Neurologische ontwikkeling
ONLINE LEERMODULE
De ontwikkeling van de motoriek van de foetus tot de geboorte
Ontwikkeling van de motoriek van de foetus
Motoriek foetus
- 7de post menstruele zwangerschapsweek = eerste bewegingen van menselijke foetus
- Bewegingen
o Zijwaartse bewegingen van hoofd en staartbeen
o Startles (= schrikreacties)
o General movements (= gegeneraliseerde bewegingen of spontane bewegingen)
Meest gebruikte bewegingspatroon
o Geïsoleerde arm- en beenbewegingen
o Hoofdbewegingen
o Adem-zuig-slikbewegingen
o Hand-mondcontact
Figuur: schematische weergave van de interindividuele variabiliteit van het tijdstip waarop de menselijke
foetus voor het eerst bepaalde bewegingen vertoont
- Merendeel van de foetussen heeft rond 16 postmenstruele weken het volledige foetale
bewegingsrepertoire tot zijn beschikking
Opmerkingen bij de neurale maturatietheorie
- Een foetus maakt reeds zijn eerste bewegingen op 7 weken
, o Spinale reflexboog is dan nog onvoltooid; de eerst bewegingen komen dus tot stand zonder
afferente informatie over de bewegingsuitvoering
- Arm- en beenbewegingen ontstaan bij de foetus in dezelfde periode
o Ontwikkeling van foetale bewegingen verlopen dus niet volgens een duidelijk craniocaudaal
patroon
o Verschil met postnataal verloop = wel craniocaudaal ontwikkelingsverloop
Deze twee opmerkingen stellen dus bepaalde stellingen van de neurale maturatietheorie in vraag.
Houding en foetale activiteit
Houding in utero
- Geleidelijke voorkeur voor flexie in de ledematen
1. Benen vanaf 32 weken postmenstruele leeftijd (= zwangerschapsduur)
2. Armen vanaf 36 weken postmenstruele leeftijd (= zwangerschapsduur)
Waarom beweegt een foetus?
- Gevolg van spontane, gecoördineerde neurale activiteit
- Noodzakelijk voor goede ontwikkeling van het zenuwstelsel en andere organen
o Bv: contracturen of gewrichtsdeformaties bij onvoldoende intra-uteriene bewegingen
o Bv: longhypoplasie bij onvoldoende adembewegingsactiviteit
Geboorte
De geboorte brengt grote verandering met zich mee. Er is een aanpassing nodig op tal van vlakken:
- Blootstelling aan allerlei prikkels: visueel, auditief, geuren, …
- Blootstelling aan de zwaartekracht
- Autonome functies overnemen: ademhaling, temperatuursregeling, voeding
Motoriek
- We spreken van een time-out periode gedurende de eerste 6-8 weken
- Bij een pasgeborene is het volledig foetaal bewegingsrepertoire aanwezig, maar onderhevig aan de
extra-uteriene situatie
- Houding pasgeborene = flexie + nieuw element: Moro reactie
Opmerkingen bij vroeggeboorte (prematuriteit)
- Meer moeite met aanpassing door onvoldoende ontwikkelde autonome functies
- Houding meer in extensie, door gebrek aan flexiehouding in utero
- Hoe korter de zwangerschapsduur, hoe meer moeilijkheden
Motorische ontwikkeling tijdens het eerste levensjaar
Piramidemodel van de motorische ontwikkeling
In de eerste levensmaanden wordt het bewegingsrepertoire gedomineerd door spontane bewegingen
(general movements). Na deze spontane bewegingen (en primitieve reacties) komt de ontwikkeling van de
houdingsreacties en de motorische basisvaardigheden. In de vroege kinderjaren ontwikkelen de
fundamentele motorische vaardigheden, en later nog de specifieke en complexe motorische vaardigheden.
De volgorde van ontwikkeling van de motoriek wordt in een piramidemodel voorgesteld in onderstaande
figuur.
