Rechtssociologie
Hoofdstuk 1. Wat is rechtssociologie?
Inleiding- Situering
De verschillen met de rechtswetenschap: “De rechtssociologie bekijkt het recht (en zijn procedures),
actoren en instituties […] vanuit empirisch en extern perspectief.”
Empirische Methode = i.p.v. doctrinaire methode die meerdere methoden omarmt:
heuristisch (‘recht vinden’), normatief (voorschrijven hoe het ‘zou moeten’,
Sollen/Ought), argumentatief (een standpunt verdedigen), interpretatief (interpreteren
van open of vage normen in lijn met doctrine), en beperkt empirisch (feiten verzamelen
die als juridisch gekwalificeerd kunnen worden).
Extern Perspectief = i.p.v. intern perspectief (deelnemer aan de rechtspraktijk)
Examenvraag: Verschil empirische methode + extern perspectief kennen!! Belangrijk!!
Juristen gebruiken de doctrinaire methode, sociologen de empirische methode.
Doctrinaire methode is verzamelnaam vr meerdere methoden, jurist doet= subsumptie.
actoren ⇒ rol die wordt opgenomen
Actoren: Dit verwijst naar individuen, groepen, organisaties of andere entiteiten die betrokken zijn
bij juridische processen, zoals wetgevers, rechters, advocaten, burgers, bedrijven en
overheidsinstanties.
rol die wordt opgenomen: Dit verwijst naar de specifieke functies, verantwoordelijkheden en
gedragingen die actoren aannemen binnen het juridische systeem en de bredere samenleving.
Vboorbeeld, wetgevers hebben de rol van het opstellen van wetten, rechters hebben de rol van het
interpreteren en toepassen van wetten, en burgers hebben de rol van het naleven van wetten.
instituut stemt niet overeen met institutie van hetgeen men denkt bij het recht bij sociologie
betekenis instituut→ sociaal gebeuren dat een ankerplaats is geworden in de manier dat er
sociaal wordt gehandeld . Heeft dus een specifieke betekenis in de sociologie.
Rechtssociologie is de studie van de relatie tussen recht en samenleving: dit betekent dat
rechtssociologie zich bezighoudt met het onderzoeken van hoe juridische systemen, wetten,
regels en instellingen worden beïnvloed door en van invloed zijn op sociale, politieke,
economische en culturele factoren in de samenleving. Het richt zich zowel op empirische
observaties van hoe het recht functioneert in de praktijk, als op externe perspectieven die
kijken naar de oorsprong, ontwikkeling en effecten van het recht buiten het formele
juridische kader.
1
,1.1 Waarover gaat rechtssociologie?
1.1.1. Methode
Rechtssociologie Rechtswetenschap
Methode Empirische methode Doctrinaire methode
( die meerdere
methoden omarmt en
technieken omvat)
Perspectief Extern perspectief Intern perspectief
( deelnemer aan de
rechtspraktijk)
Examenvraag: casus voorbeeld. → feiten onder een bepaalde regel brengen →
feiten verzamelen → relevant voor casus of juridische positie
uitleg termen kader met voorbeeld:
Rechtssociologie: Dit is het studiegebied dat zich richt op het begrijpen van
het rechtssysteem en juridische fenomenen vanuit een sociologisch
perspectief. Het onderzoekt hoe sociale factoren van invloed zijn op
wetgeving, rechtspraak, en juridische instituties.
Vb.: Stel je voor dat onderzoekers willen begrijpen waarom bepaalde groepen
mensen vaker voor de rechter verschijnen dan andere. Ze zouden kunnen
kijken naar sociologische factoren zoals sociaaleconomische status, etniciteit
en toegang tot juridische hulp om te bepalen hoe deze factoren van invloed
zijn op de interactie met het rechtssysteem.
