Het document is een samenvatting van het boek 'tussen gelijk hebben en gelijk krijgen' (gerechtelijk recht, door prof B. Allemeersch en S. Voet) en is aangevuld met lesnotities uit alle lessen (+ alle relevante artikels staan erbij) ()
,Inhoudsopgave
Inleiding – Het voorwerp van het vak....................................................................................................................................... 1
A. Materieel voorwerp......................................................................................................................................................................1
B. Formeel voorwerp.........................................................................................................................................................................2
Hoofdstuk 1 De jurisdictionele rechtshandeling....................................................................................................................... 3
A. Materiële begripsomschrijving.....................................................................................................................................................3
1. De rechter neemt kennis van een geschil.................................................................................................................................3
2. Rechtsgeschil.............................................................................................................................................................................3
3. De rechter “spreekt recht”........................................................................................................................................................4
4. De rechter “beslecht” het geschil.............................................................................................................................................4
B. Organieke en formele begripsomschrijvingen?............................................................................................................................6
C. Onderscheid met andere publiekrechtelijke rechtshandelingen..................................................................................................6
A. Begrip............................................................................................................................................................................................7
B. Bronnen.........................................................................................................................................................................................8
1. Intern recht................................................................................................................................................................................8
2. internationaal recht...................................................................................................................................................................8
3. Hiërarchie der normen.............................................................................................................................................................9
C. overzicht......................................................................................................................................................................................10
1. algemene beginselen van behoorlijke rechtsbedeling (v.t. op jurisdictionele functie in het algemeen)...............................10
2. Bijzondere beginselen van behoorlijke strafrechtsbedeling (v.t. in strafzaken)....................................................................16
D. De werkingssfeer van het recht op behoorlijke rechtsbedeling.................................................................................................19
1. Probleemstelling.....................................................................................................................................................................19
2. De internrechtelijke beginselen van behoorlijke rechtsbedeling...........................................................................................20
3. Art. 6 EVRM.............................................................................................................................................................................21
4. Art. 14 IVBPR...........................................................................................................................................................................23
Hoofdstuk 3 Bronnen van gerechtelijk recht........................................................................................................................... 23
A. Wetgeving...................................................................................................................................................................................23
1. Overzicht interne wetgeving...................................................................................................................................................23
2. Het Gerechtelijk Wetboek, gemeen procesrecht?.................................................................................................................24
3. regionale en communautaire wetgeving (plaats?).................................................................................................................25
4. Internationale wetgeving (zie dia’s 12:40 23 feb)...................................................................................................................25
5. De onmiddelijke uitwerking van de nieuwe procedurewet (intertemporeel procesrecht)...................................................26
6. De interpretatie van de procedurewet...................................................................................................................................26
B. Algemene rechtsbeginselen........................................................................................................................................................26
C. Gewoonterecht...........................................................................................................................................................................27
D. Soft law.......................................................................................................................................................................................27
E. Gezaghebbende bronnen: rechtspraak en rechtsleer.................................................................................................................27
Hoofdstuk 4 bepaalde De gerechtelijke organisatie................................................................................................................ 27
, A. Hoven en rechtbanken (“cours et tribunaux”)............................................................................................................................27
1. Inrichting.................................................................................................................................................................................27
2. Samenstelling, algemeenheden..............................................................................................................................................30
3. Samenstelling, bijzonderheden...............................................................................................................................................30
4. Afdelingen...............................................................................................................................................................................31
5. secties......................................................................................................................................................................................32
6. Kamers.....................................................................................................................................................................................32
7. De alleenzetelende of alleenrechtsprekende rechter............................................................................................................32
8. Het statuur van de “zittende” magistratuur...........................................................................................................................33
B. Openbaar ministerie...................................................................................................................................................................35
1. Opdracht in burgerlijke zaken.................................................................................................................................................36
2. Inrichting.................................................................................................................................................................................37
3. Statuut.....................................................................................................................................................................................37
C. Referendarissen en parketjuristen..............................................................................................................................................37
D. Griffie (“le greffe”)......................................................................................................................................................................38
E. Balie (le barreau).........................................................................................................................................................................38
1. Opdracht..................................................................................................................................................................................38
2. Inrichting.................................................................................................................................................................................39
3. Statuut.....................................................................................................................................................................................39
F. Gerechtsdeurwaarders (huissiers de justice)..............................................................................................................................40
