H6: DE FEDERALE OVERHEID
INLEIDING
Federale niveau boet stilaan in aan belang ten voordele van gemeenschappen en gewesten.
à Verantwoordelijk voor belangrijke bevoegdheden: sociale zekerheid, gezagsdepartementen
BEVOEGDHEDEN
Het Belgisch federalisme is trifugaal: Belgische staat geeft meer en meer bevoegdheden af aan deelstaten.
Centrifugale staat: decentralisatie, meer bevoegdheden naar deelstaten
Centripetale staat: centralisatie, meer bevoegdheden naar federaal niveau
Overheid is bevoegd voor
• Sociale zekerheid
• Economisch vlak: overheidsschuld, monetaire beleid, prijs- en inkomensbeleid, bescherming spaargeld
• Federale overheidsbedrijven en federale wetenschappelijke en culturele instellingen
• Residuaire bevoegdheden: bevoegdheden die niet uitdrukkelijk toegekend zijn aan een bepaald
bestuursniveau komen toe aan het federaal niveau
POLITIEK-BESTUURLIJKE INSTELLINGEN
WETGEVENDE MACHT
De wetgevende macht wordt uitgeoefend door het Federaal Parlement en de Federale Regering. Het Federaal
Parlement bestaat uit de Kamer van Volksvertegenwooridgers en de Senaat.
De Kamer van Volksvertegenwoordigers wordt rechtstreeks verkozen door de bevolking, waarbij de kieskringen
gebaseerd zijn op provinciale grenzen.
De Senaat bestaat uit onrechtstreeks verkozenen uit de deelstaatparlementen en gecoöpteerden. Zij staan in
voor de herziening van de grondwet, de herziening van de wetgeving over de organisatie en werking van
instellingen, benoemingen en procedures bij belangenconflicten.
Zowel de Kamer als de Senaat bestaan uit twee taalgroepen: Frans en Nederlands.
De wetgevende macht heeft verschillende bevoegdheden. Deze worden hieronder opgelijst.
• Maken van wetten
• Goedkeuren internationale verdragen
• Controleren uitvoerende macht
• Probleemsituaties in samenleving onderzoeken
• Onder bijzondere voorwaarden: grondwet wijzigen (“constituante”
De regering heeft initiatiefrecht (wet voorleggen) en amenderingsrecht (voorstel tot wijziging).
,UITVOERENDE MACHT
De uitvoerende macht wordt uitgeoefend door de Federale Regering. De Federale Regering bestaat uit evenveel
Franse als Nederlandstalige ministers en staatssecretarissen die bevoegd zijn voor een specifiek beleidsdomein.
De Federale Regering beschikt over ambtenaren om hun beleid uit te voeren, alsook over een ministerieel
kabinet.
Binnen de uitvoerende macht zijn er twee belangrijke vergaderingen, namelijk het kernkabinet en de
ministerraad.
Binnen het kernkabinet worden de politieke thema’s besproken die in de ministerraad aan bod zullen komen.
In de ministerraad zetelen alle ministers en worden de belangrijkste beleidskeuzes vastgelegd.
De uitvoerende macht zal de wetten uitvoeren en het beleid bepalen. Bij het bepalen van het beleid wordt er
steeds een wetsontwerp opgesteld dat ingediend moet worden bij het parlement ter goedkeuring.
ANDERE INSTELLINGEN
DE RAAD VAN STATE
De Raad van State bestaat uit een afdeling wetgeving en een afdeling rechtscollege. Deze afdelingen hebben
verschillende bevoegdheden.
Bevoegdheden afdeling wetgeving
Deze afdeling gaat de juridische kwaliteit van wetten nagaan (zijn ze duidelijk, juist geformuleerd, in
overeenstemming met hogere wetten?).
De initiatieven van de uitvoerende macht moeten verplicht voorgelegd worden, terwijl dit bij de wetgevende
macht niet noodzakelijk is. De afdeling kan advies geven, maar dit is niet bindend.
Bevoegdheden afdeling rechtscollege
Deze afdeling kan administratieve rechtshandelingen vernietigen of schorsen.
à Wat zijn administratieve rechthandelingen? Administratieve rechtshandelingen zijn beslissingen van
overheidsorganisaties die niét tot de wetgevende of rechterlijke macht behoren.
þ KB, MB, gewest- of gemeenschapsregelingen, provinciale en gemeentelijke verordeningen
ý GEEN wetten, decreten en ordonnanties
HET GRONDWETTELIJK HOF
Het Grondwettelijk Hof bestaat uit 6 rechters omw ervaring parlementslid en 6 rechters omw ervaring
hoogleraar.