Rechtswetenschap: Dit verwijst naar het bredere veld van studie dat zich
bezighoudt met de analyse, interpretatie en toepassing van het recht. Het
omvat verschillende disciplines en benaderingen, waaronder zowel
theoretische als praktische aspecten van het recht.
Vb.: Een student rechten bestudeert verschillende aspecten van het burgerlijk
recht, waaronder contractrecht, onrechtmatige daad en eigendomsrecht. Ze
leren de principes en regels die ten grondslag liggen aan deze
rechtsgebieden, evenals hoe ze worden toegepast in de praktijk.
Methode:
Empirische methode: Dit is een benadering van onderzoek waarbij
gegevens worden verzameld door middel van observatie, experimenten,
enquêtes of andere vormen van empirisch bewijs. Het doel is om objectieve
feiten en patronen te identificeren. Bredere theorie is niet relevant: beperkt in
praktijk = empirisch
Vb.: Onderzoekers willen de effectiviteit van een nieuwe wet evalueren die
bedoeld is om huiselijk geweld te verminderen. Ze voeren een enquête uit
onder slachtoffers van huiselijk geweld om gegevens te verzamelen over hun
ervaringen, de frequentie van geweldsincidenten en of ze hulp hebben
gezocht bij de politie of andere instanties.
Doctrinaire methode: Dit is een benadering van onderzoek die voornamelijk
gericht is op de analyse van juridische bronnen, zoals wetten, jurisprudentie
en academische literatuur. Het richt zich op het interpreteren en toepassen
van juridische regels en principes.
2
, Vb.: Een rechtsgeleerde bestudeert een recent arrest van een rechtbank
waarin de interpretatie van een wettelijke bepaling centraal staat. Ze
analyseren de tekst van de wet, eerdere jurisprudentie en academische
commentaren om de redenering van de rechtbank te begrijpen en te
beoordelen of deze in overeenstemming is met de geldende juridische
principes.
Perspectief:
Extern perspectief: Dit verwijst naar een benadering waarbij het
rechtssysteem wordt bestudeerd vanuit een externe, observerende positie.
Het richt zich op de analyse van sociale structuren, machtsverhoudingen en
maatschappelijke invloeden op het recht.
Vb.: Een socioloog bestudeert de invloed van economische ongelijkheid op
het strafrechtsysteem. Ze analyseren statistieken over arrestaties,
vervolgingen en straffen om te bepalen of bepaalde groepen, zoals
minderheden of armen, onevenredig worden getroffen door het
rechtssysteem.
Intern perspectief: Dit verwijst naar een benadering waarbij het
rechtssysteem wordt bestudeerd vanuit het standpunt van iemand die
deelneemt aan de rechtspraktijk, zoals advocaten, rechters of wetgevers. Het
richt zich op de interne logica, normen en waarden binnen het rechtssysteem
Vb.: Een advocaat analyseert een zaak vanuit het perspectief van haar cliënt
om de beste juridische strategie te bepalen. Ze bekijkt de relevante wetten,
jurisprudentie en juridische doctrines om een argument op te bouwen dat in
overeenstemming is met de belangen van haar cliënt en de doelstellingen van
het rechtssysteem.
1.1.2 Juridische (doctrinaire) methode
Technieken: een overzicht van de technieken die worden gebruikt in dit juridisch proces
Je krijgt een aantal feiten en we moeten deze onder een regel brengen, we moeten vaak een client
die niet vertrouwt is met rechtstaal, hiervoor moeten we deze vertalen
Feiten verzamelen (voor zover
juridisch relevant) (beperkt)
empirisch.
De regel moet worden ‘gevonden’
heuristiek.
De regel kan open of vage normen bevatten interpreteren volgens de juridische technieken.
De geldigheid van een norm controleren beoordelen volgens de interne systematiek, formeel-
juridische criteria.
Meerdere regels zijn mogelijk afwegen.
Regelcreatie of bestaande regel kent gebreken voorschrijven hoe het ‘zou moeten’ (sollen/
ought to be) / verbeteren van de regel (normatief).
