H1: INLEIDING TOT DE GERODONTOLOGIE + INLEIDENDE BEGRIPPEN (FLAMAING)
GERODONTOLO GIE
INLEIDING
• Gerodontologie: de wetenschap van de veroudering in al zijn vormen:
– Veroudering van volgroeide levende wezens.
– Individuele en sociale gevolgen van veroudering.
• Gerodontologie: mondzorg voor kwetsbare ouderen.
− Mondzorg binnen de context van de patiënt (cognitieve/fysische functie, sociale context, …): kijk eerst naar persoon en dan naar mond.
− Mondzorg als deel van integrale zorg voor de oudere met focus op levenskwaliteit en functie.
− Mondzorg op maat van de draagkracht van de patiënt.
− Mondzorg die breder gaat dan tandheelkundige verzorging:
a) Communicatie met de patiënt.
b) Communicatie met verzorgenden voor optimalisatie van dagelijkse mondzorg.
c) Communicatie met andere zorgverleners.
d) Organisatie van mondzorg.
• Geriatrie:
– Is een tak van de geneeskunde.
– Richt zich op preventie, diagnostiek en behandeling van ziekten:
➢ Veroorzaakt door veroudering.
➢ Beïnvloedt door veroudering van de patiënt.
GEZONDHEID
LEVENSVERW ACHTING
• Algemene levensverwachting in functie van de geschiedenis:
– Algemene levensverwachting neemt toe met golfbeweging. Eerst in het westen, dan Azië en tenslotte Afrika: door shift in welzijn en
welvaart + verandering in structuur van bevolking.
– Levensverwachting vrouw > man, maar mannen leven langer in goede gezondheid.
– Begin 20e eeuw grote sprong in levensverwachting omwille van:
➢ Industrialisering
➢ Meer levenscomfort
➢ Meer hygiëne
➢ Hoger inkomen (bruto nationaal product)
➢ Preventie: vaccins, screening, antibioticum
➢ Geneeskundige interventies
– In België daling van levensverwachting tijdens WOI, WOII en Spaanse griep.
1
,• Levensverwachting in België:
− Levensverwachting is laatste anderhalve eeuw zeer sterk toegenomen door
wijzigingen in levenscondities. Men weet niet zeker of er een plafond is.
− Het begrip ‘oud’ is ook zeer relatief: 60 is het nieuwe 50 van vroeger.
− Levensverwachting neemt af in functie van de leeftijd. Maar hoe ouder je
wordt met goede gezondheid, hoe groter de kans dat je nog ouder wordt.
− Toekomstprospectie België: aantal ouderen zal toenemen, 1 op 2 meisjes die
nu geboren wordt, heeft kans om 100+ te worden ⇒ daarom meer inzetten
op goede mondgezondheid oudere patiënt (preventie).
• Algemene levensverwachting in functie van de leeftijd:
– Vrijwel lineaire curve tot het einde van het leven.
– Op het einde van vlakt de curve af: ouderen hebben een relatieve goede
levensverwachting.
• Gezondlevenspiramide: structuur van de bevolking:
– 1881: brede basis jonge mensen en topje ouderen, waarbij de jonge mensen bijdragen aan maatschappij tot de zorg van de ouderen.
– 2020: smallere basis van jongere mensen, dus ook een minder groot deel dat actief bijdraagt tot de maatschappij.
– 2050: aantal 80-100 jarigen zal verachtvoudigen.
VEROUDERING
EXA: Bespreek gezondheid. Wat wordt bedoeld met gezondheid? Is gezondheidsverwachting gelinkt aan levensverwachting? Welke factoren
spelen rol in levens- en gezondheidsverwachting? Bespreek impact van mondgezondheid op algemene gezondheid. (2020) (2018) (2016) (2012)
• Demografische vergrijzing:
− Europa is samen met Japan het oudst: Duitsland en Italië zijn hierbij koplopers.
− Geëxtrapoleerd naar 2020: enorme demografische verschuivingen waarbij er een sterke vergrijzing optreedt.
− België: gestagneerde bevolkingsaangroei en aantal personen >65 jaar ↑ ⇒ zowel absolute als relatieve toename van ouderen.
− Aantal ouderen zal in toekomst toenemen ⇒ daarom meer inzetten op goede mondgezondheid van oudere patiënt (preventie).
• Verouderingsproces:
− In het rood staat de optimale levensverloop/overleving.
