Preventie – samenvatting 2023 - 2024
HOOFDSTUK 1 – INLEIDING
WAT IS PREVENTIE?
Preventie = interventies met een duidelijk afgebakend doel en die systematisch een probleem
probeert te voorkomen
‣ Doel = voorkomen van een probleem (vb. problematisch middelengebruik voorkomen, vb. vermijden
van eetstoornissen, …)
‣ Moet systematisch gebeuren, geen eenmalige interventie!
‣ Gaat hier echt om het ontwikkelen van een preventie strategie / policy
‣ Opzetten van een preventiebeleid !
‣ vb. 1 infoavond over drugs is GEEN preventie
Interventies = programma’s, strategieën binnen structuren, praktijken en richtlijnen die
intentionele acties bevatten om gezond gedrag na te streven, om risico- en beschermende
factoren te belichten, én om gezondheidsbevorderend te werken ten aanzien van de doelgroep
o DOELGERICHTE acties
o Interventie binnen bepaalde structuren: vb. accijnsverhoging
o Andere voorbeelden van interventies: sociale vaardigheden aanleren, website creëren
met tips over mentale gezondheid, …
Algemeen beleid kan preventieve acties hebben,
maar het heeft niet het oorspronkelijke doel om
Algemeen beleid bepaald gedrag te voorkomen (vb. ‘niet roken op
school’ is een preventieve actie in een algemeen
beleid)
Interventies inlassen met het doel om een
Preventief beleid
bepaald gedrag te voorkomen
Beleid dat gaat inzetten op herstel, wanneer het
Curatief beleid
probleem zich al gemanifesteerd heeft
BELANG VAN PREVENTIE:
‣ Gezondheid heeft een directe invloed op het welzijn
‣ Verband tussen gezondheid en nationaal inkomensniveau (via onderwijs en
arbeidsproductiviteit)
‣ Keuze van levensstijl gaat hand in hand met gezondheidsproblemen
‣ Uitstellen of voorkomen van middelengebruik én streven naar veilige en gezonde
ontwikkeling van kinderen en jongeren (talenten en vaardigheden, positieve houding t.a.v.
leefwereld)
PREVENTIE AANPAK:
‣ Van een samenleving in zijn totaliteit (omgevingsgerichte preventie) tot individuen met risico
gedrag (geïndiceerde preventie) benaderen
‣ Alle populaties proberen bereiken
‣ Preventieaanpakken die werken inzetten
‣ Onderdelen van een preventiebeleid / soorten interventies:
1. Informeren en sensibiliseren (vb. nutri scoren leren lezen)
2. Regel- en wetgeving (vb. verbod op illegale middelen, accijnzen)
3. Zorg en doorverwijzing (vb. beweging op doorverwijzing)
4. Omgevingsgerichte aanpak (vb. reclame op gezonde voeding)
,Preventie – samenvatting 2023 - 2024
Oefening: Lees onderstaande voorbeelden en ga na of dit een goed preventiebeleid is
VB 1: De lokale politie werkte een beleid uit t.a.v. inbraken in privé woningen. Hiertoe werkten ze een strategie
uit waarin ze nagaan hoe ze preventief kunnen optreden. Lokale politie inspecteurs leggen huisbezoeken af
waarbij ze hun burgers adviseren hoe ze hun eigendom kunnen beschermen. Ze verspreiden hiertoe flyers en
organiseren informatie sessies. Daarnaast verhogen ze hun patrouilles tijdens de vakantieperiodes.
VB 2: Naar aanleiding van overlast op een gemeentelijk openbaar speelpleintje (alwaar de lokale politie
meermaals diende op te treden en minderjarige jongeren voor ondervraging meenam cf. drugsdealen)
organiseert de lokale jeugddienst een infoavond voor ouders omtrent het herkennen van signalen van
druggebruik bij hun minderjarige kinderen. Tijdens deze infosessie wordt een zo neutraal mogelijk beeld
geschetst van druggebruik bij jongeren (waarom gebruiken jongeren, wat zijn voor- en nadelen enz.). De avond
wordt afgesloten met een drankje. Verder wordt geen aandacht meer geschonken aan het thema. De Schepen van
welzijn dankt de jeugdambtenaar voor het uitwerken van dit initiatief (dat op vraag van hem werd
georganiseerd).
VB 3: Lokale politie inspecteurs gaan op scholen langs om jongeren te informeren over middelen. Vaak gaat dit
gepaard met een getuigenis van een ex-gebruiker. Deze activiteit wordt een maal per jaar georganiseerd voor de
6de leerjaren van de basisscholen in de gemeentes van de politiezone. De activiteit heeft tot doel om kinderen te
confronteren met middelen, hen te wijzen op de gevaren en de mogelijke kans op verslaving eraan.
