Samenvatting ILS Rechtshandhaving - ALLE voorgeschreven LITERATUUR en ARRESTEN
14 keer bekeken 1 keer verkocht
Vak
ILS - Rechtshandhaving
Instelling
Universiteit Leiden (UL)
Een samenvatting van alle voorgeschreven stof (artikelen, kabinetsnota's, adviezen), inclusief de arresten die zijn voorgeschreven voor het vak ILS - Rechtshandhaving in domeinoverstijgend perspectief. Het betreft leerstof van de Universiteit Leiden.
Week 1: Algemene inleiding rechtshandhaving en keuze tussen
handhavingsstelsels
F.C.M.A. Michiels, ‘Handhavingsrecht en handhavingsbeleid’, in F.C.M.A. Michiels en E.R.
Muller (red.), Handhaving. Bestuurlijk handhaven in Nederland, Deventer: Kluwer 2006, p.
7-17.
Belangrijke begrippen en instanties
I. Handhaving
Het begrip ‘handhaving’ wordt divers gebruikt. Er zijn verschillende opvattingen. Geen
van deze opvattingen is de juiste. Het is in ieder geval goed er bewust van te zijn dat het
begrip overal anders wordt gebruikt:
Ruime opvatting: elke handeling die erop gericht is de naleving van rechtsregels
te bevorderen of een overtreding te beëindigen
o Hieronder vallen dus ook voorlichtingsactiviteiten en het bevorderen van
de naleving van rechtsregels
Engere opvatting: toezicht en het treffen en tenuitvoerleggen van sancties en
maatregelen
Engste opvatting: het treffen en tenuitvoerleggen van sancties en maatregelen
Het vrijwillig naleven van rechtsregels (compliance) heeft de voorkeur ten opzichte van
bestraffen of repareren. Er wordt daarom veel aan gedaan om burgers te informeren,
zoals voorlichting, subsidies etc. De overheid voert vaak beleid dat gericht is op
compliance. Het is alleen wel altijd nodig om toch sancties op te nemen.
II. Toezicht
Om te controleren of burgers zich aan rechtsregels houden en of er gehandhaafd moet
worden, is toezicht nodig. Toezicht op de naleving omvat het verzamelen van informatie
over de naleving van wettelijke voorschriften, zo nodig met behulp van wettelijk
toegekende bevoegdheden, en het beoordelen van die informatie, alsmede het informeel
trachten de overtreder tot naleving te bewegen.
III. Sancties en maatregelen
In het bestuursrecht bestaat een sanctie vrijwel altijd uit een besluit van een
bestuursorgaan waarbij een verplichting wordt opgelegd of een recht wordt ingetrokken.
Daarnaast zijn er bepaalde maatregelen, zoals een tijdelijke ontzegging in een bepaald
gebied te verblijven.
IV. Rechtsbescherming
In het bestuursrecht worden sancties genomen in besluiten. Tegen zo’n besluit kan
bezwaar gemaakt worden bij het bestuursorgaan die het besluit genomen heeft. Komen
partijen er niet uit, dan kan de bestuursrechter worden ingeschakeld.
Als een bevoegde instantie op de hoogte is van een overtreding en kan optreden, maar
dat niet doet, is er sprake van een gedoogbeleid. Het is dus een specifieke vorm van
niet-handhaven. Niet elke vorm van gedogen is toegestaan. In zulke gevallen wordt er
ten onrechte gedoogd.
De overheid kan tot handhaving overgaan naar aanleiding van het toezicht of anonieme
tips van derden. Als derde kun je ook een officieel verzoek tot handhaving indienen,
1
,waarbij een besluit wordt genomen die voor bezwaar en beroep vatbaar is.
Kabinetsnota over de uitgangspunten bij de keuze van een sanctiestelsel (Kamerstukken I
2008/09, 31 700 VI, D).
Deze nota richt zich tot de vraag onder welke omstandigheden het gerechtvaardigd is om
bestuursrechtelijk of strafrechtelijk te straffen. Er wordt in deze nota uitsluitend aandacht
besteedt aan punitieve sancties.
Effectiviteit
o Op welke wijze kunnen deskundigheid en capaciteit worden verzorgd ten
behoeve van het toezicht op naleving van de rechtsregels en het
sanctionerend optreden?
o Wie kan incasseren en beroeps- en bezwaarschriften behandelen?
o Welke sanctie zal effectiever zijn?
In de jaren ’90 werd geïntensifieerd met de handhavingsmogelijkheden voor het bestuur.
Sindsdien is in veel wetten de bestuurlijke boete opgenomen. Naast het streven om
uitvoering en handhaving van wetgeving in één hand te brengen, kon ook de
specialistische kennis een reden zijn voor bestuursrechtelijke handhaving, maar ook het
gebrek aan capaciteit binnen het strafrecht. Sinds de komst van de OM-strafbeschikking
is deze noodzaak wel minder geworden.