, A. Spontane bewegingen of general movements
General movements (GM’S) of spontane bewegingen kunnen we opsplitsen in
1. Pre-writhing of preterme GM’s
2. Writhing GM’s
3. Fidgety GM’s
o Fidgety GM’s hebben een duidelijke prognostische waarde
Normaal vs afwijkend
- Normale GM’s kenmerken zich door variatie, complexiteit en een vloeiend bewegingsverloop
- Duidelijk afwijkende GM’s zijn monotoon, stereotiep en niet vloeiend
Leeftijdsspecifieke eigenschappen van normale GM’s
Writhing & fidgety GM’s
- Writhing: meer wringend aspect
- Fidgety: meer elegant, vloeiend en onvoorspelbaar
B. Primitieve reacties
<-> reflex
- Lokale, stereotype activiteit
- Als reactie op externe prikkel
- Met vaste relatie tussen stimulus en respons
, Primitieve reacties
- Zijn niet altijd zo gefixeerd en worden gekenmerkt door een grote variabiliteit in
bewegingsuitvoering
- Intensiteit van de bewegingsuitvoering is afhankelijk van de sterkte van de stimulus
- Babyreacties zijn leeftijdsgebonden en zullen uiteindelijk verdwijnen
Babyreactie = minder stereotiepe, variabelere en complexere geautomatiseerde activiteit op een
stimulus
- Sterke associatie met het instinct om te overleven en zichzelf te beschermen (bv zoek-zuig-slik
reactie, grijpreactie)
1. Eenvoudige reacties
Zoek-zuig-slik reacties
- Deze worden uitgelokt door een zachte aanraking van de wang, waarbij de baby het hoofdje in de
richting van de stimulus draait op zoek naar voedsel
Moro reactie
- Wanneer de pasgeborene schrikt of begint te vallen, worden de armen en benen naar buiten toe
gestrekt, de handen geopend en de vingers gespreid (de benen en tenen bewegen minder krachtig).
Na de extensie van armen en benen als reactie op de stimulus, neemt de baby de normale
flexiehouding weer aan
Grijpreactie hand
- Wanneer er een tactiele stimulus in de handpalm gegeven wordt, vooral aan de ulnaire zijde, buigen
de vingers met uitzondering van de duim zich strak rond het voorwerp. De greep wordt sterker
wanneer er kracht wordt uitgeoefend tegen de grijpende vingers
Grijpreactie voet
- Wrijven over de voetzool van de pasgeborene, zal de plantaire grijpreactie uitlokken. Hierbij worden
de tenen samengetrokken of gebogen alsof er getracht wordt een voorwerp te grijpen. De plantaire
grijpreactie kan aanwezig blijven gedurende het eerste levensjaar.
Babinski reactie
- Er wordt over de laterale zijde van de voetzool gewreven met een scherp voorwerp of met de nagel
van de duim, startend aan de hiel in een boog naar de metatarsale kussentjes naar de kleine teen.
Jonge baby’s zullen een extensiereactie tonen. De tenen worden gespreid en de grote teen zal
langzaam naar dorsiflexie gaan.
Galant reactie (= kromming van de romp)
- Wordt uitgelokt door de pasgeborene in een ventrale suspensie te hangen en vervolgens de huid
aan één zijde van de rug te strijken met een vinger of een stompe naald. Er treedt een zijdelingse
kromming op in de richting van de prikkelgestimuleerde kant.
Asymmetrische tonische nekreactie (ATNR)
- Kan uitgelokt worden door het kind in ruglig te plaatsen en de nek te draaien zodat het hoofd naar
één zijde ligt. Als reactie op de stretch van de nekmusculatuur wanneer de nek gedraaid wordt, zal
er een stijging van de tonus in de ledematen zijn. Hierbij worden de ledematen aan de zijde van het
lichaam naar waar het hoofd gedraaid is gestrekt, en de ledematen aan de andere zijde worden
gebogen (meer uitgesproken in de bovenste ledematen).
