GESCHIEDENIS VAN HET INTERIEUR II
HFST. 1: ‘IN WELKE STIJL MOETEN WE BOUWEN?’
Het architectuurdiscours op het einde van de 19e eeuw
De idee van ‘moderniteit’ in de 19e eeuw
19e eeuw = einde Ancien Régime: exit adel → opkomst burgerij
Fenomeen ‘moderniteit’:
⇨ industrialsering, verstedelijking, individualisering, rationalisering
⇨ conditie van radicale transformatie (soc., eco., tech., relatie met natuur)
⇨ noties van het familiale, traditionele, lokale verliezen hun oriënterende werking
Metaforen 19e eeuw: wereldtentoonstelling en het bergerlijk interieur
De wereldtentoonstellingen van Londen (1851) en Parijs (1889)
Combinatie van spektakel, onderricht (opleiding) en vermaak:
⇨ vooruitgang in haar meest spectaculaire gedaante
⇨ celebratie van ‘beschaving’ en menselijk vernuft
⇨ concurrentie tussen industriële naties → het beste willen tonen
Publiek wordt wereldreiziger → veilige ontdekkingstocht door onbekende wereld, fascinatie
voor het exotische
Het burgerlijk interieur als nostalgisch, privaat museum
⇨ een veilig baken in snel veranderende stad en maatschappij
⇨ interieur als beschermende en representatieve cocon (intimiteit vergroten)
“In zijn interieur verzamelt hij het verre en het verleden. Zijn salon is een loge in het wereldtheater.(...) de
van de realiteit vervreemde mens creëert een eigen wereld in zijn huis.” (Walter Benjamin)
Nieuwe condities = nieuwe opdrachtgevers en programma’s
Industrie = fabrieken en montagehallen
Transport, openbaar vervoer, toerisme = stations, bruggen, wegen en luxehotels
Opkomst gecentraliseerde natie-staat = parlementen, ministeries, administratieve
gebouwen ipv. vorstelijke paleizen → heel nieuw
concept van intereieur
Burgerljke cultuur en consumptie = musea, concertzalen, casino’s, grootwarenhuis
Hygiëne en disciplinering = ziekenhuizen, kuuroorden, gevangenissen, scholen
Bouwtechnische evolutie en nieuwe materialen = gietijzer, staal, vlak glas, beton
,De Beaux-Arts traditie in de architectuur 1
Kunsthistorische & archeologische benadering → Antieke bouwkunst als referentiepunt
Ontwerp als academische oefening
⇨ fictieve, monumentale ontwerpopdrachten
⇨ principe van de ‘compositie’: symmetrie, axialiteit, hiërarchie, ...
⇨ fenomeen van de ‘Prix de Rome’ (= aanmoedigingsprijs voor jonge kunstenaars en
architecten, bestaande uit een studiereis naar Rome)
De Beaux-Arts traditie in de architectuur 2 – lang invloedrijk
Charles Garnier, opera van Parijs (1857-1874) McKim, Mead and White, Penn Station, NY
(schakel tussen 19e eeuw en moderniteit). (1910), afgebroken 1963
- Meer open - Meer gesloten
,‘In welke stijl moeten we bouwen?’: verschillende benaderingen
1. Histori(ci)sme: teruggrijpen naar het verleden
2. Eclecticisme & Exotisme: mengen van stijlelementen
3. Heinrich Hübsch: - In welcher Style sollen wir bauen?’ (1828)
- Ware inhoud van architectuur? Verleden, toekomst?
- ‘vorm op basis van behoefte’ (objectief)
4. Modernisme: streven naar een bouwkunst volgens de ‘Zeitgeist’
Histori(ci)sme
= Teruggrijpen naar historische stijlen o.a. door de ontwikkeling van de historische disciplines, vooral
archeologie
⇨ werd internationale stijl
⇨ invloed van de opkomende archeologie (ipv. mythes, wetenschappelijke kennis)
⇨ ideologische geladenheid: nationalisme (Nationale staten → eigen bouwkunst, identiteit)
In België: - Neo-Gotiek
- Neo-Renaissance (model Italiaanse palazzo, Vlaamse renaissance, minder eenzijdig dan neoklassiek)
BEL!: neostijlen zijn niet zomaar kopies
Neo-gotiek in België tegen decadentie voor identiteit
‘Historische fictie’ → interpretatie Middeleeuwen als harmonische, christelijke maatschappij
Ideologisch programma:
⇨ Vlaamse identiteit construeren
⇨ Christelijke waarden herstellen
Grote bloei in Vlaanderen 1885-1914 → oprichting Sint-Lucasscholen, kerken, openbare gebouwen, private
residenties
Provinciaal Hof, Brugge (Louis Delacenserie et Voormalig postkantoor Gent (arch. Louis Cloquet,
al., 1881-1921) 1901-1903)
, Neo-Renaissance in België 1
Burgerlijke, commerciële programma’s
⇨ associatie met opkomst van de kapitalistische burgerij (Italië 15e eeuw)
Sint-Hubertusgalerij, Brussel (J.P. Cluysenaar, 1837-1847)
Neo-Renaissance in België 2
Vlaamse neo-renaissance
⇨ ideologische betekenis: verwijzing naar ‘Gouden Eeuw’ in de Nederlanden (17e eeuw)
Gemeentehuis Schaarbeek 1884-87, architect Jules-Jacques Van Ysendijck
Eclecticisme: inhoud
