cultuur en kunst hoog op de agenda staan
Anderzijds stelt men vast dat cultuur en kunst in een crisis verkeren
De vaststelling dat cultuur zo belangrijk is roept echter een paradox op want als cultuur zo hoog op de
agenda staat, hoe kan zij dan in de crisis verkeren?
Cultuurcritici klagen over
Cultuur crisis
1. Het vervagen van de normen en waarden
2. Het verdwijnen van het Bildungsideaal in deze maatschappij
3. Het verdwijnen van de gedeelde kennis
De massamedia wijzen ons geregeld op de tekortkomingen van het onderwijs. Dat doen ze naar
aanleiding van maatschappelijke problemen zoals geweld, politieke onverschilligheid, gebrek aan
respect,… problemen die het onderwijs dient op te lossen.
De Westerse cultuur heeft een klaagcultuur ontwikkeld over haar eigen achteruitgang
Cultuur kritiek
Cultuurkritiek is een genre geworden van doemdenkers in de schaduw van vooruitgang. Dit
doemdenken over de culturele toekomst in een steeds terugkerend verschijnsel.
Intellectuelen hebben een ingewikkelde relatie met het hele democratiseringsproces en ze keren
graag terug naar het ideale verleden, een ideaal dat misschien niet bestaat.
,Humanisme en leescultuur
Er spreekt een geloof uit in een literair humanistisch cultuurideaal, waarin het geschreven woord
domineert.
Back-to-basics
Het gaat ook vaak over een heimwee naar een ideale tijd in het verleden. Ze staan voor een pleidooi
voor een herstel van de gedeelde kennis (de literaire canon), de nationale geschiedenis.
Aandacht voor cultuur en het terugkeren van de identiteit is die back-to-basics gedachte die
vooral terug komt wanneer er veel onzekerheden zijn
Het denken aan de back-to-basics keert dus terug
De opvatting dat een gedeelde culturele geletterdheid aan de basis ligt van gemeenschappelijke
normen en waarden, is een stokpaardje van sommige politici.
Debat
Het debat loopt sterk tussen doemdenkers of cultuurcritici en tussen de profeten van de nieuwe
cultuur of hype.
Posthumanisme?
De vraag blijft of het humanistische (lees)cultuur een essentiële waarde bevat die moet verdedigd
worden. Ook vanuit progressieve perspectieven wordt er steeds meer gepleit voor het belang van
een historische reflectie op de eigen cultuur.
De bedreiging van de literaire cultuur wordt ook wel de opkomst van het posthumanisme of
transhumanisme genoemd
2. Perspectieven op literatuuronderwijs
Literatuuronderwijs vandaag
Literatuur speelt nog steeds een belangrijke rol in o.a. veel maatschappelijke discussies.
Voorbeelden: wie is Amenda Corman.
Literatuur en het boek
De boekdrukkunst: je ziet dat de literatuur hard opkomt in maatschappelijke debatten via gedichten
enzovoort. De boekdrukkunst heeft baat bij een standaardtaal en dus ook bij de vorming van een
natie. Boeken en naties lijken elkaar te ondersteunen zoals boekdrukkunst heeft gezorgd voor enkele
centrale nationale begrippen zoals de standaardtaal en de literaire canon.
De nieuwe invulling (multi-geletterd) openbaart zich in de media en in de nationale instituties
Literatuur en boeken worden gezien als iets neutraal en van zelfsprekend terwijl een boek evengoed
een technologie is zoals je gsm. Het idee dat het een vergeven aura heeft is oke maar je moet ook
weten dat het een drager is van technologie dat niet per se logisch is.
De boekdrukkunst haalde woord, beeld en klank uit elkaar. Een vernieuwing die weerspiegeld wordt
in de instituties die de architecturale trots en de iconen van de nationale cultuur belichamen. Deze
splitsing impliceert keuzes; kennis wordt niet alleen overgedragen maar ook getransformeerd. Boeken
bepalen hoe we denken, wat we weten en welke instituties we daar omheen bouwen.
, In grote lijnen kan je zeggen dat het idee van een standaardtaal en de literatuur elkaar wat
versterken. Want als je boeken begon te maken, dan moest er ook een gestandaardiseerde vorm van
taal bestaan.
Standaard taal die voor een brede groep mensen verstaanbaar is
We zien dat de boekdrukkunst veel baat heeft bij een gedeelde taal nl. het nationalisme.
Literatuur en onderwijs
Als we kijken in de klassen zien we dat de boeken nog steeds aan de basis liggen van de culturele
geletterdheid waarvan vandaag beweerd wordt dat ze in crisis verkeerd.
Aan de basis van het klassieke onderwijs lag de humanistische visie, waarvan de literaire cultuur
centraal stond. Kennis van de literaire canon stond centraal, samen met de vaardigheden schrijven en
lezen.
Het is niet onlogisch dat veel van de huidige debatten en wat we vandaag nog zien dat die sterk
gericht zijn op leren lezen van jongeren en taalvaardigheid stimuleren van jongeren. Maar men vraagt
zich dan af wat de inhoud is die geleerd wordt via taal en via welke classificatie dat gebeurd.
Het zijn geen neutrale/objectieve debatten er zitten sowieso ook politieke debatten in met de vraag
‘wat willen we hierin brengen?’.
Belangrijk hierbij is het kennismaken met de nationale literatuur nl. de toenemende
meervoudigheid
Literatuur en nationalisme
Paradox: nationalisme versus globalisering:
De samenleving wordt uitgedaagd door bv. de mediatisering die met een globale wereld
geconfronteerd worden.
Het ene mogelijke gaat het andere versterken want door die globalisering versterkt het de
nationale identiteit maar tegelijk creëert de globalisering ook een kwetsbaarheid in de
nationale identiteit
Er is dus een complexiteit van literatuur aan gekoppeld
De enkelvoudige geletterdheid en de enkelvoudige identiteit die mede door boeken werd
geconstrueerd wordt gaandeweg vervangen door meervoudige geletterdheden en identiteiten.
Doordat mensen hun perspectieven verruimen worden nationale identiteiten steeds filosofischer
ervaren als imaginaire gemeenschappen.
Een taal is een dialect met een leger en een vloot
Verbeelde gemeenschap
Het idee van een verbeelde gemeenschap. We verbeelden ons allemaal op een bepaalde manier dat
we tot een bepaalde gemeenschap behoren. Bv. je gaat op reis en er zijn nog mensen uit België en je
voelt je direct ‘verbonden’ met elkaar, er ontstaat direct een classificatie.
Je kan je ook identificeren als student zonder per se de andere studenten te kennen.
Het is een manier dus om jezelf en anderen te classificeren zonder per se elkaar te kennen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nainpoppe1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,46. Je zit daarna nergens aan vast.