Ze hebben 3 bevoegdheid: het oplossen van geschillen tussen overheden of overheid-burger; wetten, decreten
en ordonnanties vernietigen of schorsen en het behandelen van prejudiciële vragen van gewone rechtbanken,
administratieve rechtbanken of Raad van State.
,HET REKENHOF
Het Rekenhof bestaat uit leden van Kamer van Volksvertegenwoordigers.
Ze zijn bevoegd voor het controleren van de ontvangsten en uitgaven van federale staat, gemeenschappen en
gewesten, openbare instellingen en provincies.
Daarnaast hebben ze ook een rechtsprekende functie. Het Rekenhof kan ambtenaren namelijk aansprakelijk
stellen bij een kastekort.
DE FEDERALE OMBUDSMAN
De Federale Ombudsman dient als tussenpersoon tussen burgers, administratie en politieke macht. Deze
instelling zorgt voor klachtenbehandeling in tweede lijn en heeft ook een klokkenluidersregeling.
De Federale Ombudsman behandelt klachten en vragen van burgers over de werking van federale administraties.
Daarnaast kunnen ze op vraag van de Kamer van Volksvertegenwoordigers ook de federale administraties
controleren. Ze kunnen aanbevelingen tot verbetering voorleggen en brengen verslag uit aan het parlement.
ADMINISTRATIEVE INSTELLINGEN
DE COPERNICUSHERVORMING
De Copernicushervorming is een laatbloeier op vlak van NPM-
hervormingen en kwam tot stand na de verkiezingen van 1999 onder
een paars-groene coalitie. Na verschillende schandalen (Agusta,
Dutroux, dioxinecrisis) was de legitimiteit van het Belgische politieke
systeem verzwakt.
België wilde opnieuw uitgroeien tot een modelstaat, waardoor men
de overheidsdiensten ging moderniseren.
De basis van deze hervorming is terug te vinden in de Bouillonnota, waarbij men inzet op verhoogde autonomie
van overheidsdiensten, meer verantwoordelijkheid voor de overheidsmanager, sturen op resultaten,
klantgerichtheid, transparantie, prestatie-indicatoren enzovoort.
Het doel van de Copernicushervorming was om de principes van het New Public Management te implementeren
in het overheidsbeleid, waarbij de centrale gedacht is dat de administratie de burger moet dienen en niet
omgekeerd.
De Copernicushervorming was een radicale hervorming, aangezien men besloot te breken met de traditionele
manier van organiseren. Anderzijds was dit ook een integrale hervorming door veranderingen op verschillende
terreinen.
Het einddoel was om ervoor te zorgen dat de overheid een beter dienstverlener én werkgever zou zijn.
, DE FEDERALE EN PROGRAMMATORISCHE OVERHEIDSDIENSTEN (FOD’S EN POD’S)
De voormalige ministeries werden vanaf de Copernicushervorming FOD’s en POD’s genoemd. De FOD’s en POD’s
nemen taken en dienstverlening in eigen beheer op. De aansturing van de FOD’s gebeurt via
bestuursovereenkomsten.
FOD’s en POD’s zijn verzelfstandigde overheidsdiensten.
FOD’s
• Horizontale FOD’s
• Verticale FOD’s: bevoegd voor specifiek beleidsdomein à justitie, financiën, mobiliteit en vervoer
De FOD’s werden aangevuld met POD’s, maar vandaag zijn deze instellingen afgeschaft. De POD’s behandelden
maatschappelijke thema’s rondom verschillende FOD’s zoals armoedebestrijding.
Ook werden de toenmalige ministeries hergestructureerd. In het toenmalige Copernicusplan werd een
beleidsvoorbereidende cel en een beleidsraad voorzien, maar dezen werden afgeschaft. Het ministerieel kabinet
is blijven bestaan, maar noemt nu de beleidscel.
DE FEDERALE WETENSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN
Dit zijn niet-geregionaliseerde wetenschappelijke of culturele instellingen gefinancierd door de federale
overheid. Deze verzelfstandigde agentschappen nemen in opdracht van de overheid publieke taken op zich.
DE OPENBARE INSTELLINGEN VAN SOCIALE ZEKERHEID
Pijlers van Sociaal Pact
• Sociale vrede tussen werknemer en werkgever
• Uitbouw van socialezekerheidsstelsel
De organisatie bestaat uit 7 takken en 15 openbare instellingen.
Sociale bijdragen worden gestort door werkgevers en werknemers.
Het medebeheer van deze publieke taken gebeurt door het
middenveld.
De sociale zekerheid is een voorbeeld van functionele decentralisatie, aangezien het verzelfstandigde entiteiten
van de federale overheid zijn. De instellingen werken via bestuursovereenkomsten, waarin de doelstellingen en
middelen worden vastgelegd.