G. Andere actoren van justitie........................................................................................................................................................40
Hoofdstuk 5 De bevoegdheid van de hoven en rechtbanken (buiten strafzaken).....................................................................40
A. Begrip..........................................................................................................................................................................................41
B. Materiële (‘volstrekte’ of ‘attributieve’) bevoegdheid................................................................................................................42
1. Algemeenheden......................................................................................................................................................................42
2. De vrederechter......................................................................................................................................................................45
3. De politierechtbank.................................................................................................................................................................45
4. De rechtbank van eerste aanleg (burgerlijke rechtbank).......................................................................................................46
5. Ondernemingsrechtbank........................................................................................................................................................47
6. De arbeidsrechtbank...............................................................................................................................................................48
7. Het Hof van beroep.................................................................................................................................................................48
8. Het Arbeidshof........................................................................................................................................................................49
9. Het Hof van Cassatie...............................................................................................................................................................49
C. Territoriale (‘relatieve of ‘distributieve’) bevoegdheid...............................................................................................................49
1. Begip........................................................................................................................................................................................49
2. Territoriale bevoegdheid van aanvullend recht......................................................................................................................52
3. Uitz: territoriale bevoegdheid van dwingend recht….............................................................................................................53
D. Prorogatie van bevoegdheid......................................................................................................................................................54
1. Begrip......................................................................................................................................................................................54
2. Tussenvorderingen..................................................................................................................................................................54
3. Aanhangigheid en samenhang................................................................................................................................................57
4. Materieelrechtelijke excepties................................................................................................................................................59
E. De beslechting van bevoegdheidsincidenten..............................................................................................................................59
1. Exceptie van onbevoegdheid van de verweerder...................................................................................................................59
, 2. Ambtshalve aanvoering van een bevoegdheidskwestie.........................................................................................................60
3. Rechtsmiddelen tegen ‘beslissingen inzake de bevoegdheid’................................................................................................61
4. Verwijzing naar de bevoegde rechter.....................................................................................................................................62
5. Bevoegdheidsincidenten bij de appelrechter.........................................................................................................................62
6. Regeling van rechtsgebied......................................................................................................................................................63
F. Bevoegdheid in internationale zaken..........................................................................................................................................63
Hoofdstuk 6 De rechtspleging in burgerlijke zaken – algemeenheden.....................................................................................63
A. De rechtsvordering.....................................................................................................................................................................63
1. Begrip......................................................................................................................................................................................63
2. Ontvankelijkheid ratione materiae.........................................................................................................................................65
3. Ontvankelijkheid ratione personae.........................................................................................................................................65
4. Ontvankelijkheid ratione temporis.........................................................................................................................................68
5. De eis of vordering (in rechte)................................................................................................................................................68
6. Het verweer.............................................................................................................................................................................69
B. Algemene kenmerken van de burgerlijke rechtspleging............................................................................................................69
1. Goeddeels schriftelijke procedure..........................................................................................................................................70
2. accusatoire (geen inquisitoire) procedure..............................................................................................................................70
3. Ambtshalve substitutie van motieven....................................................................................................................................71
C. Sancties.......................................................................................................................................................................................74
1. Vooraf......................................................................................................................................................................................74
2. miskenning van de bestaans-, geldigheids- of uitoefeningsvoorwaarden van de rechtsvordering: niet-ontvankelijkheid...74
3. Miskenning van vormvoorschriften sensu strictu: nietigheid.................................................................................................75
4. Miskenning van de termijnen: nietigheid of verval................................................................................................................77
5. Misbruik van procesrecht........................................................................................................................................................80
D. Taalgebruik in gerechtszaken.....................................................................................................................................................80
Hoofdstuk 7 het geding.......................................................................................................................................................... 80
A. voor de procedure.......................................................................................................................................................................81
1. consultatie van de advocaat...................................................................................................................................................81
Ingebrekestelling.........................................................................................................................................................................81
2. (poging tot) minnelijke schikking............................................................................................................................................81
B. Instelling van de vordering (introduction de la demande).........................................................................................................83
1. Dagvaarding.............................................................................................................................................................................83
2. Contradictoir verzoekschrift (requête contradictoire)............................................................................................................84
3. Eenzijdig verzoekschrift (requête unilatérale)........................................................................................................................84
4. Vrijwillige verschijning (comparution volontaire)...................................................................................................................84
5. Andere.....................................................................................................................................................................................85