Belangrijke beoordelingspunten voor een keuze zijn de volgende:
Maatwerk leveren is belangrijk binnen het systeem van handhaving. Daarom kan voor
iedere situatie de handhaving anders zijn (bestuurs- of strafrechtelijk). Er moet wel
vermeden worden dat er zonder goede redenen de handhaving heel verscheidend
verdeeld is. Er moet dus gezocht worden naar een niveau van verschillen dat maatwerk
in de handhaving mogelijk maakt, maar tegelijk moet dit niet zover worden doorgezet dat
dit niet meer begrepen kan worden.
Binnen een besloten context geniet bestuurlijke handhaving de voorkeur. De overheid
heeft tot taak om binnen een besloten context (gerichte normadressaat) gericht toezicht
te houden op de naleving van de wet door burgers en bedrijven. De bestuurlijke boete is
hier functioneel en kan de andere handhavingsinstrumenten kracht bijzetten.
Open context: een situatie waarin burgers en bedrijven gebonden zijn aan
algemene rechtsregels die, ongeacht de uitoefening van bepaalde activiteiten of
de hoedanigheid van de burger of het bedrijf, voor iedereen en altijd gelden.
Binnen een open context geniet strafrechtelijke handhaving de voorkeur. De
normadressaat is namelijk onbekend, waardoor er vaak zwaardere dwangmiddelen nodig
zijn om de identiteit van een normovertreder te achterhalen. Ondanks dit uitgangspunt
kan toch ruimte bestaan voor een bestuurlijke boete in open context.
Besloten context: het bestaan van een gespecialiseerd bestuursorgaan dat met
de uitvoering van zekere wetten is belast en uit dien hoofde te maken heeft met
een afgebakende groep.
2
, Het bestuursrechtelijke handhavingssysteem wordt grotendeels beheerst door de
volgende twee sancties:
De bestuurlijke strafbeschikking is een vorm van strafrechtelijke handhaving,
waarbij een bestuursorgaan bevoegd is een strafrechtelijke boete op te leggen. Als
hiertegen verzet wordt ingesteld, wordt de zaak behandeld door het Openbaar
Ministerie en kan de zaak worden voorgelegd aan de strafrechter. Het
bestuursorgaan is volledig verantwoordelijk voor de handhaving.
Bij de bestuurlijke boete is het bestuursorgaan zelf volledig verantwoordelijk
voor de kwaliteit, ook waar het gaat om het behandelen van de bezwaar- en
beroepschriften en de incasso.
Toch is het ook mogelijk om duale handhaving toe te passen. De twee
handhavingsmodaliteiten worden dan gecombineerd. Dualiteit kan effectief zijn wanneer
onder één wettelijke norm een grote verscheidenheid aan gedragingen valt van lichte tot
ernstige overtredingen. Het wordt dan ook wenselijk geacht om bij recidive of ernstige
overtredingen over te stappen naar het strafrecht.
B. van der Vorm, ‘Bespiegelingen over de keuze tussen bestuursrecht en strafrecht’,
RegelMaat 2017-5, p. 336-348.
De reikwijdte van het bestraffende bestuursrecht neemt toe en komt in sommige situaties
in de plaats van de strafrechtelijke handhaving, voornamelijk vanwege doelmatigheid.
Het bestaan van twee soorten punitieve sanctiestelsels betekent dat duidelijke criteria
voorhanden moeten zijn op grond waarvan een keuze tussen beiden gemaakt wordt. De
open context (strafrechtelijk) en de besloten context (bestuursrecht) zijn vooralsnog
leidend. De Raad van State acht dit criterium te weinig onderscheidend.
Dilemma’s en de huidige opvatting
Sinds de jaren ’80 ontstond een groot handhavingstekort bij politie en justitie, waardoor
er steeds meer verantwoordelijkheid voor handhaving bij het bestuur werd neergelegd.
De bestuurlijke boete is vanuit twee wensen ontstaan:
De wens om eenvoudige en lichte overtredingen gemakkelijker af te doen om
overbelasting tegen te gaan; en
Gecompliceerde beleidsterreinen waarbij de expertise ontbreekt bij politie en
justitie, maar wel aanwezig is bij gespecialiseerde bestuursorganen
De wetgever worstelt al lange tijd met het invoeren van criteria, omdat ze een grote mate
van subjectiviteit bevatten. In de loop van de tijd zijn er een verscheidend aantal aan
criteria naar voren gekomen. Dit begon heel streng (strafrecht als ultimum remedium),
maar deze opvatting is steeds ruimer geworden.
Vaststaat in ieder geval dat de open en besloten context te weinig onderscheidend zijn
om een keuze te maken. Er zijn namelijk situaties denkbaar dat sprake is van een open
context, maar wel een mogelijkheid is tot het opleggen van een bestuurlijke boete (of
andersom).
Naar een hanteerbaarder criterium
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper rianne_vveen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €13,49. Je zit daarna nergens aan vast.
