2 de ruïnes van de bourgeoisie: van Crystal palace tot
Christopher Dresser. 1851-1880
Balzac sprak als eerste over de ruïnes van de bourgeoisie. Met ontstaan van surrealisme pas
zicht op
Ontwikkeling van productiekrachten vernietigen het beeld van de vorige eeuw
19de eeuw: constructievormen bevrijd van kunst zoals de wetenschappen zich in 16 de eeuw
hadden bevrijd van filosofie aanzet: architectuur als ingenieursconstructie
Fotografische weergave van de natuur: schepping vanuit fantasie kreeg praktische
toepassing binnen reclame
Uit deze periode stammen: passages, interieurs, tentoonstellingen en panorama’s
overblijfselen van de droomwereld
Verwerking van droomelement is schoolvoorbeeld van dialectisch denken
2.1 industrialisatie
2.1.1 Crystal palace
1 januari 1850 in Londen: koninklijke commissie in leven geroepen om grote tentoonstelling
te organiseren
Prijsvraag uitgeschreven voor architecturaal ontwerp: geen inzending werd weerhouden dus
gaat de commissie zelf een ontwerp uitteken op basis van de beste uitzendingen
Joseph Panxton ontmoet lid van commissie en dient zelf een voorstel in
o Tuinbouwkundige en specialist in bouwen van serres
6 juli: ontwerp gepubliceerd in the illustraded Londen News, commissie en publiek was onder
de indruk
26 juli 1850: start bouw Crystal palace
Gaat geschiedenis in als eerste paleis voor de geïndustrialiseerde gebruiksvoorwerpen
Architectonische technologie (glas en ijzer) wordt over de hele wereld overgenomen voor
huisvesten van shopping: overdekte markten, eerste grote warenhuizen
ijzer: eerste kunstmatig bouwmateriaal, ontwikkeling die in de loop van de eeuw snel zal
gaan. Besef dat locomotieven enkel op ijzeren rails rijden. Rail wordt eerste monteerbare stuk
ijzer. Vermijd gebruik in woningen, wel in tentoonstellingen, stations, …
Voor grootwarenhuizen: shoppen in Europa in begin 19 de eeuw in passages of arcades. = glas
overdekte straten die 2 straten met elkaar verbinden, langs beide kanten zijn kleine winkels
begin consumentencultuur
Brussel: koninklijke Sint-Hubertus galerij
o Crystal palace: passage concept uitgebreid tot consumenten tempel basis
shopping-mall: was scharnierpunt in populaire cultuur als publiek spektakel, het
samenbrengen, ordenen en tentoonstellen van dagelijkse gebruiksvoorwerpen en
shopping voorstellen als publiek vermaak en toerisme wereldwijd overnemen
Metaalconstructie van ijzer: eerste voor aanleg van spoorwegen, weinig gebruikt in tempels
van hoge cultuur
Parijse Bibliotheque, Saint Genevieve van Labrouste en de Opera Garnier
Tentoonstelling in CP is keerpunt in productie van decoratieve objecten. 19 de eeuw
gekenmerkt door neostijlen, maar met wereldtentoonstelling in 1851: nieuwe industriële
producten weinig zorg aan vormgeving besteed. Kwantiteit boven kwaliteit.
, o 2de helft 19de eeuw: avant-garde, zoeken naar beter evenwicht tussen economisch
rendement en goede smaak
1. Arts en crafts
2. Voorlopers moderne beweging: willen industrie en esthetica verbinden,
leden zijn Henry Cole, Gottfried Semper en Christopher Dresser
2.1.2 time is money
19de eeuw gekenmerkt door veelheid van nieuwe producten die industrieel vervaardigd worden
Ingenieur= bedenker van nieuwe productiewijzen, transportmiddelen, metaalconstructies,
standaardisatie, …
o Staat symbool voor de nieuwe maatschappij waarin de ambachtsman heeft afgedaan
o Creëert product en bedenkt een machine wat leidt tot een eindproduct dat op grote
schaal geproduceerd wordt en wareneconomie tot een feit maakt andere regels in
deze economie
Barthélemy Thimonnier: ’tijd is geld’ basisvoorwaarde tot succes. Was te laat op wereldexpo
in Londen dus Isaac Singer mocht hoofdprijs in ontvangst nemen
Singer: marketing en reclame zijn belangrijke elementen in promotie van zijn uitvinding, ook
in vormgeving.