6. Keuze tussen dagvaarding (sensu stricto) en (contradictoir) verzoekschrift?........................................................................85
7. Gevolgen van de (geldige) instelling van de vordering...........................................................................................................85
C. Organisatie van de procedure.....................................................................................................................................................85
1. Inschrijving van de zaak op de rol (art. 711-719)....................................................................................................................85
2. Dossier van de rechtspleging (art. 720-725bis)......................................................................................................................86
3. Inleidingszitting en verschijning van de partijen.....................................................................................................................86
D. Ingereedheidbrenging van de zaak (mise en état de l’affaire) (‘in staat van wijzen brengen’).................................................88
E. Terechtzitting..............................................................................................................................................................................93
1. Bepaling van de rechtsdag......................................................................................................................................................94
2. Algemeenheden......................................................................................................................................................................94
3. Mogelijke scenario’s van de terechtzitting.............................................................................................................................94
4. Neerlegging van de dossiers...................................................................................................................................................96
5. Sluiting van de debatten.........................................................................................................................................................96
F. Advies van het OM......................................................................................................................................................................96
G. Beraad........................................................................................................................................................................................97
1. Begrip en procedure................................................................................................................................................................97
2. Duur.........................................................................................................................................................................................97
3. Heropening van de debatten..................................................................................................................................................97
H. Uitspraak (prononcé)..................................................................................................................................................................98
1. Soorten vonnissen senu lato...................................................................................................................................................98
2. Vormvoorschriften..................................................................................................................................................................99
3. Betekening en kennisgeving....................................................................................................................................................99
4. Gezag en kracht van gewijsde...............................................................................................................................................100
5. Uitlegging, vebetering en aanvulling (interprétation et rectification de la décision judiciaire et réparation de l’omisson
d’un chef de (la) demande).......................................................................................................................................................100
6. Bijzonderheden over het veroordelend vonnis....................................................................................................................100
A. Excepties...................................................................................................................................................................................102
B. Tussenvorderingen....................................................................................................................................................................103
1. Begrip....................................................................................................................................................................................103
2. Nieuwe vordering..................................................................................................................................................................103
3. Aanvullende vordering..........................................................................................................................................................103
4. Tegenvordering.....................................................................................................................................................................104
5. Vordering tot tussenkomst...................................................................................................................................................104
C. Maatregelen alvorens recht te doen........................................................................................................................................105
1. Begrip....................................................................................................................................................................................105
2. Procedure..............................................................................................................................................................................105
D. Hervatting van het geding........................................................................................................................................................105
1. Begrip....................................................................................................................................................................................105
2. Rechtspleging........................................................................................................................................................................106
E. Afstand (van geding).................................................................................................................................................................106
1. Begrip....................................................................................................................................................................................106
2. Rechtspleging........................................................................................................................................................................107
F. Wraking.....................................................................................................................................................................................107
G. Onttrekking van de zaak aan de rechter..................................................................................................................................107
H. Ontkentenis van proceshandelingen........................................................................................................................................107
I. Incidenten met betrekking tot het bewijs..................................................................................................................................108
1. Algemeenheden....................................................................................................................................................................108
J. Andere incidenten......................................................................................................................................................................112
1. Le criminel tient le civil en état.............................................................................................................................................112
2. Prejudiciële vragen................................................................................................................................................................112
C. Hoger beroep............................................................................................................................................................................115
1. Begrip....................................................................................................................................................................................115
2. Soorten HB............................................................................................................................................................................116
3. Grondrecht op dubbele aanleg?...........................................................................................................................................117
4. Ontvankelijkheid HB..............................................................................................................................................................117
5. Gevolgen HB..........................................................................................................................................................................122
6. Rechtspleging........................................................................................................................................................................124
7. Een toemaatje. Same player shoots again?..........................................................................................................................126
