De notities zijn een volledig uitgeschreven verslag van wat de professoren tijdens de lessen zeiden. Dit document kan dienen als een volledige cursus om te studeren voor het examen.
Geschiedenis van de Nieuwe
Tijd 1450-1789
De leerstof bevat het handboek, de lessen en de slides. Het examen bevat twee grote
inzichtelijke vragen (essayvragen) en twee feitelijke vragen. Ken de grote evoluties en de
samenhang daartussen. Leer niet te feitelijk en te zeer in detail. Het is belangrijk om de
brede kaders te begrijpen.
Leg verbanden tussen de verschillende hoofdstukken en bepaalde figuren en
ontwikkelingen. Probeer niet hoofdstuk per hoofdstuk te studeren los van elkaar maar
probeer echt na te gaan hoe cultuur en politiek met elkaar verbonden zijn enz. Staar je ook
niet blind op die tweedeling. Probeer goed na te gaan welke ontwikkelingen starten in de
eerste enz. Is die periodisering een cesuur of niet? Data moet je niet uit het hoofd blokken
maar uiteraard moet je wel kunnen chronologiseren. Je moet dus wel een chronologische
kapstok hebben. Weet bv dat de reformatie iets is van de zestiende eeuw. Weet ruwweg
wat eerst kwam en wat daarna kwam.
Zie de lessen als een samenvatting van het handboek. Bekijk ook eens de vragen die op het
eind van het hoofdstuk worden geformuleerd. Slides die niet behandeld zijn hoef je niet te
kennen.
Twee vragen waar je verbanden moet leggen en twee kennisvragen die iets meer
gedetailleerd zijn. Schrijf je antwoorden in essaystijl.
Early modern Europe, 1450-1789: verantwoording
Concepten en terminologie
Moeten we nu spreken van de (vroeg)moderniteit of van de nieuwe tijd?
Moderniteit is een zeer complex begrip. De dingen die verankerd zijn in de rechten van de
mens, de verklaringen daarrond, alle dingen die onze hedendaagse maatschappij belangrijk
acht: veronderstelt moderniteit. Maar dat begrip moderniteit impliceert ook dat Europa die
moderniteit zou hebben geïntroduceerd. Dat ‘moderniteitsdenken’ is dus vaak zeer
eurocentrisch, waarbij verondersteld wordt dat Europa de norm is. Het is ook een
teleologische term waarbij verondersteld wordt dat de geschiedenis zich naar een bepaald
eindpunt evolueert, zoals bijvoorbeeld totale gelijkheid en vrijheid (cfr. Marxistische
denken, liberalisme…).
Christoph Cellarius beschouwde drie periodes: Historia Antiqua, Historia Medii Aevi en
Historia Nova.
Afbakening
1
Amelie Henderickx
,Wat is Europa? Die vraag is vandaag de dag zeer duidelijk te beantwoorden. Wanneer we dit
historisch bekijken is dit wel zeer moeilijk te beantwoorden. En wanneer begint Europa dan?
Wat is Europa?
De geografische afbakening is ook mede het gevolg van de historiografie zelf. Historici van
deze periode hebben vaak de neiging om de kern van Europa te situeren in NW-EU en de
Middellandse Zee. In hoeverre hoorden Ijsland, Groenland en Litouwen bij Europa? In de
vroegmoderne periode stond de Middellandse Zee (aan onze kant) centraal (zie Italië) maar
geleidelijk aan lag de klemtoon op cultureel, politiek vlak bij Noordwest-Europa;
verschuiving van het centrum naar NW EU. Wat met het Ottomaanse Rijk?
In het Oosten heb je een soort van vage grijze zone: waar trek je de grens tussen Europa en
Azië? Het zwaartepunt binnen Europa verschuift binnen de periode die wij zullen
onderzoeken.
Op de kaart (cartografie) zie je al grenzen getekend die toch iets nationalistisch verbeelden.
In de marge zie je mensen afgebeeld die een soort nationaal klederdracht dragen. Dat
veronderstelt dat er zoiets bestaat als een culturele identiteit die met die regio
geassocieerd kunnen worden. Bovenaan zie je belangrijke steden. De stedelijke cultuur
was toen enorm afgescheiden van het plattelandsleven. De grenzen zijn niet heel duidelijk:
de grens van Europa zie je totaal nog niet. Binnen Europa heb je verschillende sferen,
identiteiten en religieuze strekkingen.
Europa en Europa behandelen als een soort eenheid is artificieel. We kunnen niet anders
dan die term Europa te gebruiken om praktische redenen.
Chronologische afbakening
Welke afbakening je ook maakt, het is altijd een beetje artificieel. Weinig consensus over de
afbakening. De afbakening hangt er vanaf vanuit welk perspectief je de geschiedenis bekijkt.
Je zou belangrijke mijlpalen als breuk met de vorige periode kunnen zien. Voorbeelden van
die mijlpalen zijn de ‘American Constitution’ in 1787, de American Bill of Rights, de
uitvinding van de stoommachine enz.
1450-1600: de ontdekking van meer wereld(en)
Tijdens deze periode worden meerdere werelden ontdekt. In de tweede helft van de
vijftiende eeuw wordt de zogenaamde nieuwe wereld ontdekt: Columbus ontdekt Amerika.