‣ Wat is het doel van de interventie? Is dit doel duidelijk geformuleerd richting het voorkomen
van het probleem?
o VB 1: inbraken in privé woningen tegengaan (doel is duidelijk)
o VB 2: herkennen van signalen van druggebruik bij minderjarige kinderen naar
aanleiding van overlast op een speelpleintje (visie is onvoldoende afgebakend -> beter
zou zijn: alternatieven voor vrijetijdsbesteding van jongeren)
o VB 3: jongeren sensibiliseren over middelengebruik
‣ Tot wie / doelgroep?
o VB 1: bewoners en burgers
o VB 2: burgers van de gemeente
o VB 3: jongeren uit het 6e leerjaar
‣ Maakt het deel uit van een interventiebeleid?
o VB 1: verhoogde patrouilles tijdens vakantiedagen, duidelijke strategieën aangeven,
flyers verdelen, informatiesessies organiseren, burgers adviseren via huisbezoeken, …
o VB 2: eenmalige infoavond
o VB 3: schoolbezoek van de politie + getuigenis van een ex-gebruiker (1 keer per jaar)
‣ Conclusie: gaat het om een preventieve interventie?
o VB 1: ja, een preventieve interventie vanuit de lokale politie
o VB 2: nee, er wordt geen preventief beleid uitgewerkt maar een eenmalige interventie
o.b.v. een lokaal probleem
o VB 3: nee, er wordt een eenmalige activiteit georganiseerd, geen preventieve aanpak.
Ook geen bewezen effect van impact van politie in scholen + geven van informatie is
nooit voldoende om gedrag te veranderen
GESCHIEDENIS VAN PREVENTIE:
‣ De Pest: traditionele manier van preventie
o Artsen dachten dat de ziekte door de lucht werd overgedragen → maskers met
gevulde kruiden om de giftige lucht te zuiveren
‣ Midden 19e eeuw:
o Sanitaire maatregelen
o ‘gezonde omgeving’ ter preventie van ziekteverspreiding
o Nog weinig doelbewust en systematisch
‣ Pas vanaf 21e eeuw: preventie als wetenschap
,Preventie – samenvatting 2023 - 2024
MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN EN PREVENTIE:
‧ Globalisering, technische vooruitgang, neoliberaal marktdenken, individualisering
‧ Veiligere samenleving vs. onveiligheidsgevoel
‧ Sociale media en politici
‧ Vermaatschappelijking van de zorg: persoonlijkere zorg versus verantwoordelijkheden van
zorginstellingen?
‧ Preventie met mate inzetten versus bemoeizuchtige beleidsmatige preventie initiatieven
‧ Vergoelijken van angsten
We moeten bewust met preventieve initiatieven omgaan!
Getuigenis ‘Black Out’
‧ Risicofactoren = geven je meer kans om bepaald gedrag te uiten (vb. veel stress, vroeg in
kindertijd in contact komen met alcohol, maatschappij waarin je opgroeit kan zowel risico- als
beschermende factor zijn)
‧ Beschermende factoren = factoren die er net voor zorgen dat die problemen niet gaan
ontstaan
‧ Binnen preventie: wegnemen van risicofactoren & versterken van beschermende factoren
‧ Normative belief = geloven wat je denkt dat anderen doen en jezelf hiernaar gedragen (vb. ik
drink, maar iedereen drinkt dus het is niet erg)
Leesoefening:
‧ Identificeer enkele gezondheidsthema’s (met welke gezondheidsproblemen kan je preventief
aan de slag?)
o Voeding / eetgewoonten / eetstoornissen / obesitas
o Sport / beweging
o Middelengebruik / roken / alcohol / illegaal druggebruik
o Psychische problemen / suïcide / veerkrachtigheid
o Pestgedrag / overschrijdend gedrag
o Lichamelijke gezondheid (ziektes en aandoeningen: hart- en vaatziekten, kanker)
o Luchtkwaliteit
‧ Identificeer enkele belangrijke strategieën (hoe kan er met een gezondheidsthema aan de
slag gegaan worden?)
o Screenings voor baarmoederhalskanker, borstkanker, …
o Aanbieden van gezonde voeding op scholen, kinderen een juiste keuze leren maken
qua voeding
o Aanbieden van tabak in neutrale verpakking
o Geen reclame maken voor ongezonde voeding (vb. geen reclame maken voor
alcohol), eerder gezonde voeding promoten
o Sensibiliseringscampagnes (vb. minder vlees eten)
o Accijnsverhoging, toeslagen op ongezonde producten
o Terugbetaling van psychotherapie, toegankelijkheid van de (geestelijke)
gezondheidszorg verbeteren (wachtlijsten verkorten)
o Gezondheidsvoorlichting: mensen informeren over bepaalde gevolgen van gedrag +
bieden van alternatieven
o Luchtvervuiling → onderzoek voeren bij grote infrastructuurwerken naar de effecten
op volksgezondheid, zeker de effecten bij kwetsbare groepen
o Psychische problemen / suïcide → gezondheidspromotie (scholen moeten inzetten op
vredevol communiceren, kinderen aanleren dat ze een ander niets mogen aandoen dat
, Preventie – samenvatting 2023 - 2024
ze zelf ook niet willen), meer inzet van wijkgezondheidscentra / meer samenwerking
met eerstelijnszorg
o Financiering van ziekenhuizen: ziekenhuizen betalen voor elke lege kamer,
zorgverleners motiveren om te voorkomen dat mensen ziek worden