D. Voorziening in cassatie.............................................................................................................................................................126
1. Begrip....................................................................................................................................................................................126
2. Rechtspleging........................................................................................................................................................................127
3. Termijn..................................................................................................................................................................................127
4. ‘pourvoi sur pourvoi ne vaut’................................................................................................................................................127
5. Procedure na cassatie met verwijzing...................................................................................................................................127
E. Derdenverzet (‘tierce opposition’)............................................................................................................................................128
F. Herroeping van gewijsde (‘réquête civile’)................................................................................................................................128
G. Verhaal op de rechter (prise à partie)......................................................................................................................................128
H. Vordering tot intrekking (‘demande de rétractation’).............................................................................................................128
I. Heropening van de rechtspleging (‘réouverture de la procédure’)............................................................................................128
, A. De bespoediging van het gewoon geding................................................................................................................................129
1. Verkorting van de dagvaardingstermijn................................................................................................................................129
2. Provisioneel vonnis...............................................................................................................................................................130
3. Korte debatten......................................................................................................................................................................131
4. Schriftelijke behandeling.......................................................................................................................................................131
B. Het kort geding.........................................................................................................................................................................131
1. Begrip....................................................................................................................................................................................132
2. ‘Bevoegdheid’........................................................................................................................................................................132
3. Voorwaarden.........................................................................................................................................................................133
4. Rechtsmacht van de voorzitter, vervolg. ‘uitspraak bij voorraad’........................................................................................134
5. Rechtspleging........................................................................................................................................................................134
C. Procedures zoals in kort geding................................................................................................................................................135
D. Verkorte procedures voor de invordering van geldschulden (‘incasso’)..................................................................................135
1. Summiere rechtspleging om betaling te bevelen.................................................................................................................135
2. Invordering van onbetwiste geldschulden (‘betalingsbevel’)...............................................................................................136
Hoofdstuk 11 Kosten en juridische bijstand.......................................................................................................................... 136
A. Gerechtskosten.........................................................................................................................................................................136
1. Begrip....................................................................................................................................................................................136
2. Overzicht van de gerechtskosten..........................................................................................................................................136
3. De rechtsplegingsvergoeding................................................................................................................................................136
4. Verwijzing in de kosten.........................................................................................................................................................137
5. Vereffening van de kosten....................................................................................................................................................137
Hoofdstuk 12 Vormen van eigenrichting............................................................................................................................... 139
A. Algemeenheden........................................................................................................................................................................139
B. Dading en minnelijke schikking................................................................................................................................................139
1. Begrip....................................................................................................................................................................................139
2. Vorm......................................................................................................................................................................................139
3. Totstandkoming....................................................................................................................................................................139
C. Arbitrage...................................................................................................................................................................................140
1. Begrip....................................................................................................................................................................................140
2. Voor-en nadelen....................................................................................................................................................................140
3. Wettelijke regeling................................................................................................................................................................141
4. Arbitrageovereenkomst........................................................................................................................................................141
5. Arbitters en bevoegdheid scheidsgerecht............................................................................................................................141
6. Rechtspleging voor het scheidsgerecht................................................................................................................................141
7. Arbitrale beslissing................................................................................................................................................................141
8. Rechtsmiddelen.....................................................................................................................................................................141
9. Rechtsgevolgen van de arbitrale beslissing..........................................................................................................................142
10. Tenuitvoerlegging van de arbitrale beslissing.....................................................................................................................142
D. Bindende derdenbeslissing.......................................................................................................................................................142
E. Alternatieve geschillenoplossing (AGO)....................................................................................................................................143
1. Betekenis en historische oorsprong......................................................................................................................................143
2. Alternatief gehalte?...............................................................................................................................................................143
3. Bemiddeling...........................................................................................................................................................................143
4. Collaboratieve onderhandelingen.........................................................................................................................................144
5. Kritische overweging.............................................................................................................................................................145
,Inleiding – Het voorwerp van het vak
A. Materieel voorwerp
Materieel voorwerp:
Procesrecht of gerechtelijke recht (droit judiciaire): de rechtsregels aan de hand waarvan de betwistingen over de
toepassing van het objectieve recht worden beslecht
“Gelijk hebben” en “ten gronde”
Waarom?