− Doorheen jaren naderen we steeds meer de rode curve, maar nog niet helemaal.
− Het aantal gezonde levensjaren neemt in aantal toe, maar het aantal zieke
levensjaren neemt maar traag af. De totale levensduur verlengt dus
voornamelijk door toename in aantal gezonde jaren.
2
,EXA: Welke factoren spelen een rol in de levens- en gezondheidsverwachting. (2018) (2016) (2012)
EXA: Welke factoren beïnvloeden het primaire en secundaire verouderingsproces. (2018) (2017) (2016)
• Mechanisme van veroudering:
− Veroudering is het met de tijd optredende, spontane en irreversibele
veranderingen (lichaamssamenstelling, functionele reserve van organen…)
➢ Lichaamsamenstelling: spiermassa en vetvrije massa nemen af met de
leeftijd; vetmassa neemt toe met de leeftijd.
➢ Sarcopenie: vermindering van spierkracht, spiermassa en mogelijkheid
tot functionele prestatie.
− Er zijn beïnvloedende omgevingsfactoren die op ons inwerken en leiden tot
veroudering. Hoe beter we deze externe factoren onder controle kunnen
krijgen, hoe meer we het verouderingsproces tegen gaan.
− Stressoren beschadigen moleculen ⇒ opstapeling cellulaire defecten ⇒
aanleiding infecties ⇒ kwetsbaarheid, invaliditeit en ziekte = veroudering.
Primair verouderingsproces Secundair verouderingsproces
door genetische factoren (10-25%) door andere factoren: met invloed op de genetische factoren
– Maximale levensduur van verschillende diersoorten. Onveranderlijke factoren
– Familiaal voorkomen van hoge leeftijden. – Geboortegewicht
– Genetische afwijkingen die aanleiding geven tot versnelde – Geboorteseizoen: in lente geborgen zorgt voor 1 jaar langer leven,
veroudering: Vb Hutchinson Gilford progeria: kinderen met want in de winter is er meer voedseltekort.
progeria krijgen reeds op jonge leeftijd een fenotype van oude – Educatieniveau: hoe hoger, hoe langer goede levenskwaliteit.
mensen en overlijden ook op jonge leeftijd door – Inkomen: hoe hoger, hoe groter de levensverwachting.
ouderdomsgerelateerde aandoeningen.
– Veroorzaakt door bv verlies lengte van telomeren, DNA- Veranderlijke factoren
schade… – Leefgewoonten: fysieke activiteit, gezonde voeding…
– Ziekten: aanwezige ziektes zijn oa afhankelijk van leeftijd en
geslacht. Er is grote technische vooruitgang in de hartziekten en
kankers, boosdoeners op latere leeftijd.
3
, GEZONDHEIDSVERW ACHTING
EXA: Bespreek gezondheid. Wat wordt bedoeld met gezondheid? Is gezondheidsverwachting gelinkt aan levensverwachting? Welke factoren
spelen rol in levens- en gezondheidsverwachting? Bespreek impact van mondgezondheid op algemene gezondheid. (2020) (2018) (2016) (2012)
• Gezondheid:
− Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn niet alleen de afwezigheid van ziekte.
− Variatie bij ouderen is groot: actieve en gezond versus fragiel. Volgens gezondheidsenquête voelt bijna helft 75+ers zich niet gezond.
− Opleidingsniveau is goede indicator voor socio-economische status ⇒ impact op levensverwachting en gezondheidsverwachting.
➢ Hoe lager de opleiding, hoe lager de levensverwachting en de gezondheidsverwachting.
o Indien geen diploma: vanaf 45+ levensverwachting in slechte ervaren gezondheid.
o Indien hoger onderwijs: vanaf 65+ levensverwachting in slechte ervaren gezondheid.
• Levenskwaliteit:
− Levenskwaliteit is perceptie van individuen hun positie in het leven in context van cultuur en waardesystemen waarin zij leven en in
relatie tot hun doelen, verwachtingen, normen en zorgen: zeer individueel ⇒ tevredenheid hangt af van je eigen verwachtingen.
− Mondgezondheidsgerelateerde levenskwaliteit: samenspel van socio-economische status, mondgezondheid, opleidingsniveau, voeding,
levensstijl, prioriteiten: zeer subjectief en ook wel leeftijds- en omgevingsgebonden.
4