1. Verschillende modellen uitbrengen die versierd zijn met taferelen die thuishoren in
privékamers omdat de machine toen nog niet geassocieerd werd met het huiselijke
maar met fabrieken industriële vormgeving aanpassen naar decoratieve
vormgeving
2. Deze groep consumenten maakte zelf geen kledij of huishoudlinnen, waardoor de
naaimachine geen succes was. De lagere klasse aanspreken door hen te stimuleren
op krediet te kopen, dit wordt een groot succes.
2.1.3. reproductie
Na succes Crystal Palace in ijzer gaat men steeds meer ijzer gebruiken
o In Londen bouwt men grote treinstations van ijzer
o Parijs: Victor Baltard met bouw van overdekte markt Les Halles
2.1.4. techniek
1855 Parijs: 2de wereldexpo opent met Paleis voor de Industrie
1856 Antwerpen: bouw Kattendijkdok, moet voldoen aan toenemende moderne scheepvaart
1857 New York: eerste publieke lift gehuldigd, uitvinding die architecten aanzet tot de eerste
kantoortorens
Exacte wetenschappen:
o Edison: uitving gloeilamp
o Bell: uitvinding telefoon
o Commercialisering van Remington schrijfmachine, verbeter sociaaleconomische
situatie van vrouwen job voor vrouwen, waardoor ze hoger op sociale ladder
komen
Beïnvloeden aard en snelheid waarmee handelgedreven wordt in nieuwe kantoren
2.2 standaardisatie: Het succes van Thonet
Michael Thonet:
, Geboren: 1796
Meubelmaker: belangrijkste meubelfabrikant van 19 de eeuw
In leer bij meubelmaker, op 23ste start zijn eigen meubelmakerij. Maakt hier op traditionele
wijze de populaire Biedermeier meubelen
1940: fascinatie met nieuwe technieken om hout te buigen. 17 de eeuw waren patenten om
Windsor stoelen te maken met gebogen hout. 1800: procedé efficiënter maken zodat het
algemener gebruikt kon worden voor vervaardiging van meubelen, wenteltrappen en
raamkozijnen
o 1840: Thonet dient patent in om eigen procedé vast te leggen
o 1857: 3de patent tot het vervaardigen van gebogen stoelen, door middel van stoom of
kokende vloeistof waarmee hout natgemaakt wordt om in metalen band met
schroefklemmen vastgezet te worden in de gewenste gebogen vorm
Grote vraag naar zijn meubelen dus opent nieuwe werkplaats in Moravië, er is hier genoeg
beukenhout
Arme boeren willen er gaan werken
Concept van de fabriek was typerend voor de industriële revolutie: onuitputtelijke voorraad
grondstoffen, goedkope arbeidskracht en goed transport
Succes van Thonet meubelen: uitwisselbare onderdelen die standaard gemaakt werden. De
identieke stukken zijn makkelijke op te slaan en te transporteren
Winkels van New York tot Odessa
Stoel Nr. 014 is de meest verkochte wereldwijd gewild omwille van zijn lage prijs,
duurzaamheid en makkelijke inzetbaarheid
o 1860 noemen: consumenten stoel of 3 florijnen stoel
o Gebruik: theaters, restaurants, ziekenhuizen, kerken, openbare gebouwen, …
1912: 1,8 miljoen meubelstukken per jaar verkocht:
Gigantische productie door strikte autarkie
Bouwen eigen: gereedschap, ijzerwarenfabriek en kalksteenfabriek
Bouwden huizen, scholen en winkels voor de arbeiders en verplichten hen in Thonet Valuta te
betalen, hierdoor geheel afhankelijk van bedrijf
Economisch succes van gebroeders Thonet: afhankelijke en uitgebuite positie van de
arbeiders kenmerkend voor industriële productie in 19 de eeuw
2.4. Arts and Crafts Movement
Industrialisatie= breuk met traditie en ambacht + standaardisatie= breuk met authentieke en
menselijke
Britse moralisten: August-Welby Pugin en John Ruskin publiceren artikelen waarin ze
beweren dat de mechanisatie een algemene degradatie is voor alle aspecten van het
menselijk leven
o Met William Morris pleiten voor het ambachtelijke en de integratie van kunst in
dagdagelijkse gebruiksvoorwerpen met voorkeur voor Middeleeuwse ethiek
Als gevolg van industriële revolutie gaat de nieuwe burgerij opzoek naar tekenen van
nieuwverworven rijkdom visueel te veruiterlijken:
GB: victoriaanse villa’s in nieuwe buitenwijken
o Interieur: rijkelijk gedecoreerd met nieuwste vervaardigde meubelen en versieringen