ONLINE LEERMODULE
De ontwikkeling van de motoriek van de foetus tot de geboorte
Ontwikkeling van de motoriek van de foetus
Motoriek foetus
- 7de post menstruele zwangerschapsweek = eerste bewegingen van menselijke foetus
- Bewegingen
o Zijwaartse bewegingen van hoofd en staartbeen
o Startles (= schrikreacties)
o General movements (= gegeneraliseerde bewegingen of spontane bewegingen)
Meest gebruikte bewegingspatroon
o Geïsoleerde arm- en beenbewegingen
o Hoofdbewegingen
o Adem-zuig-slikbewegingen
o Hand-mondcontact
Figuur: schematische weergave van de interindividuele variabiliteit van het tijdstip waarop de menselijke
foetus voor het eerst bepaalde bewegingen vertoont
- Merendeel van de foetussen heeft rond 16 postmenstruele weken het volledige foetale
bewegingsrepertoire tot zijn beschikking
Opmerkingen bij de neurale maturatietheorie
- Een foetus maakt reeds zijn eerste bewegingen op 7 weken
, o Spinale reflexboog is dan nog onvoltooid; de eerst bewegingen komen dus tot stand zonder
afferente informatie over de bewegingsuitvoering
- Arm- en beenbewegingen ontstaan bij de foetus in dezelfde periode
o Ontwikkeling van foetale bewegingen verlopen dus niet volgens een duidelijk craniocaudaal
patroon
o Verschil met postnataal verloop = wel craniocaudaal ontwikkelingsverloop
Deze twee opmerkingen stellen dus bepaalde stellingen van de neurale maturatietheorie in vraag.
Houding en foetale activiteit
Houding in utero
- Geleidelijke voorkeur voor flexie in de ledematen
1. Benen vanaf 32 weken postmenstruele leeftijd (= zwangerschapsduur)
2. Armen vanaf 36 weken postmenstruele leeftijd (= zwangerschapsduur)
Waarom beweegt een foetus?
- Gevolg van spontane, gecoördineerde neurale activiteit
- Noodzakelijk voor goede ontwikkeling van het zenuwstelsel en andere organen
o Bv: contracturen of gewrichtsdeformaties bij onvoldoende intra-uteriene bewegingen
o Bv: longhypoplasie bij onvoldoende adembewegingsactiviteit
Geboorte
De geboorte brengt grote verandering met zich mee. Er is een aanpassing nodig op tal van vlakken:
- Blootstelling aan allerlei prikkels: visueel, auditief, geuren, …
- Blootstelling aan de zwaartekracht
- Autonome functies overnemen: ademhaling, temperatuursregeling, voeding
Motoriek
- We spreken van een time-out periode gedurende de eerste 6-8 weken
- Bij een pasgeborene is het volledig foetaal bewegingsrepertoire aanwezig, maar onderhevig aan de
extra-uteriene situatie
- Houding pasgeborene = flexie + nieuw element: Moro reactie
Opmerkingen bij vroeggeboorte (prematuriteit)
- Meer moeite met aanpassing door onvoldoende ontwikkelde autonome functies
- Houding meer in extensie, door gebrek aan flexiehouding in utero
- Hoe korter de zwangerschapsduur, hoe meer moeilijkheden
Motorische ontwikkeling tijdens het eerste levensjaar
Piramidemodel van de motorische ontwikkeling
In de eerste levensmaanden wordt het bewegingsrepertoire gedomineerd door spontane bewegingen
(general movements). Na deze spontane bewegingen (en primitieve reacties) komt de ontwikkeling van de
houdingsreacties en de motorische basisvaardigheden. In de vroege kinderjaren ontwikkelen de
fundamentele motorische vaardigheden, en later nog de specifieke en complexe motorische vaardigheden.
De volgorde van ontwikkeling van de motoriek wordt in een piramidemodel voorgesteld in onderstaande
figuur.