Deze beslissingen / een standpunt moeten worden gelegitimeerd / verdedigd argumentatie.
Alles binnen de grenzen vd doctrine, met het oog op het bewaken vd coherentie van de doctrine.
3
, Voorbeeld doctrinaire methode:
Genitale verminking/ besnijdenis ( genital mutilation/cutting) in Senegal
1. Vaststelling van een (onderzoeks)probleem (je wilt meer weten over dat onderwerp)
2. Onderzoeksvraag in juridisch ‘doctrinair’ onderzoek: “welke juridische instrumenten zijn
relevant?” wat is belangrijk?
3. Zoeken en analyseren van juridische bronnen
Verdragen, constitutioneel recht en wetgeving van Senegal.
Rechtspraak. ( Senegal)
Rechtsleer (rechtsgeleerde artikels en boeken: doctrine).
Analyse van juridische bronnen wijst op bestaan van een sterk mensenrechtelijk kader: ‘probleem’
opgelost! MAAR, zijn deze instrumenten ook effectief.. en als dat niet zo is, waarom is dat dan?
Falende implementatie/handhaving?
= Dit verwijst naar situaties waarin wetten, regels of beleid niet effectief worden toegepast of
afgedwongen zoals bedoeld. Vboorbeeld, als er wetten zijn opgesteld om bepaald gedrag te
reguleren, maar deze worden niet actief gehandhaafd door de autoriteiten, dan wordt gesproken van
falende implementatie of handhaving.
Weinig maatschappelijke steun/naleving?
= Dit betekent dat er weinig algemene acceptatie of ondersteuning is van bepaalde wetten, regels of
normen binnen de samenleving, en daardoor wordt er minder vaak gehoor gegeven aan deze regels.
Bv: , als er een wet is die door veel mensen als onrechtvaardig wordt beschouwd, kunnen zij geneigd
zijn om deze wet minder serieus te nemen en minder vaak te volgen, wat resulteert in lage naleving.
Deze vragen kan je niet beantwoorden d.m.v. een uitsluitend juridische analyse, een empirisch
onderzoek is nodig.
Sv dia: Dus Vrouwenbesnijdenis wordt wel echt tegengewerkt door het recht, maar zijn de effecten
die de wetgever voorziet, terecht bereikt te worden?
Uitleg les waarom dit niet effectief is: Dit is niet effectief, want er is nog altijd een praktijk gaande
waarin jonge meisjes besneden worden in Senegal+ andere landen. Het heeft niets te maken met
godsdienst, maar met bepaalde tribale overtuigingen. (een eeuwenoud geloof+ gebruik dat in
bepaalde volkeren, voornamelijk Westelijk Afrika, nog altijd courant is). Deze gebeuren niet altijd
openlijk omdat er een verbod is → Gevangenisstraf. Dus het gebeurd verborgen. Waar er
handhaving+ politieagenten zijn. Maar in meer landelijke+ afgelegen gebieden, waar er minder
handhaving door de overheid is, gebeurd het meer openlijk. Hoe kan dat? Er zijn 2 pistes.
De eerste heeft betrekking op wetgeving, wordt dat verbod wel voldoende gehandhaafd? Wordt er
wel toegezien dat er geen besnijdenissen plaatsvinden. En wanneer dat toch ontdekt wordt→
Worden die er voldoende op gestraft? Dus niet enkel opsporen → Ook bestraffen. Zie later bij tafel
van 11 de effectieve handhaving. Het falen van de wet wordt in deze piste niet gezocht in de wet,
maar in samenleving, uit antropologisch onderzoek hebben ontdekt dat er heel weinig
maatschappelijk draagvlag is voor een algeheel verbod. Waarom besnijden ze hen nog steeds terwijl
er zelfs gevangenisstraffen voor zijn? Mannen willen een vrouw die maagd is +om latere verradingen
4
