Maatschappelijke structuren
INLEIDING
Sociologie betekent ‘samenlevingskunde’ (socius = samenleving ; logos = kennis, kunde, wetenschap, wetten)
Sociologen willen meer weten over:
1) Hoe de mensen samenleven in allerhande verband
2) Wat de kenmerken zijn van die samenlevingsverbanden
3) Door welke wetmatigheden dat samenleven wordt gestuurd
DEEL 1: ACTOR EN STRUCTUUR
1.1 PSYCHOLOGEN OBSERVEREN GEDRAG
Gedrag is niet at random, chaotisch of toevallig
o Gedrag is georganiseerd ze krijgt een betekenis en wordt herkenbaar + voorspelbaar
o Gedrag is een organiserend mechanisme
Psychologie = focus op intrapsychische processen en/of persoonlijkheid intra-individueel (= binnen 1 persoon)
Kijken vanuit persoonlijkheid
Context niet in rekening gebracht
Sociale psychologie = wisselwerking tussen het inter-individuele (=tussen personen) en het intra-
individuele
Focus op de impact van de sociale context op intrapsychische processen en/of
persoonlijkheid
Bv. depressie:
- Psychologie: neuroticisme (=emotioneel instabiel), rouwproces dat zich niet normaliseert,…
Nauwelijks rekening gehouden met de context
- Sociale psychologie: aangeleerde hulpeloosheid…
Rekening met context!
OBSERVEREN VANUIT EEN PSYCHOLOGISCHE BRIL
We kijken met een grote brillen die veel vakken (bv. psychologische bril = vak) heeft naar de realiteit.
Een bril doet doelgericht observeren: filmpje “who did it?” 20 veranderingen opgemerkt?
o Gevolg: we nemen selectief waar
o “It is easy to miss something you are not looking for”
o Wanneer we zaken vanzelfsprekend vinden, missen we ze
o Opleiding = zodanig getraind waardoor je niet meer de zaken rondom je ziet die vanzelfsprekend zijn
Wij proberen bril te doorbreken
1
, 1.2 EEN EXTRA BRIL: MAATSCHAPPELIJKE STRUCTUREN
EEN DIVERSITEIT AAN MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN
De maatschappij wordt vanuit verschillende invalshoeken bestudeerd: culturele atropologie, economie, recht, politicologie,
sociologie en geschiedenis.
Deze zijn allemaal maatschappijwetenschappen
Sociologie is de meest algemene
Om de achterliggende werkelijkheid van iets te zien, is een sociologische bril nuttig. Hierdoor krijgen we een
beeld van de structuur van de zichtbare werkelijkheid.
Enkel en alleen deze bril volstaat niet, we moeten ook begrijpen wat we waarnemen
SOCIOLOGIE ALS MEEST ALGEMENE MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN
Sociologie = is de wetenschap die het ontstaan, voortbestaan en veranderen van de samenleving bestudeert.
Ze doet dat door te kijken naar de ordening in ons samenleven, of m.a.w. naar de
regelmatigheden en routines
(1) Sociologen focussen op:
o Maatschappelijke structuren
Maatschappelijke structuren: positionele strc (posities die we innemen) & symbolische strc/ c
ultuurpatronen (opvattingen, waarden, normen, verw v/d maatschappij sturen gedrag)
Ze sturen zeker gedrag als ze instituties worden manieren vn organisatie sociale leven
o Sociaal handelen van mensen binnen deze patronen en structuren
!! Sociaal handelen = handelen dat rechtstreeks of onrechtstreeks wordt beïnvloed door
het handelen van anderen
Andere weg nemen omdat je iemand niet wil zien
Asociaal gedrag ook gericht op anderen
Je kan sociaal handelen wanneer je volledig alleen bent
Door rood rijden, verkeersborden negeren
(2) Sociologen zien het samenleven als contingent, maar niet arbitrair
o Contingent = iets is zoals het is MAAR het had ook anders kunnen zijn samenleving is voorwaardelijk
Bv: de manier waarop we eten, we zouden ook met onze handen kunnen eten
o Arbitrair = willekeurig
Niet-arbitrair = padafhankelijk het is niet omdat het anders had kunnen zijn, dat erg geen
goede reden bestaat dat ze in onze samenleving deze vorm aannemen
Bv: wij eten met mes en vork omdat mensen zich vroeger wouden onderscheiden
=== >> sociologen zoeken naar factoren die verklaren waarom zaken zo zijn en zich niet anders hebben ontwikkeld
AANTAL VB IN DAGELIJKS LEVEN DIE SOCIAAL GESTUURD ZIJN
Bv.: eten en drinken
2
, Op het eerste gezicht zijn eten en drinken primaire behoeften: iedereen moet eten en drinken. Toch eten/
drinken mensen niet overal op zelfdewijze. Ook binnen 1 samenleving zijn er verschillen
o Het drinken van koffie is niet enkel meer om onze dorst te lessen, het is een deel geworden van onze
sociale rituelen en heeft een symbolische waarde. Hoe mensen omgaan met voedsel en drank is
ingebed in de sociale en culturele context. door naar de wijze van eten te kijken, worden sociale
patronen zichtbaar
o Koffie is door cafeïne ook een vriendelijke drug. Het is bij ons in België een aanvaardbare drug maar in
andere culturen dan weer niet. Ook heeft het een plaats in de sociaaleconomische sector.