, A. Spontane bewegingen of general movements
General movements (GM’S) of spontane bewegingen kunnen we opsplitsen in
1. Pre-writhing of preterme GM’s
2. Writhing GM’s
3. Fidgety GM’s
o Fidgety GM’s hebben een duidelijke prognostische waarde
Normaal vs afwijkend
- Normale GM’s kenmerken zich door variatie, complexiteit en een vloeiend bewegingsverloop
- Duidelijk afwijkende GM’s zijn monotoon, stereotiep en niet vloeiend
Leeftijdsspecifieke eigenschappen van normale GM’s
Writhing & fidgety GM’s
- Writhing: meer wringend aspect
- Fidgety: meer elegant, vloeiend en onvoorspelbaar
B. Primitieve reacties
<-> reflex
- Lokale, stereotype activiteit
- Als reactie op externe prikkel
- Met vaste relatie tussen stimulus en respons
, Primitieve reacties
- Zijn niet altijd zo gefixeerd en worden gekenmerkt door een grote variabiliteit in
bewegingsuitvoering
- Intensiteit van de bewegingsuitvoering is afhankelijk van de sterkte van de stimulus
- Babyreacties zijn leeftijdsgebonden en zullen uiteindelijk verdwijnen
Babyreactie = minder stereotiepe, variabelere en complexere geautomatiseerde activiteit op een
stimulus
- Sterke associatie met het instinct om te overleven en zichzelf te beschermen (bv zoek-zuig-slik
reactie, grijpreactie)
1. Eenvoudige reacties
Zoek-zuig-slik reacties
- Deze worden uitgelokt door een zachte aanraking van de wang, waarbij de baby het hoofdje in de
richting van de stimulus draait op zoek naar voedsel
Moro reactie
- Wanneer de pasgeborene schrikt of begint te vallen, worden de armen en benen naar buiten toe
gestrekt, de handen geopend en de vingers gespreid (de benen en tenen bewegen minder krachtig).
Na de extensie van armen en benen als reactie op de stimulus, neemt de baby de normale
flexiehouding weer aan
Grijpreactie hand
- Wanneer er een tactiele stimulus in de handpalm gegeven wordt, vooral aan de ulnaire zijde, buigen
de vingers met uitzondering van de duim zich strak rond het voorwerp. De greep wordt sterker
wanneer er kracht wordt uitgeoefend tegen de grijpende vingers
Grijpreactie voet
- Wrijven over de voetzool van de pasgeborene, zal de plantaire grijpreactie uitlokken. Hierbij worden
de tenen samengetrokken of gebogen alsof er getracht wordt een voorwerp te grijpen. De plantaire
grijpreactie kan aanwezig blijven gedurende het eerste levensjaar.
Babinski reactie
- Er wordt over de laterale zijde van de voetzool gewreven met een scherp voorwerp of met de nagel
van de duim, startend aan de hiel in een boog naar de metatarsale kussentjes naar de kleine teen.
Jonge baby’s zullen een extensiereactie tonen. De tenen worden gespreid en de grote teen zal
langzaam naar dorsiflexie gaan.
Galant reactie (= kromming van de romp)
- Wordt uitgelokt door de pasgeborene in een ventrale suspensie te hangen en vervolgens de huid
aan één zijde van de rug te strijken met een vinger of een stompe naald. Er treedt een zijdelingse
kromming op in de richting van de prikkelgestimuleerde kant.
Asymmetrische tonische nekreactie (ATNR)
- Kan uitgelokt worden door het kind in ruglig te plaatsen en de nek te draaien zodat het hoofd naar
één zijde ligt. Als reactie op de stretch van de nekmusculatuur wanneer de nek gedraaid wordt, zal
er een stijging van de tonus in de ledematen zijn. Hierbij worden de ledematen aan de zijde van het
lichaam naar waar het hoofd gedraaid is gestrekt, en de ledematen aan de andere zijde worden
gebogen (meer uitgesproken in de bovenste ledematen).