Daarnaast wordt de wereld ook ruimer op een mentale manier. Tijdens het humanisme en
de Renaissance: de oudheid wordt herontdekt op allerlei manieren. Men wil die periode op
een of andere manier imiteren maar men wil die oudheid ook overtreffen. Zie bv. Vitruvius
van Leonardo Da Vinci: de mens is de maat van alles en harmonische maatverhoudingen zijn
zeer belangrijk. (zie later)
Daarnaast ontstaat ook de Reformatie: de kritiek op de katholieke Kerk met al haar
geboden, verboden, aflaten, verenigingen, organisaties… Die protestantse beweging kent
2
Amelie Henderickx
,verschillende stromingen en resulteert in zeer bloedige en langdurige godsdienstoorlogen.
Deze periode is ook een stap geweest in de mogelijkheid om vanuit verschillende
wereldbeelden naar de wereld te kijken. De reformatie is een stap geweest in de idee dat
godsdienstvrijheid zeer belangrijk is. Een belangrijke gebeurtenis was bv. de Beeldenstorm.
Er wordt een heel andere relatie bepleit tussen God en gelovigen.
Tekening van Albrecht Dürer: links de mythe ‘de ontvoering van Europa’. In de tekening zie
je ook verwijzingen naar de oudheid zoals de bogen en klederdracht recht. Die leeuwen
tonen aan dat de grenzen vager werden. Helemaal rechts zie je een geleerde die een
schedel bestudeert: men wil de wereld en de mens doorgronden (zie renaissance).
Anatomie ontstaat onder andere ook in deze periode.
Dus in het mentale kader vindt er een verruiming plaats.
1650-1789: veranderende machtsverhoudingen of
veranderde aarde van de macht?
Deze periode wordt gekenmerkt door de Verlichting: het idee dat je je kan verzetten tegen
bepaalde machtsverhoudingen komt op enz. Dat verlichtingsdenken gaat ervanuit dat je de
orde zelf in vraag moet stellen en is in die zin radicaal van aard. Het is een eerder
individualistisch denken en gaat uit van natuurlijke individuele rechten.
Je kan op een optimistische en pessimistische visie naar deze periode kijken. De derde stand
ontwaakt niet enkel maar wordt ook gedisciplineerd. De Verlichting is een beweging tegen
de absolutistische staat en slaagt er in (onder andere) FR ook in om een meer democratisch
bestel te vestigen. Een steeds grotere bureaucratie wordt gevestigd: meer instellingen.
Het moderniteitsdenken moet in vraag gesteld worden, aangezien het zeer eurocentrisch is.
Hoofdstukken
Individuals in society
Politics and power
Cultural and intellectual life
Religious reform
Economics and technology
Europe in the world
3
Amelie Henderickx
, Hoofdstuk 1: individuen in de
samenleving
Individuals in society, 1450-1600
In HB pagina 27-30. De achtergrond van de powerpoint is een gravure ‘le grand escallier du
monde’, wat de levensloop uitbeeldt. Over die levensfasen zullen we het hebben in deze les.
In deze periode was je individu.
Voor mannen was seksualiteit tijdens volwassenheid een factor. Huwelijk en vader worden
werd nooit gezien als een belangrijke verandering in hun leven. Bij vrouwen daarentegen,
was het de seksuele status en de relatie met een man dat het meest van belang was. Een
vrouw was een maagd, vrouw of weduwe.
De demografische basis
Als je grosso modo naar de vroegmoderne periode kijkt, zie je dat heel veel kinderen
geboren worden (hoge fertiliteit). Maar tegelijk sterven er ook zeer veel mensen (hoge
mortaliteit). Die hoge mortaliteit is voornamelijk te wijden aan epidemieën en
infectieziekten, waaraan voornamelijk kinderen sterven. De levensverwachtingen liggen
zeer laag; rond de 25 à 30 jaar. Dat gemiddelde wordt heel erg bepaald door de hoge
kindersterfte.
De grafiek brengt de kindersterfte in beeld. In Londen bereiken slechts de helft van de
kinderen de leeftijd van 5 jaar. Dat bepaalt dus mede de heel lage levensverwachting. Die
levensverwachting duurt min of meer tot 1750; demografische transitie. Zowel de fertiliteit
als de mortaliteit neemt af bij die transitie. De mortaliteit begint eerder af te nemen,
waardoor er sprake was van demografische groei. Dat heeft te maken met het feit dat
pandemieën minder ingrijpender werden; betere hygiëne, proper water en het besef dat die
ziektes veroorzaakt worden door ziektekiemen…
Het ‘urban graveyard effect’; in steden in die periode stierven meer mensen dan dat
mensen geboren werden. Zonder migratie krompen steden daardoor in. Steden groeiden
enkel door migratie. In alle perioden heb je een netto geboortetekort: meer mensen
stierven dan mensen die geboren werden.
Ondanks de hoge fertiliteit, zie je dat er een relatief hoge huwelijksleeftijd was. De
Hajnallijn verwijst naar John Hajnal die stelde dat er een verschil bestaat tussen Noordwest-
EU en Oost-EU. Typisch aan de kant van Noordwest-EU (links van de rode lijn) is dat die
regio een lager vruchtbaarheidscijfer kent. Dat komt omdat een lager aantal vrouwen
trouwden of later trouwden.
4
Amelie Henderickx
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper s0203162. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,96. Je zit daarna nergens aan vast.