Bv.: sport
o Aan vrijetijdsactiviteit zit een sociaal gekleurd kantje. Veldhockey, tennis, ... scoren hoog qua sociale
status en wielrennen, worstelen, ... hebben een lagere waardering. Jongeren uit sociale sterke
gezinnen zeilen, roeien, ... en jongeren aan de andere kant van de hiërarchie fitness, zaalvoetballen, ...
o Duidelijk sociaal verschil tussen goedkopere en dure sporten. Sport is een drager van symbolische
codes van smaken en leefstijlen. Hogere sporten zouden waarden hebben als distance en finesse en in
de arbeidersklasse lijf aan lijf gevechten patroon.
Bv.: lifestyle en lijfstijl
o Lifestyle bladen: niet wat men is, maar wat men lijkt is belangrijk
o Ondanks de diverse lifestyles, blijft er één duidelijk voorbeeld van lijfstijl: het ideale mannelijke en
vrouwelijke lichaam
o Beschaving van de look is verschillend in iedere cultuur wordt vooral gedeeld door een
voortdurend uitdijende groep van stedelingen met een bovenmodaal inkomen
o Democratisering van een cultureel vernietigd noodzakelijk de ermee verbonden
distinctiewaarde, waar het om te doen was
Bv.: liefde
o Mensen huwen meestal binnen hetzelfde sociale milieu. Er valt makkelijker te praten, is er een basis
voor gemeenschappelijke activiteiten en het risico op conflicten is kleiner
o Sociale druk van de omgeving kan zorgen voor gearrangeerde huwelijken of afkeuring van
mogelijke partners
o De mogelijkheid om een potentiële partner in eigen kring te ontmoeten is groter naarmate de
eigen groep groter wordt
WAT IS EEN MAATSCHAPPELIJKE STRUCTUUR?
Maatschappelijke structuur = een georganiseerde samenhang tussen sociale fenomenen, kenmerken of
variabelen. Die samenhang vertoont regelmatigheden of sociale wetmatigheden
m.a.w. een patroon/volgorde/organisatie van interactie dat zich buiten het individu bevindt, dat
zowel het individu als de hele samenleving beïnvloedt.
3
, Filmpje:
Maatschappelijke structuur is een patroon van interactie/organisatie dat bestaat buiten het individu en dat vorm geeft aan groepen
en maatschappijen
Wij denken dat al onze gedachten & dromen in ons ontstaan en dat die naar buiten gaan en wereld beïnvloeden MAAR
sociologie doet het omgekeerde:
De keuzes die we maken komen van krachten van buiten het individu
== > maatschappelijke structuren beïnvloeden niet alleen individu, maar ook gehele maatschappijen en alle kleinere stukken in de
maatschappij dat groter zijn dan het individu
!! Maatschappelijke structuur ontstaat door een dubbel proces van sociale organisatie:
1) De omgeving organiseert de sociale interacties
tussen actoren
2) De sociale interacties tussen actoren organiseren
het gedrag van een actor
Pijl omgeving naar gedrag = klein, niet interessant RECHTSTREEKS invloed op gedrag
o Direct concreet gedrag, natuurlijk gedrag
o Bv: tsunami zien = lopen
Pijl omgeving naar sociale interacties naar gedrag = groot, interessant ONRECHTSTREEKS invloed op gedrag
o Kijken naar hoe sociale interacties op ons inwerken en hoe omgeving deze beïnvloed
o Meestal via sociale controle: wetten, verwachtingen van omgeving & interacties
o Bv.: hoeveel kussen moet je geven? Wordt sterk bepaalt door waar je bent (omgeving), maar om hier achter te komen
moet je met twee zijn (sociale interacties)
=== >> er zijn heel veel mechanismen om je gedag te sturen voor wat binnen bepaalde omgeving gewenst wordt
ORGANISERENDE MACHINE
(1) Gedrag van een actor is herkenbaar/voorspelbaar omwille van de sociale organisatie van interacties
tussen actoren gedrag wordt verklaard vanuit de vaste patronen in de interacties tussen actoren.
o Naar individuen kijken is voor sociologen niet belangrijk, want een individu is een deel van een geheel
en dus slechts interessant via die interactie
o Hoe zijn de interacties georganiseerd, hoe geven we er betekenis aan?
Bv. de joodse gemeenschap wordt niet lui op vrijdagavond maar het is dan sabbat. Er is een patroon in hun gedrag dat voor
interactie zorgt tussen de joodse gemeenschap en gestuurd wordt door de omgeving
(2) De sociale organisatie van deze interacties verloopt aan de hand van sociale wetmatigheden en regels
= sterk context afhankelijk!
o Dwingend of niet-dwingend
o Formeel of informeel
o Van toepassing binnen publieke setting versus private-setting
Bv.: coronaregels, beleefdheidsregels, rookverbod in wagen bij aanwezigheid van kinderen…
4