Handhaving van de rechtsstaat door afdwinging van het recht
Handhavingsrecht = formeel recht: het geheel van rechtstregels die de handhaving van het materieel recht verzekeren
en waarmee doorgaans formaliteiten, procedures of andere plichtplegingen worden bepaald
Publiekrecht: betreft de organisatie, de bevoegdheid en de werking – de rechtspleging of procedure s.s. – van de
rechterlijke instanties
Indeling:
Gerechtelijk privaatrecht (droit judiciaire privé) of burgerlijk procesrecht (droit judiciaire civil):
Dit is publiekrecht: a.d.h.v. het burgerlijke procesrecht (publiekrecht) worden meestal privaatrechtelijke geschillen
beslecht – het aan de orde zijnde materieel recht, nl. het recht met toepassing waarvan het geschil ten gronde
moet worden beslecht, behoort dus tot het privaatrecht (examen)
Gerechtelijk gemeenrecht
Voor geschillen die meestal doch niet noodzakelijk/uitsluitend privaatrechtelijk zijn
Strafprocesrecht (procédure pénale)
Gerechtelijk publiekrecht of publiek procesrecht: bijzonder recht ter beslechting van de rechtsgeschillen met of tussen
overheden, m.n.:
Administratief procesrecht (contentieux administratif)
+ Grondwettigheidscontentieux of contentieux van de formele wetgeving (contentieux constitutionnel)
formeel recht (“procedure” s.l.)
(toepassing en handhaving van het materiële recht)
niet-contentieuze procedure
(formeel recht dat geen procesrecht is)
materieel recht
(“gelijk hebben”)
“ten gronde” gerechtelijk recht (“gelijk krijgen”)
(“the merits”)
burgerlijk procesrecht “publiek procesrecht”
of
gerechtelijk strafvordering
privaatrecht constitutioneel
geschillen van bestuur
(gemeenrecht) contentieux
1
, B. Formeel voorwerp
Proces(recht) ≠ doel op zich maar handhaaft/beschermt de rechtstsaat, het objectieve recht en de subjectieve rechten die
daarbij zijn toegekend
Formeel voorwerp (“procedure” sensu lato): Het proces, de toepassing en handhaving van het materiële recht
Eerlijk proces (“fair trial”, “due process”, “procès équitable”) ➝ met het oog op een behoorlijke rechtsbedeling
Maar de definitie is niet constitutief: het procesrecht geldt ook voor oneerlijke processen
oplossing: wraking, om zo het proces terug eerlijk te maken
Formalisme als waarborg om de kwaliteit van het proces te verzekeren:
Elke formaliteit heeft wel een doel met het oog op rechtszekerheid en om de eerlijkheid van het proces te garanderen
en willekeur te vermijden (‘elementair formalisme’: spelregels)
Formaliteiten mogen nooit een doel op zich zijn
Kunnen enorm onder druk komen te staan (media, samenleving, etc.)
Zijn onderhevig aan de tijd, kan veranderen doorheen de tijd
Maar er ontstaat een dilemma: “Reasonable justice within reasonable delays at a reasonable cost”
kwaliteit wordt gecounterd door de vereisten van
(1) bereikbaarheid
(2) beschikbaarheid
(3) begrijpbaarheid
(4) bruikbaarheid
(5) betaalbaarheid
Proces = “noodzakelijk kwaad”
Hulpfunctie (van gelijk hebben naar gelijk krijgen) ten aanzien van het materieel recht
Juistheid van de uitkomst is niet het enige criterium: soms is er een disconnect tussen materiële waarheid en
juridische waarheid + mede beoordeeld aan de hand van externe kwaliteiten zoals tijdsduur en kostprijs
Kwaliteit procesrecht als maatstaf voor de kwaliteit van de rechtstraat “la discipline des disciplines”
Indeling:
Niet-contentieuze procedure: formeel recht dat geen procesrecht is
Gerechtelijk recht: “gelijk krijgen”
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper gwernedepoorter. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €19,44. Je zit daarna nergens aan vast.
